28
Maer tot den mensche heeft hy geseyt; Siet, f 66 de vreese des Heeren is de wijsheyt: ende van het quade te wijcken, is het verstant.
|
-
1
- Iob vertoont hebbende, dat Godt oock eenige boose in dit leven straft, hoewel niet alle, ende merckende dat sijne vrienden dit niet verstaen en konden, wil nu leeren, dat de oordeelen Godts voor ons onbegrijpelick zijn, ende dat de mensche wel vernuftigh is, om vele aerdtsche dingen uyt te vinden, ende te begrijpen, hier versen 1, 2, etc. maer niet om de redenen der wonderbare regeeringe Godts te doorgronden, ond. vers 12, etc.
-
2
- D. plaetsen in de aerde, daer het uytgegraven wort. Om dese uyt te vinden, ende het silver van aerde, steen, ende de andere metallen te onderscheyden, heeft de mensche wetenschap genoegh: ende alsoo in’t volgende.
-
3
- T.w. de konstenaers, ofte, daer het gesmolten wort. Siet boven cap. 4. op vers 19.
-
5
- Den welcken sommige Cadmiam noemen: voegende daer by den steen Chalcitem, uyt welcke men meynt, dat het koper gemaeckt wort, Plin. natural. Histor. lib. 34. capit. 1. ende 2. Andere vertalen dese woorden; De steen wort [tot] koper gegoten. Ofte, de steen giet het koper uyt. Ofte, [uyt] gegoten steen [komt] koper.
-
6
- D. de uyterste palen van alle groeven, kuylen, holen, ende speloncken der aerde.
-
7
- Andere voegen hier in het woort mensche, ende vertalen dit vers aldus: [De mensche] stelt een eynde voor de duysternisse, ende voor alle voleyndinge, die hy ondersoeckt: als het gesteente der donckerheyt, ende des doots schaduwe.
-
8
- Verstaet de dingen, die in het alderdiepste, ende duysterste der aerde verborgen liggen, als metallen, gesteenten, etc. gelijck blijckt uyt de volgende woorden.
-
9
- Ofte, alle volmaecktheyt, D. al wat dienstigh is, om eenige wercken daer uyt, ofte, daer mede te maken.
-
11
- D. het welck in het doncker is. Van des doots schaduwe siet bov. 3. op vers 5.
-
12
- D. soo het gebeurt, dat het hol der mijne, der men eenige metallen, ofte gesteenten uytgraeft, vol water wort, het welcke daer in sackt, ende inbreeckt van eenige nabuerige plaetse, verlatende alsoo sijne oude groeve, ende de gene, die daer by woonden.
-
14
- D. welcke wateren de voet des menschen niet doorgaen en kan van wegen de groote diepte. De sin is, hoewel de wateren, die uyt den voorgemelden vloet in de mijne vallen, soo diepe zijn, datse van den voet des menschen vergeten zijn, dat is, niet en konnen doorgaen worden, nochtans wordense door de konste, ende den arbeyt des menschen uytgeputtet, datse wech geraken. Ofte aldus: [Daer de wateren] van den voet vergeten waren. Dat is, daer te voren geen water en was geweest, ofte eenigh van den voet gevoelt.
-
15
- Dat is, het koorn, daer uyt het broot gebacken wort.
-
16
- Dat is, heeft binnen in haer aderen, ende lagen van sulpher, ende vyerige materie, die de menschen weten uyt te vinden.
-
18
- Dat is, hebben by sich Saphyr steenen, die de mijnwerckers uytgraven. Siet van dit gesteente oock onder vers 16. item Exod. 24. vers 10. ende 28.18. Cant. cap. 5. vers 14.
-
20
- Dat is, zandekens van gout, die onder de aerde gemenght zijn, ende daer uyt door het vernuft, ende werck des menschen, gesamelt, ende gescheyden worden.
-
21
- Verstaet, eene soorte van een vogel, die gierigh tot rooven zijnde, seer nauwe de verborgene plaetsen doorsoeckt.
-
22
- Te weten, om tot de voorgemelde plaetse te geraken.
-
23
- Van dewelcke men schrijft, datse een seer scherp gesichte heeft. Siet Levit. cap. 11. op vers 14.
-
24
- Hebr. de sonen van het, etc. Vergelijckt onder 41.25.
-
25
- D. het padt, ofte stege, dewelcke leydt na de plaetse des gouts, ende der edel gesteenten. Verstaet hier by: Hoewel geene dieren tot die plaetse konnen indringen, door eenige uytnementheyt, die in haer is, dat nochtans de mensche sulcks doen kan door sijn vernuft, ende arbeyt.
-
27
- Dat is, de alderhardste steenrotzen.
-
28
- Te weten, met die te verdeelen, te effenen, uyt te hollen, etc. om metallen, ende gesteenten daer uyt te halen, ofte om vloeden, beken, ende fonteynen daer uyt te trecken, ofte om het lant tot de bouwinge bequaem te maken.
-
29
- Hebr. splijt, ofte, klieft hy rivieren; Dat is, hy maeckt groeven in de rotzen, om het water daer in te locken, die dan tot rivieren, ende beken, ofte andere gebruycken dienen souden.
-
30
- Als gout, silver, ende edele gesteenten, die in de aerde verborgen liggende, door het graven van den mensche ontdecket worden.
-
31
- T.w. die onder de aerde verborgen zijn.
