Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xix. Capittel.

Iob beschuldight sijne vrienden datse onbeleeft, ende onbarmhertigh tegens hem waren, vers 1, etc. ende geen acht en namen op sijn lijden, 6. daer in hy scheen verlaten te zijn, 7. hy beschrijft de grootheyt, ende verscheydenheyt sijnes lijdens, 8. vermaent sijne vrienden tot medelijden over hem, 21. wenscht dat sijn lijden, ende sijne woorden daer in gesproken, eeuwighlick gedacht wierden, 23. hy troost sich met sijnen Verlosser, ende de opstandinge des vleesches, 25. vermaent sijne vrienden van haren schuldigen plicht, 28.

1

MAer Iob antwoordde, ende seyde:

2

Hoe lange sullet ghylieden mijne ziele bedroeven, ende my ¹ met woorden verbrijselen?

1 D. met veel geswets, ende gesnaters my baloorigh maken: ofte met ongegronde, ende vyandige aenspraken verdrucken?

3

Ghy hebt nu ² tien mael my schande aengedaen: ghy en schaemt u niet, ghy ³ verhardet u tegens my.

2 Dat is, dickwils. Een seker getal voor een onseker. Ende alsoo wort het getal van tiene menighmael gebruyckt. siet Genes. 31. op vers 7.

3 Ofte, verstijvet, D. soo onbeschaemdelick, ende hartneckelick tegen my twistet? Anders, [soo] vreemt tegen my stellet?

4

Maer oock het zy waerlick, ⁴ dat ick gedwaelt hebbe: ⁵ mijne dwalinge sal by my vernachten.

4 D. genomen, dat ick door misverstant, ofte swackheyt my vergrepen hadde.

5 Dat is, mijne faute, so ickse hebbe, raeckt my, niet u: ghylieden hebbet daer voor niet te sorgen; laet my met vreden, dat ick my versoene met Godt, ende wachte wat daer van komen wil, sonder soo voort te varen, met my te versmaden, ende te lasteren.

5

Indien ghylieden waerlick ⁶ u verheffet tegen my: ende ⁷ mijnen smaet tegen my drijvet:

6 Ofte, groot maket, Dat is, u stoutelick, ende trotzelick tegen my met hooge woorden, ende bittere passien aenstellet. ’t Hebreeusch woort is oock soo genomen Psalm 35. vers 26. Ierem. 48.26. Thren. 1.9. Ezech. 35.13. Zephan. 2.8.

7 D. pooget met heftige twistinge te bewijsen het gene my schandelick is, ende met mijne smaetheyt vereenight. Smaet voor het gene, dat smadelick maeckt. Vergelijckt onder 20.3. de aenteeckeninge over het woort beschamende.

6

Wetet nu, ⁸ dat Godt my heeft ⁹ omgekeert; ende ¹⁰ my [met] sijn net omcingelt.

8 Hy wil seggen, datse behoorden te bedencken, dat hy extra-ordinaerlick door de hant Godts vernedert was, ende daerom veel meer tot barmhertigheyt bewogen te zijn, ende hem te vertroosten, dan soo smadelick tegen hem uyt te vallen, ende met verkeerde oordeelen sijn lijden te beswaren. Vergel. Cap. 6. versen 14, 15, 16.

9 Ofte, gekromt, D. door veelderley lijden gantsch ter neder gedruckt ende verdorven.

10 Ofte, over my, D. hy heeft my soo omcingelt met veelderley elenden, ende plagen, dat ick niet ontgaen en kan, even alsof ick rontom met stricken beset ware, die men niet en kan mijden. Siet van deselve gelijckenisse boven 18.8. ende onder 22.10. Thren. 1.13. Ezech. 12.13. ende 32.3. Hose. 7.12.

7

Siet, ick roepe ¹¹ gewelt, doch en worde niet verhoort: ick schreeuwe, doch daer en is geen ¹² recht.

11 D. dat my gewelt geschiet, om dat ick vroom zijnde dus geweldelick van Godt gestraft, ende smadelick van mijne vrienden veroordeelt, ende bespot worde, ende daer over roepende tot Godt, niet en worde geholpen. Siet gelijcke maniere van spreken Ier. 20.8. Habak. 1.2.

