Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxj. Capittel.

Iob versoeckt gehoor van sijne vrienden, vers 1, etc. geeft reden waerom sijn geest ontstelt zy, 4. toont dat de godtloose meest geluckigh zijn in de werelt, 7. hoewelse Godt lasteren, 14. hy verfoeytse, 16. nochtans wordense hier selden gestraft, 17. Godt is gerechtigh, hoewel hy ongelijckelick met de menschen handelt, 22. Iob komt de quade oordeelen sijner vrienden voren, diese hadden van sijne kinderen, 27. bewijst dat de godtloose hier meest tot het eynde hares levens toe van alle straffe vry zijn, 29. hy verwerpt sijner vrienden vertroostingen, 34.

1

MAer Iob antwoordde, ende seyde:

2

¹ Hooret aendachtelick mijne reden: ende laet ² dit zijn ³ uwe vertroostingen.

1 Hebr. hoorende hooret.

2 T.w. dat ghy stille swijget, ende my met aendacht toehooret.

3 D. in de plaetse van de vertroostingen, die ghy my in desen droevigen staet behoordet te geven.

3

Verdraget my, ende ick sal spreken: ende na dat ick gesproken sal hebben, ⁴ spottet [dan.]

4 Namel. ghy Zophar, die met uwe verhaestinge recht te voren mijn propoost afgebroken hebt, boven 20.2. Iob houdt Zophars antwoorde voor bespottinge.

4

Is (my aengaende) mijne klaghte ⁵ tot den mensche? doch ⁶ of het soo ware, ⁷ waerom en soude mijn geest niet ⁸ verdrietigh zijn?

5 Hy wil seggen, Neen, maer veel meer tot Godt; die alleen sijne conscientie sagh, ende sijn onschult verdedigen konde. De menschen, als sijne vrienden, deden hem anders niet dan quellingen aen.

6 T.w. dat mijne klaghte tot den mensche ware.

7 Dewijle de menschen tegen my, die soo elendigh ben, soo onbeleeft zijn.

8 Ofte, benauwt zijn. Hebr. bekort zijn. Alsoo kortheyt des geestes, voor benauwtheyt des geestes, Exod. 6.8. Elders, verdrietigh zijn. Siet Iudic. 16. op vers 16.

5

Siet my aen, ende wordet ⁹ verbaest: ende ¹⁰ legget de hant op den mont.

9 Te weten, door de aenmerckinge mijner grooter elende.

10 Te weten, tot een teecken van stilswijgentheyt, komende uyt verschrickinge, die mijn lijden u behoort te veroorsaken. Siet van dese maniere van spreken Iudic. cap. 18. op vers 19. item onder 29.9. ende 39.37. Prov. 30.32.

6

Ia wanneer ick ¹¹ [daer aen] gedencke, soo worde ick beroert, ende mijn vleesch heeft een grouwen gevattet.

11 Te weten, dat ick dus veel lijden moet, die vroom ben, ende vele soo wel varen, die godtloos zijn: gelijck in het volgende geseyt wort.

7

^a Waerom leven de godtloose, worden oudt, ja worden geweldigh in vermogen?

a Psalm 17.10. ende 73.12. Ier. 12.1. Habak. 1.16.

8

Haer ¹² zaet is bestendigh met hen voor haer aengesichte, ende hare ¹³ spruyten zijn voor haren oogen.

12 Dat is, kinderen, nakomelingen. Siet Genes. 9. op vers 9. ende Levit. cap. 21. op vers 15. dewelcke in het volgende worden genaemt spruyten.

13 Siet boven 5. op vers 25.

9

Hare huysen hebben ¹⁴ vrede, sonder vreese: ende de ¹⁵ roede Godts en is op hen niet.

14 Hebr. hare huysen vrede, D. hebben vrede, ofte zijn in vrede. Siet gelijcke maniere van spreken 2.Sam. 17.3. ende de aenteeckeninge. Vrede voor voorspoet, ende welstant. siet Genes. 37. op vers 14.

15 D. de straffe, ende kastijdinge Godts. siet boven 9. op vers 34.

10

¹⁶ Sijnen stier bespringht, ende en mist niet: sijne koe kalft, ende en misdraeght niet.

16 T.w. des godtloosen. Het is eene veranderinge des getals: want van de godtloose wort het veelvoudigh getal gebruyckt in de drie voorgaende versen, als oock in de volgende 11, 12, 13, etc. maer hier wort het eenvoudigh getal genomen. Alsoo Exod. 34.15. ende bov. 14.12, etc.

11

Hare jonge kinderen senden ¹⁷ sy

17 Te weten, de godtloose.

[fol. 228v]

uyt als eene ¹⁸ kudde: ende hare kinderen ¹⁹ huppelen.

