Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxvj. Capittel.

Iob hebbende Bildad beschuldight, om dat hy hem meer verschrickt dan vertroost hadde, vers 1, etc. bekent ende beschrijft de wercken der onbegrijpelicker Majesteyt Godts, daer van Bildad begonnen hadde te spreken, 5. ende toont, dat wy maer een weynigh daer van weten te verhalen, 14.

1

MAer Iob antwoordde, ende seyde;

2

Hoe hebt ¹ ghy geholpen, ² dien die ³ sonder kracht is? ⁴ [ende] behouden den arm, [die] sonder sterckte is?

1 Namelick, ghy Bildad.

2 D. my. Alsoo in het volgende.

3 T.w. niet alleen door d’ongesontheyt, ende smerten sijns lichaems, maer oock door de verslagentheyt sijns gemoedts.

4 Dese vragen loochenen sterckelick. Hy wil seggen, dat Bildad hem niet geholpen, nochte behouden en hadde: want in de plaetse van hem te vertroosten met Godts vriendelicke genade, hadde hy hem gesocht te verschricken met Godts vreeselicke majesteyt.

3

Hoe hebt ghy hem ⁵ geraden, ⁶ die geene wijsheyt en heeft, ende ⁷ de sake alsoose is, ⁸ ten vollen bekent gemaeckt?

5 T.w. op dat hy wijser zy in het verstant, voorsichtiger in spreken, geduldiger in lijden, gestadiger in hopen.

6 Hy spreeckt spotscher wijse van hemselven, om dat sijne vrienden hem voor eenen onverstandigen swetser hielden. siet bov. 11.2, 3.

7 Siet van de beteeckeninge des Hebreeuschen woorts boven 5. op vers 12. Iob veracht, ende bespot hier dat van Bildad was voort gebracht niet ten aensien van de leere selve, maer van de toe-eygeninge daer van.

8 Hebr. in menighte.

4

Aen wien hebt ghy ⁹ [die] woorden verhaelt? ende ¹⁰ wiens geest is van u uytgegaen?

9 D. de voorgaende propoosten gebruyckt? Hy wil seggen, Zijn my die dingen niet soo wel bekent als u? Vergel. bov. 12. versen 3, 4. ende 13.2.

10 Dat is, door wiens geest hebt ghy dit gesproken? ’t En is niet eene extra-ordinare ingevinge van Godts Geest: want ghy en hebt niet dan gemeene dingen voort gebracht, die een yeder bekent zijn. Het is dan van de drijvinge uwes eygenen geestes, die door sijn onverstant quade toe-eygeningen, ende besluyten maeckt. Siet onder 32. vers 8.

5

¹¹ De ¹² doode sullen ¹³ geboren worden ¹⁴ van onder de wateren, ende ¹⁵ hare inwoonderen.

11 Na dat Iob Bildads inrede verworpen heeft, spreeckt hy breeder van de volmaeckte eygenschappen, ende wercken Godts, daer van Bildad gehandelt hadde, om te toonen, dat de dingen van hem verhaelt, hem wel bekent waren, ende volgens, dat sijn verhael was onnoodigh, ende ontijdigh geweest, ende niet wel passende op haer geschil.

12 Verstaet, de gestorvene menschen. Alsoo is het Hebreeusch woort rephaim dickwils in de Heylige Schrift genomen. Siet Psalm 88.11. Prov. 2.18. ende 9.18. Iesa. 14.9. ende 26.14. Andere verstaen de doode dingen, die in de aerde, ende wateren van Godt geformeert worden, als gout, silver, kostelick gesteente, koper, stael, yser, etc. Sommige verstaen de reusen, gelijck het Hebreeusch woort dese oock beteeckent, Deut. 2.20. ende 3.13.

13 D. wedergeboren, ofte weder levendigh worden door de opstandinge, dewelcke eene wedergeboorte genaemt wort, Matth. 19.28. Het Hebreeusch woort is voor geboren worden genomen, Psalm 51.7. Prov. 8.24, 25.

14 D. uyt de aerde, die het onderste element is.

15 Verstaet, der wateren; D. de doode lichamen, die in de zee, ende andere wateren liggen. Siet Apoc. 20.13. daerom sommige het woordeken ende hier nemen voor, dat is.

6

De ¹⁶ helle is ^a naeckt ¹⁷ voor hem: ende geen decksel en is’er voor het ¹⁸ verderf.

16 Verstaet alle diepe, ende verborgene plaetsen, ja oock de helle, tot dewelcke het gesichte der menschen niet geraken en kan. Alsoo is het woort Scheol genomen, Psalm 139.8. Siet oock Genes. 37. op vers 35.

a Psal. 139.8, 11. Prov. 15.11. Hebr. 4.13.

17 D. voor Godt, die alles door sijne voorsichtigheyt doorsiet, ende regeert.

18 Verstaet, de plaetsen, daer in alle dingen verdorven worden, ende verloren gaen, ende daer onder, de plaetse der verdoemden. Vergel. Prov. 15.11. ende 27.20.

7

^{b 19} Hy breydt ²⁰ het Noorden uyt over ²¹ het woeste: hy hanght de aerde ²² aen een niet.

b Psalm 104.2.

