Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xx. Capittel.

Zophar verklaert oorsake te hebben, om Iob te antwoorden, vers 1, etc. vertooght dat het geluck der godtloosen haest vergaet, 4. dat Godt deselve in alle dingen veelvuldelick plaeght, 10. het besluyt deses vertooghs, 29.

1

DOe antwoordde Zophar de Naamathiter, ende seyde;

2

¹ Daerom doen mijne ² gedachten my ³ antwoorden: ende over sulcks is mijn verhaesten ⁴ in my.

1 D. om’t gene dat Iob recht te voren gesproken hadde, boven 19.29. dreygende sijne vrienden met Godts straffe, uyt oorsake van haer verkeert oordeel, ende quaet spreken.

2 Siet van dit woort boven 4. op vers 13.

3 Anders, wederkeeren, te weten, om Iob te antwoorden: want dit hadde hy te voren noch eens gedaen, bov. cap. 11.

4 Anders, om mijnent wille. T.w. om mijne eere te verdedigen.

3

Ick hebbe aengehoort eene bestraffinge, ⁵ die my schande aendoet: maer de ⁶ geest sal ⁷ uyt mijn verstant voor my antwoorden.

5 Hebr. eene bestraffinge, ofte, tucht mijner schande, D. die met mijne schaemte, ende schande vereenight is, overmits Iob ons daer in bestraft van onwetentheyt, ende onbeleeftheyt: alsoo mijne schande, ofte, schaemte, voor het gene, dat my schande aendoet, ofte beschaemt maeckt. 2.Sam. 13. vers 13. boven 19. vers 5.

6 Verst. den Heyligen Geest, van den welcken de rechte wetenschap, ende uytsprake voort komt. Numer. cap. 11. vers 29. 1.Corinth. 12.11. Ofte verstaet de ziele des menschen, die niet alleen met redelick verstant begaeft is, door de scheppinge, maer oock met overnaturelicke wetenschap verlicht wort door de wedergeboorte.

7 Dat is, uyt welgestelde, ende gematighde sinnen, ende niet uyt toornigen gemoede, ende quade passie. Ofte, boven mijn verstant.

4

Weet ghy dit? van altoos af, van dat ⁸ [Godt] den mensche op de werelt geset heeft,

8 Vergelijckt boven 3. op vers 20. Alsoo onder vers 23. alwaer het woort Godt oock ingevoeght is.

5

^a Dat het ⁹ gejuych der godtloosen ¹⁰ van naby geweest is, ende de vreughde des huychelaers voor een oogenblick?

a Psalm 37. versen 35, 36.

9 Ofte, het vreughdengeschrey, Dat is, de blijdtschap, ende vreughde, voortkomende uyt den tijdelicken voorspoet.

10 Dat is, van onlanghs begonnen. Alsoo worden de nieuwe Goden genoemt, Goden van naby gekomen, Deuter. cap. 32. vers 17. Dat is, onlanghs opgekomen. Vergelijckt boven 17.12.

6

Wanneer sijne hoogheyt ¹¹ tot den hemel toe opklomme; ende sijn hooft tot aen de wolcken raeckte:

11 Dat is, seer uytstake. siet Genes. cap. 11. op vers 4.

7

Sal hy gelijck ¹² sijn dreck in eeuwigheyt vergaen: die hem gesien hadden, sullen seggen, Waer is hy?

12 Vergelijckt 1.Reg. 14.10.

8

Hy sal wech vliegen ¹³ als een droom, dat men hem niet vinden en sal: ende hy sal verjaeght worden, als een ¹⁴ gesichte des nachts.

13 Dat is, seer haestelick ende schielick: want gelijck de gedachtenisse des drooms selve seer lichtelick verdwijnt, alsoo en vindt men oock gemeenelick niet, wanneer men wacker wort, het gene men gedroomt heeft, Iesa. cap. 29. versen 7, 8.

14 Te weten, dat den mensche in sijnen droom vertoont wort.

9

De ooge die hem sagh, ¹⁵ en sal het niet meer doen: ende ¹⁶ sijne plaetse en sal hem niet meer aenschouwen.

15 Hebr. en sal niet toedoen, Dat is, en sal hem niet meer sien. Vergelijckt Genes. cap. 8. op vers 10.

16 Dat is, hy en sal in sijne plaetse niet meer gesien, noch gevonden worden. Siet boven 7. op vers 10.

10

Sijne kinderen sullen soecken de arme ¹⁷ te behagen: ende sijne handen sullen

17 Te weten, om datse noch armer souden worden, dan de gemeene arme, ofte om datse vreesen souden van de arme, die van hare ouderen gewelt geleden hadden, voor het gerichte betrocken te worden.