12 T.w. voor als nu, waer door mijne sake verdedight ende ick uyt dit lijden soude mogen verlost worden. Alsoo worden de vrome somtijts in haer kruyce gelijck verlaten, om datse de tegenwoordige hulpe Godts niet gevoelende, schijnen onder het lijden te versmachten, Psalm 13.2. ende 88.15. Thren. 3.8. Habak. 1.2. Het welcke oock den Heere Christo, ’t Hooft der geloovigen, wedervaren is, Psalm 22.3.

8

¹³ Hy heeft mijnen wech toegemuert, dat ick niet doorgaen en kan: ende over mijne paden heeft hy ¹⁴ duysternisse gestelt.

13 Vergelijckt hier mede boven 3.23. Thren. 3.7, 9. De sin is, dat hy rontom soo met alle lijden beset ende omtuynt was, dat hy gantsch geene uytkomste en konde bemercken. Vergelijckt boven vers 6. de laetste aenteeckeninge, ende Hose. 2.5.

14 Vergel. boven 3. de aenteeckeninge op vers 23.

9

¹⁵ Mijne eere heeft hy van my afgetrocken, ende de ¹⁶ kroone mijnes hoofts heeft hy wech genomen.

15 D. hy heeft my ontbloot, ende berooft van allen mijnen staet, vermogen, weerdigheyt ende aensien. Het woort eere is aldus genomen Psalm 7.6. Iesa. 16.4. ende 21.16. Vergelijckt Genes. 31. op vers 1.

16 Verstaet door de kroone hier al het gene, dat hem tot heerlickheyt, ende cieraet gedient hadde. Alsoo is dit woort genomen onder 31.36. Proverb. 4.9. ende 12.4. ende 14.24. ende 16.31. ende 17.6. Thren. 5.16. Ezech. 21. vers 26.

10

Hy heeft my rontom ¹⁷ afgebroken, soo dat ick ¹⁸ henen ga; ende heeft mijne ¹⁹ verwachtinge, als eenen boom ²⁰ wech geruckt.

17 Verstaet dit van ’t verlies der goederen, het welcke hy aen alle zijden geleden hadde.

18 D. verga, ende t’onder kome.

19 Verstaet hier mede de hope van sijnen tijdelicken welstant in dit leven: want aen de hope van sijn eeuwigh welvaren heeft hy hem altijt vast gehouden: gelijck te sien is boven 13.15, 16. ende onder in dit Capittel versen 25, 26, 27.

20 Hebr. doen verreysen, dat is, uytgeroeyt, ende vervoert: want gelijck voor eenen boom, die uytgewortelt is, ende soo gelaten wort, geene hope meer en is van weder te sullen groeijen, ende groenen; alsoo seyt Iob, dat hy soo ontbloot was van alle tijdelick welvaren, datter geene hope meer voor hem en was, om weder op te komen.

11

Daer toe heeft hy sijnen toorn tegen my ontsteken, ende my by hem ^{a 21} geacht, als sijne vyanden.

a Iob 13.24. ende 16.9. ende 33.10. Thren. 2.5.

21 Soo oordeelt het vleesch, als Godt de sijne beproeft, ende kastijt. Alsoo boven 13. op vers 24.

12

²² Sijne benden sijn t’samen aengeko-

22 Hy verstaet hier door, de menighte der qualen, ende plagen, die hem over gekomen waren, boven capp. 1. 2. ja selfs sijne vrienden, die met haer verkeert oordeel, ende quaet spreken hem veel verdriets aendeden, boven versen 2, 3.

[fol. 227v]

men, ende hebben tegen my haren ²³ wegh gebaent: ende hebben haer gelegert rontom mijne tente.

23 Te weten, na de wijse van doen der heyrlegeren, dewelcke willende eene stadt door belegeringe krijgen, rontom deselve alle onganghbare, ende onbruyckelicke wegen effenen, ende tot haren gebruycke bequaem maken, om des te meer de stadt te beschadigen, ende te eer te veroveren. Hebr. eygentlick, opgehooght.