-
32
- Hebr. van het geween, ofte, getraen: Dat is, datter geen water daer van en kan opbreken, ende uytvloeijen in de mijnen. Verstaet, dat de mensche de rivieren toedamt ende opdrooght, waer door het kostelicke, dat daer in verborgen was, ontdeckt wort.
-
33
- Als of hy seyde: De mensche kan wel kostelicke dingen, die in de aerde verborgen zijn, door sijne wetenschap, ende arbeyt uytvinden, maer die verborgene wijsheyt, waer door de redenen van Godts oordeelen ten vollen verstaen worden, en kan hy niet bekomen.
-
34
- Dat is, onder de menschen, die op der aerde leven. Vergelijckt Psalm 27. vers 13. ende 142.6. Iesa. 38.11. ende 53.8.
-
35
- Verst. de diepte der wateren, die onder de aerde, ja in het onderste der selver zijn. Siet Genes. 1. op vers 2.
-
36
- Verst. het deel der zee, dat boven op de aerde drijft. Vergel. Genes. 1. op vers 10.
-
b
- Prov. 3.14. ende 8.11, 19. ende 16.16.
-
37
- Siet 1.Reg. 6. op vers 20.
-
38
- Siet 1.Reg. cap. 9. op vers 28.
-
39
- Siet Genes. cap. 2. op vers 12. Vele houden desen steen voor den Onichsteen, ofte Sardonix, wiens koleur is uyt den witten, ende rooden in een gemenght, gelijck de nagelen des menschen.
-
40
- Een edel gesteente, van hemelsch koleur, blinckende met goudene stipkens.
-
41
- Anders, seer blinckende peerle, ofte, den diamant.
-
42
- Hebr. vat. Siet Genes. 24.53. Numer. 31.50. 1.Sam. 6.8. 2.Reg. 20.13. Esth. 1.7.
-
43
- Siet 1.Reg. 10. op vers 18.
-
44
- Eenige verstaen door dit woort Korael, andere een edel gesteente, genaemt Sandastros, ofte Garamantites.
-
45
- De name (na eeniger gevoelen) van een peerle groeijende in de schelpe van eenen visch, by den Latijnen genaemt Unio, om dat geene twee onverscheyden en wassen. Andre verstaen daer door een seker edel gesteente.
-
46
- T.w. als men gewagh maeckt van de weerde der wijsheyt.
-
47
- Het woort beteeckent een gesteente, dat root van koleur geweest is, uyt het gene, dat verhaelt wort Thren. 4.7.
-
48
- Een edel gesteente van groen koleur. Siet van het selve Exod. c. 28. vers 17. ende 39.10.
-
49
- Hy noemt de vogelen, om datse hooge vliegen, ende verre sien, ende nochtans niet geraken en konnen tot de plaetse, daer de wijsheyt verborgen is: want de volmaeckte wijsheyt alleene te vinden is in Godt, die daer van de redelicke creaturen soo vele mede deelt, als het hem belieft.
-
50
- Hy bedeelt alle plaetsen in drie, in de middelste, daer in de levendige menschen zijn, in de hooghste, daer in de vogelen vliegen; ende in de onderste, daer in de doode zijn, ende al wat vergaen is. Vergelijckt hier mede bov. 26. d’aent. op vers 6.
-
51
- T.w. der verborgener wijsheyt. De sin is, datse van dese geene kennisse en hebben, maer alleen een geruchte, datse in wesen zy. Vergel. bov. vers 14.
-
52
- D. niemant anders dan Godt.
-
53
- D. de wijse, hoe men de wijsheyt vinden kan, hoedanigh sy is, ende wat werckingen datse heeft, ende wat beleyt, ende eynde daer in.
-
54
- T.w. daerse te vinden is, namelick, alleen in hemselven, Matth. 11.27.
-
55
- De sin is, dat Godts wijsheyt oneyndelick, ende onbepaelt is, 1.Cor. 2.10. Hebr. 4.13.
-
56
- Hy wil seggen, dat de wijsheyt, die in Godt verborgen is, haer eenighsins geopenbaert heeft door de scheppinge der werelt.
-
57
- De sin is, dat Godt allen schepselen na sijne wijsheyt niet alleen het wesen heeft gegeven, maer dat hyse oock heeft gestelt in order, gewichte, ende mate, ende deselve ingestort hare eygenschappen, ende manieren van werckingen.
-
58
- T.w. hoe, waer, wanneer, ende waer toe hy den regen, donder, blicksem, etc. soude laten vallen.
-
60
- Hebr. der stemmen. Alsoo Exod. 9.23. 1.Sam. 7.10. ond. 37.4, 5. Psalm 29.3.
-
62
- T.w. de wijsheyt, van dewelcke hier gesproken wort.
-
63
- D. openbaerdese, ende gaf den menschen stoffe, om die te vertellen, ende te verkondigen.
-
64
- D. hy ordineerdese tot het eynde, daer toe hyse geopenbaert hadde.
-
65
- D. hy toonde, dat hyse met de aldervolmaecktste doorsoeckinge, ende alderwijste bedenckinge den menschen voorgestelt hadde, op datse die met eerbiedinge nasoecken, ende met ootmoet vereeren souden.
-
f
- Psal. 111.10. Prov. 1.7. ende 9.10.
-
66
- Als of hy seyde; De verborgene wijsheyt, waer door ick de werelt, ende daer in de menschen regeere, is voor my; maer de wijsheyt, die ick voor den menschen behouden hebbe, is dat sy my vreesen na ’t voorschrift van mijnen geopenbaerden wille. siet Deut. 29. op vers 29.
|