[fol. 228r]

¹⁸ sijn vermogen moeten weder uytkeeren.

18 D. sijn goet, dat hy met gewelt den armen ontrocken heeft.

11

Sijne beenderen sullen vol ¹⁹ sijner verborgene [sonden] zijn: welcker ²⁰ elck een met hem op het stof neder liggen sal.

19 Vergl. Psal. 90. vers 8. ende de aenteeckeninge. Sommige verstaen’t van de sonden der jeught, verstaende de sonden in den tijt sijner jonckheyt begaen, mitsgaders de plagen, ende de sieckten, die de sonden der jonckheyt plegen na te volgen, als rechtveerdige oordeelen Godts

20 T.w. der beenderen, vol van de plagen sijner sonden, dewelcke hem alle tot de doot toe by blijven sullen. Anders, elck een, T.w. der heymelicke sonden sijner jonckheyt. De sin komt op een uyt.

12

Indien het ²¹ quaet in ²² sijnen mont ²³ soet is, hy dat ²⁴ verberght onder sijne tonge,

21 T.w. der sonde, ende boosheyt. Alsoo Genes. cap. 6. vers 5. 1.Sam. 17. vers 28. Psalm 28.4, etc.

22 Dat is, in sijn oordeel, ende beweginge. Alsoo is het woort mont in het tegendeel genomen, Psalm 119.103.

23 Dat is, aengenaem, ende vermakelick, als eene lieflicke spijse in de mont: want gelijck dese wat in de mont gehouden zijnde, den mensche somtijts wel voor een wijle vermaeckt, maer daer na seer bitterlick opkomt, ofte in het lijf weedom veroorsaeckt, alsoo sal de sonde voor eenen tijt langh de mensche wel wat genoeghte geven, maer de straffe, die daer op volght, is met groote smerte vereenight. Vergel. Proverb. 5.3, 4.

24 T.w. om den smaeck, dat is, het vermaeck der sonde te langer te behouden. Vergelijckt het volgende vers.

13

Hy ²⁵ dat spaert, ende het selve niet en verlaet, maer dat in het midden van sijn gehemelte inhoudt;

25 T.w. dat quaet der sonde, het welcke hier, als voren by eene spijse vergeleken wort.

14

Sijne ²⁶ spijse sal in sijn ingewandt verandert worden: galle ²⁷ der adderen salse ²⁸ in het binnenste van hem zijn.

26 Hebr. sijn broot. Hy blijft in de voorgaende gelijckenisse.

27 Welcker vergift seer haestelick doot.

28 Dat is, in syn herte, ofte ziele. Alsoo 1.Reg. cap. 3. vers 28. Psalm 49.12. ende 51.12. ende 55.5. ende 62.5. ende 94.19. Ierem. 9.8. ende cap. 31. vers 33.

15

Hy heeft goet ²⁹ ingeslockt, maer ³⁰ sal het uytspouwen: Godt sal’t uyt sijnen buyck uytdrijven.

29 Dat is, met groote gretigheyt, gierigheyt, ende onverzadelicke begeerte vergadert. Hy oordeelt dat Iob sijn goet qualick gekregen hadde.

30 Dat is, sijne sonden, ongerechtigheden, ende geroofde middelen sullen hem soo bekomen, als eenen, die sijne spijse pijnelick uytwalght, ofte als het sterckste vergift, dat yemant ingedroncken heeft.

16

Het vergift der adderen sal hy zuygen: de tonge der slange sal hem dooden.

17

³¹ De stroomen, rivieren, beken ³² van honigh, ende boter, en sal hy niet sien.

31 Verstaet hier mede eenen grooten, ende rijcken overvloet van allerley goederen. Alsoo Psalm 46.5. Iesa. 41. vers 18. Ioan. cap. 7. vers 38.

32 Door dese dingen, ende andere, worden in de Heylige Schrift te kennen gegeven seer uytnemende zegeningen, dit tijdelicke leven rakende. Siet Exod. cap. 3. vers 8. 2.Reg. cap. 18. vers 32. onder 29. vers 6. ende de aenteeckeninge.