13

^b Mijne ²⁴ broeders heeft hy verre van my gedaen: ende die my kennen ²⁵ sekerlick sy zijn van my vervreemdet.

b Psalm 31.12. ende 38.12. ende 69.9. ende 88.9.

24 Verstaet, sijne vleeschelicke maeghschap, ofte oock de geestelicke, van dewelcke hy om de eenigheyt des geloofs, broederlicke vertroostinge verwacht soude hebben. Siet Genes. 13. op vers 8.

25 D. sonder eenigen twijffel, gelijck het nu is blijckende. Anders, Alleene vervreemden sy sich van my: Dat is, datse hem genen anderen dienst en wisten te bewijsen in sulcken droevigen staet, dan hem te schouwen, als niet wetende hem te helpen.

14

Mijne na-bestaende ²⁶ houden op: ende mijne bekende vergeten mijner.

26 Anders, ontbreken, Te weten, van my te besoecken, te vertroosten, ende de onderlinge gedienstigheden te bewijsen, die men malkanderen in sulcken noot schuldigh is.

15

Mijne ²⁷ huysgenooten, ende mijne dienstmaeghden achten my voor eenen vreemden: een uytlander ²⁸ ben ick in haren oogen.

27 Of, de inwoonders van mijn huys, of, die in mijn huys verkeeren. ’t Hebreeusch woort schijnt gemeen te zijn, beteeckenende niet alleen de gene die in’t huys steets woonen, als huysgenooten, maer oock die daer in veel verkeeren, als goede bekende.

28 D. sy houden, ende achten my voor eenen, die hen niet aen en gaet, ende met den welcken sy niet te doen en hebben. Siet bov. 18. op vers 3.

16

Ick riep mijnen knecht, ende hy en antwoordde niet; ick ²⁹ smeeckte met mijnen mont aen hem.

29 T.w. om yet voor my te doen. Hy en geboodt hem niet alleen, als huysvader, maer badt hem oock als een van sijns gelijcke.

17

Mijn ³⁰ adem is mijne huysvrouwe vreemt: ende ick smeecke, ³¹ om der kinderen mijnes buycks wille.

30 Hebr. geeft. Alsoo boven 9.18. De sin is, dat sijn huysvrouwe haer van hem afkeerde, als van eenen die eenen stinckenden adem heeft. Volgens datse van hem eenen aftreck, ja afschouw hadde, ende hem alle schuldige diensten weygerde.

31 D. om den treck, ende de genegentheyt, die sy tot my noch soude mogen hebben, van wegen de kinderen, die wy hier te voren te samen gekregen, ende opgebracht hebben.

18

^c Oock versmaden my ³² de jonge kinderen: ³³ sta ick op, soo spreken sy my tegen.

c Iob 30.1.

32 Alsoo wort het Hebreeusch woort genomen onder 21.11. And. de verkeerde, of, ongerechtige, als boven 16.11.

33 T.w. om hen te stillen, ende van quaet spreken te doen ophouden. Anders, om die door beleeftheyt, ende schoone woorden aen my te verbinden.

19

^d Alle ³⁴ menschen mijnes heymelicken raets, hebben eenen grouwel aen my: ende die ick lief hadde, zijn tegen my gekeeret.

d Psalm 41.10. ende 55.14, 15.

34 Verstaet de mannen, die hy plachte sijne secreten te vertrouwen, ende sich daer mede te beraden.

20

^e Mijn ³⁵ gebeente kleeft aen mijne huydt, ende aen mijn vleesch: ³⁶ ende ick ben ontkomen met de huydt mijner tanden.

e Iob 30.30. Psalm 102.6. Thren. 4.8.

35 Hy wil seggen, dat al de vochtigheyt, ende kracht sijns levens soo verteert, ende uytgedrooght was, dat hy niet veel meer en hadde dan het vel, ende de beenen, dewelcke met het vel, ende het weynige vleesch soo uytstaken, datse scheenen niet daer mede te groeijen, maer daer aen gehecht te zijn. Vergel. Psalm 102.6.