18 T.w. van schapen, of geyten. siet van het Hebreeusch woort Genes. 12. op vers 16. De sin is, datse vele kinderen hebben; die haer over al in den lande met vermakinge der ouderen uytbreyden.

19 Namelick, van uytwendige weelde, ende inwendige vreughde: gelijck het jonge vee gewoon is te doen in vette weyden, die allesins wel versien, ende bewaret zijn.

12

Sy ²⁰ heffen op met den trommel, ende de harpe; ende sy verblijden sich op het geluyt des orgels.

20 T.w. de voeten, ofte de stemme.

13

In het ²¹ goede ²² verslijten sy hare dagen; ende ²³ in eenen oogenblick dalen sy in het graf.

21 T.w. des tijdelicken levens, als staet, aensien, rijckdom, gemack, ende goeden welstant. Alsoo onder vers 25. Psalm 104. vers 28. Proverb. 11. vers 10. Eccles. cap. 6. vers 3. Iesa. 1.19, etc.

22 Ofte, verouden.

23 D. haestelick, sonder in langhduerige, ende pijnelicke smerten te queelen.

14

^b Nochtans ²⁴ seggen sy tot Godt, Wijckt van ons: want aen de kennisse ²⁵ uwer wegen en hebben wy geenen lust.

b Iob 22.17.

24 T.w. niet soo seer met de mont, om datse hen des schamen, als met het herte, het welck vol is van verachtinge des Godtlicken naems. Vergel. Psalm 14. vers 1. ende 36.2. Malach. 3.14, 15.

25 Siet Genes. 18. op vers 19.

15

^c Wat is de Almachtige, dat wy hem souden dienen? ende wat bate sullen wy hebben, ²⁶ dat wy hem aenloopen souden?

c Exod. 5.2. Malach. 3.14.

26 T.w. om hem aen te roepen, gelijck Ierem. 7.16.

16

[Doch] siet, ²⁷ haer goet en is niet in hare hant: ^d de ²⁸ raet der godtloosen is verre van my.

27 D. haer welvaren en is in haer gewelt niet, maer alleen in de genadigen zegen des Alderhooghsten. Iob spreeckt hier in sijn persoon, ende verfoeyt de ydelheyt, ende godtloosheyt der ongeloovige, ende onvrome menschen, verklarende geene gemeenschap daer mede te willen hebben.

d Iob 22.18.

28 D. het gevoelen, voornemen, ende bedrijf. Vergel. Deut. 32. vers 28. boven 10.3. ende cap. 18. vers 7. Psalm 1.1.

17

²⁹ Hoe dickwils geschiet het dat ³⁰ de lampe der godtloosen uytgebluscht wort, ende haer verderf haer over komt? dat [Godt hen] ^e smerten uytdeelt in sijnen toorn?

29 Hy wilt seggen, Niet seer dickwils: alsoo onder vers 20. Hy staet wel toe, dattet somtijts gebeurt het gene Zophar gedreven hadde, bov. 20.5. ende Bildad, boven 18.5. maer loochent sulcks dickwils te geschieden, veel min altijt. Alsoo in’t volgende.

30 D. sijn voorspoet, ende welvaren. Siet boven 18. op vers 5.

e Iob 20.29. Psalm 11.6, 7.

18

Datse ³¹ gelijck stroo worden voor den wint; ende gelijck kaf, dat de wervelwint wech steelt?

31 Vergel. ond. 27.21. Psalm 1.4. ende 35.5. Ies. 17.13. ende 29.5. Hos. 13.3.

19

Dat Godt sijn ³² gewelt ³³ wech leght voor sijne kinderen; ³⁴ hem ³⁵ vergeldt, dat hy het gewaer wort?

32 Verstaet, des godtloosen gewelt, dat is, de straffe, die hy door gewelt ende moetwille aen anderen bedreven, verdient heeft.

33 D. verstelt, ende ophoudt, om die op sijne kinderen, die de voetstappen sijner godtloosheyt navolgen, daer na te brengen, Exod. 20.5. Hy siet op’t gene dat Zophar geseyt hadde, bov. 20.10.

34 D. den boosen selve in sijnen eygenen persoon.

35 ’t Hebreeusch woort beteeckent niet alleen de vergeldinge der weldadigheyt voor eene goede daet, als Ruth. 2.12. 1.Sam. 24. vers 20. onder 41.2. maer oock de vergeldinge der straffe, voor eene quade daet, als hier, ende onder vers 31. Iudic. 1.7. 2.Sam. 3.39. Ierem. 32.18.