18

Den ³³ arbeyt sal hy ³⁴ weder geven ende niet ³⁵ inslocken: ³⁶ na het vermogen sijner veranderinge, soo en sal hy van vreughde niet opspringen.

33 Dat is, anderer lieden goet, dat sy door haren arbeyt gewonnen hadden. Alsoo Deuter. cap. 28. vers 33. Iob 39.14. Psalm 78. vers 46. ende 109. vers 11.

34 Te weten, aen de gene, die hy onrecht gedaen, ende het hare gerooft hadde, zijnde tot dese wedergevinge van de Overigheyt gedwongen.

35 Dat is, niet verdoen, nochte genieten. Dit en strijt niet tegen het inslocken, daer van gesproken is vers 15. want dat is te verstaen van het onrechtveerdigh verkrijgen, ende het besitten voor eenen tijt; maer dit van het geduerigh gebruyck.

36 Te weten, na sijn vermogen: dat is, na dat hy rijck ende machtigh geweest is, sal hy arm ende katijvigh worden, het welcke genaemt wort sijne veranderinge. Ofte, na de mate, grootheyt, ende veelheyt van het goet, dat hy gestoolen, ofte gerooft heeft, sal sijne wedergevinge moeten zijn: ende dese wort sijne veranderinge genaemt, om dat hy daer door arm wort die rijck was.

19

Om dat hy onderdruckt heeft, de arme verlaten heeft, ^b een huys gerooft heeft, ³⁷ dat hy niet opgebouwt en hadde.

b Eccles. 5.12.

37 Anders, ende hy en heeft het niet gebouwt. Dat is, hy heeft de huysen wel gerooft, maer en heeft den armen geene huysen gebouwt.

20

³⁸ Om dat hy geen ruste ³⁹ in sijnen buyck gekent en heeft: soo en sal hy van sijn ⁴⁰ gewenscht goet niet uytbehouden.

38 Dat is, om dat hy eenen onverzadelicken buyck gehadt heeft. Siet vers 15.

39 Dat is, in sijn herte, ofte binnenste. Siet boven cap. 15. op vers 2. Ofte, in sijnen persoon, zijnde een deel voor het geheele genomen.

40 Hebr. wensch, ofte, begeerte. Dat is, gewenschte ofte begeerlicke dingen.

21

Daer en sal niets overigh zijn dat hy ete: daerom en sal ⁴¹ hy niet wachten na sijn goet.

41 Te weten, overmits hy door sijnen noot soo teenemael sal vallen, dat hy geene uytkomste sien en sal, om yet beters te verwachten.

22

⁴² Als sijne genoeghsaemheyt sal vol zijn, sal hem bange zijn: ⁴³ alle hant des elendigen sal over hem komen.

42 Dat is, als hy goets, ende rijckdoms genoegh sal hebben, om geluckelick sijn leven over te brengen.

43 Dat is, alle arme, die van hem berooft zijn, ende beroyt gemaeckt, sullen het hare weder soecken te krijgen.

23

Daer ⁴⁴ zy [wat] om sijnen buyck te vullen, [Godt] sal over hem de hitte sijns toorns senden, ende over hem ⁴⁵ regenen ⁴⁶ op sijne spijse.

44 Dat is, genomen datter eenigen voorraet der spijse, ende dranck zy om hem te verzadigen.

45 T.w. sijne plagen, ende rechtveerdige straffen. Vergelijckt Psalm 11. vers 6.

46 Te weten, datse hem niet en bekome. Anders, als hy eet. Vergelijckt Numer. cap. 11. vers 33.

24

⁴⁷ Hy zy gevloden van de ysere wapenen, de stalen boge sal hem ⁴⁸ doorschieten.

47 Dat is, genomen dat hy door de vlucht een perijckel ontkomen zy, een ander sal hem treffen. Dit selve wort met andere manieren van spreken oock uytgedruckt, Iesa. 24. vers 18. Ierem. cap. 48. vers 44. ende Amos cap. 5. vers 19.

48 Hebr. eygentlick, doorgaen.

25

Men sal [het ⁴⁹ sweert] uyttrecken, het sal uyt het lijf uytgaen, ende ⁵⁰ glintzerende uyt ⁵¹ sijne galle voort komen: verschrickingen sullen over hem zijn.