19 Namel. Godt.

20 D. den hemel; die hier alsoo van een deel genaemt wort, om dat het lant, daer in Iob, ende sijne vrienden woonden, het noordsche deel over sich gehadt heeft, zijnde de hemel door den Equinoctiael in twee gelijcke deelen gedeelt, het noordsche, ende het zuydsche.

21 Verstaet, de geheele ruymte, die tusschen den hemel, ende de aerde is.

22 Soo dat de aerde geen ondersteunsel en heeft, dan Godts overgroote macht. Siet Psalm 24. op het tweede, ende 104.5. ende 136.6.

8

²³ Hy bindt de wateren in sijne wolcken: nochtans ²⁴ en scheurt de wolcke ²⁵ daer onder niet.

23 Godt maeckt de wolcken uyt de dampen der aerde opwaerts stijgende, ende door sijne voorsichtigheyt in de lucht soo t’samenklonteren, datse schijnen in sacken gebonden te zijn. Vergel. Genes. 2.6. ende 2.Sam. 22.12. ende d’aent.

24 D. en ontsluyt, noch en berst niet, vallende geheel op de aerde, niet tegenstaende datse bestaet uyt water het welcke van nature nederwaerts loopt, maer druypt alleen hier, ende daer, als, ende na dattet den Heere belieft.

25 D. in’t onderste deel der wateren, die in de wolcken, als in een sack gesloten zijn.

9

^c Hy houdt ²⁶ het vlacke [sijnes] ²⁷ throons vast: hy spreydt sijn wolcke daer over.

c Iob. 9.8. Psal. 104.2, 3.

26 D. het middelste deel van de lucht. Dit maeckt Godt vast, op dattet hem diene, als eene werckplaetse, daer uyt hy ons sijne goederen mede deele; ende die hy tot cieraet met wolcken bestroyt.

27 D. des hemels, ofte der lucht. Van welcke drie hemelen wort gewagh gemaeckt Genes. 2. in d’aenteeck. op vers 1.

10

^d Hy heeft een ²⁸ geset perck over het vlacke der wateren rontom afgeteeckent,

d Iob 38.8. Psal. 33.7. ende 104.9. Ierem. 5.22.

28 Eene gestelde pale in’t ronde, daer over de wateren der zee niet en konnen geraken, om het drooge te overstelpen, ende bedecken. Siet de volgende Schriftuerplaetsen.

[fol. 230v]

^{e 29} tot aen de voleyndinge toe des lichts met de duysternisse.

e Genes. 1.9. Iob 38.8. Psalm 33.7. ende 104.9. Proverb. 8.29. Ierem. 5.22.

29 D. soo lange als het licht, ende de duysternisse op der aerde sullen wesen; ofte, soo lange als de werelt staen sal.

11

³⁰ De pilaren des hemels tsitteren, ende ³¹ ontsetten sich voor sijn schelden.

30 Vergel. 2.Sam. c. 22. vers 8. Ps. 18. vers 8. Verstaet door de pilaren des hemels, de krachten des selven, Luce 21.26. dewelcke zijn de nature, eygenschappen, ende werckingen des hemels, die uyt haren stel schijnen gebracht te zijn, niet alleen door ongewoonelicke blicksemen, donderslagen, winden, tempeesten, regenen, etc. maer oock door vele teeckenen in de sonne, mane, sterren, cometen, ende vyeren in den hemel, etc.

31 Hebr. verwonderen sich.

12

Door sijne kracht ^{f 32} klieft hy de zee: ende door sijn verstant verslaet hy [hare] ³³ verheffinge.

f Iesa. 51.15.

32 Als hy onweder, ende tempeesten laet komen over de zee, die de baren, ende golven soo verheffen, dat de zee schijnt te splijten, ende vol kloven te zijn, Psalm 107.25, 26.

33 D. hare onstuymige, ende hooghloopende baren, Psalm 104.7. ende 107.29. Hebr. Rahab, het welck eenige in den text behouden, verstaende daer by Egypten, soo genoemt, om den hooghmoet, ende hoovaerdigheyt der Egyptenaren, Psalm 89. vers 11. Iesa. 51.9.

13

^g Door sijnen Geest ³⁴ heeft hy de hemelen verciert: sijne hant heeft ³⁵ de langhwemelende slange geschapen.

g Psalm 33.6.

34 Anders, heeft de hemel schoonheyt.

35 Door dese kan men verstaen sekere groote slange, het zy in de zee, ofte op het lant. Sy wort hier ende Iesa. 27. vers 1. genaemt met een bywoort, beteeckenende vluchtigh, wechvliedende, wechwemelende. Sommige willen’t verstaen van het teecken des hemels, de slange genoemt.

14

Siet, ³⁶ dit zijn [maer] ³⁷ uyterste eynden sijner wegen: ende wat een ³⁸ kleyn stucksken der sake hebben wy van hem gehoort? wie soude dan ³⁹ den donder sijner mogentheden verstaen?

36 Dese dingen, die wy van Godes wercken, ende eygenschappen verhaelt hebben.

37 Kleyne uyterste deelkens, ende gelijck afsnijtselen der seer groote, ende wijt uytgebreyde leeringe, die daer is van de ordinare werckingen sijner wonderlicker kracht, ende regeeringe.

38 Dat is, hoe weynigh is’t, dat wy weten, ende begrijpen van Godts wercken, by’t gene, datter van is.

39 D. sijne seer groote, ende schrickelicke macht.