20

Dat sijne oogen sijnen ondergangh sien, ende ³⁶ hy drincke van de grimmigheyt des Almachtigen?

36 D. hy krijght de straffe der gramschap Godes. De maniere van spreken is daer van genomen, om dat Godts wrake by eenen dranck vergeleken wort. Siet Psalm 75. op vers 9.

21

Want ³⁷ wat lust soude hy na sich aen sijnen huyse hebben, ³⁸ als het getal sijner maenden afgesneden is?

37 Hy wil seggen, Geenen; overmits de menschen doot zijnde, geene kennisse en hebben van het gene hier beneden geschiet. Vergel. boven 14.21. Iob bejegent hier mede den genen, die op het voorgaende hadden mogen seggen: Soo de boose in haren eygenen persoon in dit leven niet gestraft en worden, ten minsten worden immers hare kinderen na hare doot geplaeght; waer op Iob antwoort dat sulcks den dooden niet en deert, die daer van niet en weten.

38 D. als de gesette tijt sijns levens ge-eyndight is.

22

^f Sal men Godt ³⁹ wetenschap leeren; daer hy de ⁴⁰ hooge ⁴¹ richt?

f Iesa. 40.13. Rom. 11.34. 1.Cor. 2.16.

39 T.w. waer door hy behoefde te verstaen, hoe hy de werelt wijselick, ende rechtveerdelick soude konnen regeeren. Iob wil hier mede voorkomen de gene, die hadden mogen vragen, hoe de gerechtigheyt Godes lijden kan, dat de godtloose hier soo sachtkens getracteert worden. Hy antwoort, dat Godt niemants onderwijs en behoeft, zijnde sijnen wille den oppersten regel van al dat recht, ende goet is, ende daerom sijne regeeringe soo wel rechtveerdigh, als onbegrijpelick. Vergel. Genes. 18.25. boven 8.3. ende 34.12. Rom. 3.5, 6. ende 11.33, 34.

40 Verstaet, de Engelen, ende die in de werelt verheven zijn.

41 D. regeert, ofte oordeelt.

23

⁴² Dese sterft ⁴³ in de kracht sijner volkomenheyt; daer hy gantsch stille ende gerust was:

42 Hy verklaert hoe wonderbaerlick Godt den mensche regeert.

43 D. in’t beste, ende hooghste sijns tijdelicken voorspoets.

24

Sijne ⁴⁴ melckvaten waren vol melcks; ende het ⁴⁵ mergh sijner beenen was bevochtight:

44 Verstaet hier door allerley overvloet van tijdelicke middelen.

45 Verstaet, de gesontheyt des lichhaems; gelijck door de dorrigheyt van’t gebeente, de quade gestaltenisse des lichaems. onder 30.30. Psalm 102.4.

25

De ander daer en tegen sterft ⁴⁶ met eene bittere ziele: ende hy en heeft van het ⁴⁷ goede niet ⁴⁸ gegeten.

46 D. zijnde in groote droefheyt des herten. Vergel. 2.Reg. 4. de aenteeckeninge op vers 27.

47 T.w. deses tijdelicken levens, als boven vers 13. Siet de aenteeckeninge.

48 D. gebruyckt, ofte genooten. Alsoo is eten dickwils voor krijgen, ende genieten, in de Heylige Schrift genomen, niet alleen in’t goede, Prov. 13.2. Iesa. 1.19. ende 55.1, 2. maer oock in het quade, Prov. 1.31.

26

Sy liggen ⁴⁹ t’samen neder in’t stof; ^g ende het gewormte overdecktse.

49 D. de eene moet soo wel als de andere sterven, ende verrotten in de aerde. Vergel. Eccles. 9.2, 3.

g Iob 17.14.

27

⁵⁰ Siet ick weet u-lieder gedachten, ende de ⁵¹ boose verdichtselen, [daer mede] ghy tegen my gewelt doet.

50 Iob spreeckt sijne vrienden toe, om de gedachten, diese van sijne kinderen mochten hebben, voor te komen.

51 Het Hebreeusch woort beteeckent wel in’t gemeyn allerley gedachte, als boven 17.11. maer oock in’t bysonder een boos gedachte, als hier, ende Proverb. 12.2. ende 14.17. ende 24.8. Iesa. 32.7. somtijts beteeckent het oock een kloeck, ende voorsichtigh bedencken, als Prov. 1.4. ende 3.21.

28

Want ghy sullet ⁵² seggen, Waer is ⁵³ het huys van den Prince? ende waer is de tente van de wooningen der ⁵⁴ godtloosen?