49 Het woort sweert, is begrepen in’t woort schalaph, uyttrecken, het welcke meest van het sweert gebruyckt wort. Siet Numer. 22.23, 31. Iudic. 8.20. ende 9.54. ende 20.2, 25. 1.Sam. 31.4. Anders, Hy (Te weten Godt) sal uytttrecken, etc. Siet boven versen 4, 23. onder 21.17. Deut. 32. versen 41, 42.

50 Hebr. de glintzer, blick, ofte, glantz, Te weten, des sweerts, dat is, de blinckende punt des sweerts. Alsoo wort het Hebreeusch woort genomen Deuter. 32.41. Ezech. cap. 21. versen 10, 15. Nahum cap. 3. vers 3. Habak. cap. 3. vers 11.

51 Verstaet, het binnenste sijns lichaems; waer mede beteeckent wort eene doodelicke plage, dat is, des boosen ondergangh.

26

Alle ⁵² duysternisse sal verborgen zijn in ⁵³ sijne schuylplaetsen; ⁵⁴ een vyer, dat ⁵⁵ niet opgeblasen is, sal hem verteeren: ⁵⁶ den overigen in sijne tente sal het qualick gaen.

52 D. tegenspoet, ende rampsaligheyt, die hem Godt van wegen sijne boosheyt laet over komen. siet Genes. 15. op vers 12. Sommige verstaen dat sijne schuylplaetsen daer hy sich in het donckeren meende te verbergen, sullen licht zijn.

53 Verst. de schuylhoecken, ende heymelicke middelen, die de boose poogen uyt te vinden, om Godes oordeelen te ontgaen. De sin is, dattet soo verre is, van daer in eenige hulpe te sullen vinden, dat daer in oock anders niet voor hen wech geleyt en is dan tegenspoet, ende elende. Andere verstaen de opgeslotene rijckdommen der boosen, van dewelcke hy niet goets genieten, maer allerley verdriet krijgen soude. Siet van het Hebreeusch woort Psalm 17.14.

54 Verstaet den toorn ende de wrake Godts, dewelcke by een vyer vergeleken wort. Siet Deuter. 32.22. met de aenteeck. item Iesa. 26.11. Ierem. 15.14. Thren. 2.3.

55 Dat is, niet aengesteken van eenigh mensche, maer voort komende van Godes rechtveerdigh oordeel. Het schijnt dat hy siet op het gene, dat staet boven 1.16. Men kan dit oock verstaen in het gemeyn van de oordeelen Godts ende het helsche vyer. Vergelijckt Iesa. 30.33.

56 Verstaet, sijne huysgenooten, ende nakomelingen, die sijne boosheyt navolgen.

27

⁵⁷ Den hemel sal sijne ongerechtigheyt openbaren; ende de aerde sal haer tegens hem opmaken.

57 De sin is, dat alle schepselen, hemelsche, ende aerdtsche, geestelicke, ende lichamelicke, levendige, ende levenloose, Gode ten dienste sullen staen, om sijne rechtveerdige oordeelen tegen de godtloose uyt te voeren.

28

De inkomste van sijn huys sal ⁵⁸ wech gevoert worden: ⁵⁹ het sal al henen vloeijen in den ⁶⁰ dagh sijnes toorns.

58 Dat is, wech geraken, versmelten, ende vergaen.

59 Hebr. zijn wechvloeijende, ofte, uytgestort. In het getal van velen.

60 Verstaet den dagh des toorns Godts, Dat is, den gesetten tyt, in welcken Godt sijne gramschap bewijsen soude, met sijne rechtveerdige straffen uyt te senden. Vergelijckt onder 24.1. Prov. 6.34. ende 11.4. Iesa. 13. vers 13. Thren. 2.21. Ezech. 22.24. Zeph. cap. 1. vers 15. Rom. cap. 2. vers 5.

29

Dit is het ⁶¹ deel des godtloosen menschen van Godt, ende de ⁶² erve ⁶³ sijner redenen van Godt.

61 Dat is, de loon, ofte straffe, den boosen van Godt na sijn rechtveerdigh oordeel toebescheyden. Alsoo onder 27.13. ende 31.2. Psalm 50.18. Iesa. cap. 17. vers 14. ende 57.6.

62 Verstaet het selve, dat recht te voren een deel genaemt is. Alsoo onder 27.13. ende 31.2.

63 Dat is, van de lasterlicke propoosten, die de godtloose tegens Godt uytgieten. Anders, sijner uytsprake, van Godt, Dat is, van het rechtveerdigh vonnisse, het welck Godt voorgenomen heeft tegens den godtloosen uyt te voeren.