36 D. de Heere heeft soo mijn lichaem aengetast, dat daer aen niet overigh en is gebleven, dan het vel, ’t welck is aen de tanden, dat is, het tantvleesch, ofte de lippen, daer mede de tanden bedeckt zijn. Hy wil seggen, dat hy niet en was dan een geraemte van beenderen met vel bedeckt, soo dat hy by na anders niet en hadde, dan den mont, om te spreken.

21

Ontfermet u mijner, ontfermet u mijner, ô ghy mijne vrienden! want de hant Godts heeft my ³⁷ aengeraeckt.

37 D. seer beschadight, ende geplaeght aen mijn lichaem, vrienden, ende middelen. siet Gen. 26. op vers 11. Aldus wort onse Salighmaker genoemt de Geraeckte Godts, Iesa. 53.4. D. die van Godt seer geplaeght was.

22

Waerom vervolget ghy my ³⁸ als Godt, ende ³⁹ en wordet niet verzadiget van mijn vleesch?

38 D. gelijck Godt my vervolght, even als of ghy het selve recht over my haddet.

39 D. waerom en is’t u niet genoegh, dat mijn vleesch door mijn lijden vergaen is, maer dat ghy noch mijnen geest beswaret met u verkeert oordeel, ende quade lasteringen.

23

⁴⁰ Och of nu mijne woorden doch opgeschreven wierden! Och ofse in een boeck oock wierden ingeteeckent!

40 Hebr. wie sal nu geven, dat mijne, etc. Alsoo in ’t volgende van dit vers. siet bov. 11. op vers 5.

24

Datse met eene yseren griffie, ende ⁴¹ loot, voor eeuwigh in eene rotze gehouwen wierden.

41 T.w. dat gesmolten, ende gegoten zijnde in de snede door de griffie gemaeckt in de rotze, deselve snede klaerder soude afteeckenen. Sommige verstaen hier een looden plate, daer het oock opgehouwen soude worden.

25

⁴² Want ick weet, mijn ⁴³ Verlosser leeft; ende ⁴⁴ hy sal de laetste ⁴⁵ over het stof opstaen:

42 Hy wil seggen, Dewijle ick tegenwoordigh soo elendigh ben, ende daer en boven verdacht gemaeckt worde, dat ick Godt niet en vreese, noch op hem en hope, boven 18.21. hoewel ick my hier te voren daer over verklaert hebbe, boven 13.15, 16. soo verklare ick nu dat ick geloove, dat de beloofde Messias mijn Salighmaker is, die my ten jonghsten dage ten eeuwigen leven opwecken sal.

43 Hebr. Goël. Verstaet, den beloofden Messiam onsen Heere Iesum Christum. Vergel. Genes. 48.16. Iesa. 59.20. met de aenteeckeninge. Ende siet wijders van het gebruyck deses woorts Levit. 25.25, etc. Ruth 2. vers 20. ende 3.9, 12, etc.

44 D. ten laetsten, ofte, ten laetsten [dage.] Of, de laetste, D. die de eyndelicke ende laetste richter over allen zijn sal.

45 D. sich ten jonghsten dage met groote heerlickheyt over alle de gene, die in’t stof, of in der aerde liggen, vertoonen sal, om die op te wecken, te oordeelen, ende de sijne, daer van ick een ben, tot hem in de eeuwige salicheyt op te nemen. Sommige nemen dese woorden aldus: Ende de laetste (T.w. mensche) sal op het stof opstaen. D. alle menschen sullen opstaen tot den laetsten toe. Sommige verstaen dat Iob hier spreeckt van sijn eygen opstandinge, ende setten het aldus over: Ende dit (T.w. lichaem ofte vleesch, als in het volgende vers) sal ten laetsten op het stof opstaen.

26

Ende als ⁴⁶ sy ⁴⁷ na mijne huydt ⁴⁸ dit doorknaeght sullen hebben; sal ick uyt mijn vleesch ⁴⁹ Godt aenschouwen:

46 T.w. de doorboorders, dat is, de wormen, ende maden, die mijne huydt, ende geheele lichaem in der aerde doorbooren sullen.