52 T.w. in uwe herten.

53 Sommige verstaen het huys van Iobs oudtsten sone, ’t welcke dewijle het geruïneert was, zijnde door een onweder omgeworpen geweest, boven 1.19. soo schijnt het dat de vrienden Iobs daer uyt besluyten wilden, dat die sone een godtloos mensche geweest was. Andere verstaen het in ’t generael.

54 Hy spreeckt in het veelvoudigh getal, siende op de andere kinderen Iobs, ende op de huysgenooten van Iobs oudtste sone, die mede daer onder vergaen zijn; ofte meynende de wooningen van andere godtloose, die oyt geweest waren: onder dewelcke sijne vrienden, Iobs sone, als eenen dien sy den selven gelijck mochten oordeelen, schenen bedecktelick te verstaen.

29

Hebbet ghylieden niet ⁵⁵ gevraget ⁵⁶ de voorby-gaende op den wege? ende kennet ghy hare ⁵⁷ teeckenen niet?

55 Te weten, hoe het gaet met de vrome, ende de onvrome in dese werelt: als of hy seyde, Indien ghy dat gedaen haddet, ghy soudet vernomen hebben de waerheyt van het gene ick nu seggen sal. Siet het volgende vers.

56 Dat is, de reysende lieden, die gemeenlick veel sien, ende hooren, ende daer door vele ervarentheyt, ende wetenschap van alles krijgen.

57 Verstaet de omstandigheden van persoonen, tijden, ende plaetsen, dienende tot versekeringe van het gene sy verhalen.

30

^h Dat de boose ⁵⁸ ontrocken wort ten dage des verderfs; ⁵⁹ [datse] ten dage der ⁶⁰ verbolgentheden ontvoeret worden.

h Proverb. cap. 16. vers 4.

58 Te weten, op dat de gemeene plagen over hem niet en komen, maer dat hy daer van meer dan andere, verschoont blijve.

59 Te weten, de boose. Veranderinge des getals. Siet boven vers 10. De sin is in het voorgaende lidt.

60 Verstaet de straffen, die door Godes toorn over de sonden der menschen komen. Toorn, ofte, gramschap, wort dickwils genomen voor de straffe, die daer uyt voort komt. Siet Exod. cap. 15. vers 7. Numer. cap. 16. vers 46. Psalm 78.49. ende 85.4. Thren. cap. 4. vers 11, etc.

31

Wie sal ⁶¹ hem in het aengesichte sijnen ⁶² wegh vertoonen? als hy ⁶³ [wat] doet, ⁶⁴ wie sal hem vergelden?

61 Te weten, den godtloosen.

62 Dat is, de maniere, alsoo hy sijn leven aenstelt, om hem daer over te onderwijsen, ende te berispen. Siet Genes. cap. 6. op vers 12.

63 Te weten, wat quaets.

64 Dat is, wie straft hem daer over? Want Godt laet hem hier ten meesten deel vry gaen, ende de menschen vreesen sijn gewelt.

32

Eyndelick wort hy na ⁶⁵ de graven gebracht: ende ⁶⁶ is geduerigh in den aerdthoop.

65 Verstaet, een der graven. Siet 2.Reg. cap. 22. op vers 20. ofte tot de plaetse der graven. De sin is, dat hy noch eene eerlicke begravinge krijght. Vergelijckt Luce cap. 16. versen 22, 23.

66 Dat is, hy blijft in het graf, als in eene gemackelicke slaepplaetse liggende.

33

⁶⁷ De kluyten des dals zijn hem soet, ende hy ⁶⁸ treckt na sich alle menschen; ende der gener die ⁶⁹ voor hem geweest zijn en is geen getal.

67 De sin is, dat het graf hem eene plaetse is als na sijnen wensch, zijnde daer met vrede sonder sorge, ende sonder kennisse van het quaet, dat na sijne doot sijnen kinderen soude mogen over komen. De Propheet spreeckt van het doode lichaem, als van eene levendige persoone.

68 De sin is, dat hyse al heeft na hem volgende: want een yeder is gestelt een mael te sterven. Hierom ten aensien van de lichamelicke doot en wedervaert den boosen anders niet, dan dat in het gemeen allen moet over komen.

69 Hebr. voor sijn aengesichte, Dat is, eer hy storf is het getal oneyndelick geweest, der gener die gestorven waren.

34

Hoe vertroost ⁷⁰ ghy my dan met ydelheyt? dewijle [in] uwe antwoorden ⁷¹ overtredinge overigh is.

70 Te weten, ghy mijne vrienden.

71 Dat is, dewijlse valsch zijn, ende van geender weerde, ende vol van vergrijpinge tegen Godt, ende tegen my uwen naesten.