47 D. na de doorbooringe, ende verslindinge mijner huydt.

48 Verstaet het overige sijnes lchaems, daer op hy met sijnen vinger gewesen heeft; als of hy seyde, Dit elendigh vleesch, ende dese swacke beenen, die met de huydt bedeckt zijn. De sin is, dat de wormen niet alleen sijne huydt, maer oock sijn vleesch, ende beenen, ofte het geheele lichaem doorknagen souden; doch dat daer na in de verrijsenisse het selve hem weder geworden soude, om daer in sijnen Godt te sien.

49 Nam. den Heere Christum, Godt geopenbaert in den vleesche, ende sichtbaerlick in groote majesteyt ten oordeele verschijnende.

27

Den welcken ick ⁵⁰ voor my aenschouwen sal, ende mijne oogen sien sullen, ende niet ⁵¹ een vreemde: ⁵² mijne nieren ⁵³ verlangen seer in mijnen ⁵⁴ schoot.

50 D. tot mijnen besten, ofte tot mijn eeuwige vreughde, ende saligheyt.

51 T.w. mensche, ofte ooge, D. met geen ander lichaem ofte oogen en sal ick hem aenschouwen, dan met dese mijne eygene: gelijck ick oock met mijn eygen lichaem opstaen sal, ende niet met een ander van nieuws geschapen. siet 1.Cor. 15.53.

52 De nieren worden in de Heylige Schrift seer dickwils voor het inwendighste, als voor de begeerten, affecten, ofte bewegingen des menschen genomen, als hier, ende Psalm 7.10. ende 26.2. Proverb. 23.16. Ierem. 12.2, etc. Vergelijckt onder 38. op vers 36.

53 Ofte, vergaen. T.w. van verlangen. Dat is, mijne begeerten, ende genegentheden zijn soo ontsteken tot de aenschouwinge mijns Heeren ende Salighmakers, datse by na versmachten, ofte beswijcken. Het Hebreeusch woort wort soo genomen, 2.Sam. 13.39. Psalm 84.3. ende 119.81, 82, 123. ende 139.13.

54 Verstaet het binnenste des menschen. Soo wort dit woort genomen Eccl. 7.9.

28

Voorwaer ⁵⁵ ghy soudet seggen; Waerom vervolgen wy hem? ⁵⁶ nademael de wortel der sake, in my gevonden wort.

55 Dat is, ghy behoordet te seggen.

56 Dat is, om dat de eerste materie, ende oorspronck onses geschils, is het lijden, dat my Godt toegesonden heeft: waer over ghy, als vrienden, eer medelijden met my moestet hebben, dan my dus smadelick te overhalen. Ofte verstaet door den wortel der sake, den vasten gront des geschils, vervatende de bondige redenen, die het dispuyt behoorden te eyndigen, ende niet en waren in de propoosten sijner vrienden, maer wel in de sijne te vinden. Men kan oock door dese wortel verstaen de schoone belijdenisse des geloofs, die Iob gedaen hadde, ende sijne vrienden behoorde te voldoen, om hem niet meer voor eenen hypocrijt te houden.

29

Schroomet u ⁵⁷ van wegen ’t sweert; want ⁵⁸ de grimmigheyt, is [over] de misdaden des ⁵⁹ sweerts: op dat ghy wetet, datter ⁶⁰ een gerichte zy.

57 Hebr. van het aengesichte des sweerts. Hy noemt eene soorte der straffen, voor alle, dewelcke van Godt over de onboetveerdige gesonden worden.

58 Verstaet de grimmigheyt Godts, dewelcke haer openbaert over de ongerechtigheden der menschen. Rom. 1.18. siet 2.Chron. 28. op vers 13. And. [sulcke] grimmigheyt, te weten, als de vrienden Iobs tegens Iob openbaerden, [is eene] der misdaden des sweerts, ofte, brenght mede de straffen des sweerts.

59 Dat is, die het sweert, ofte eenige andere straffen verdienen.

60 Te weten, by Godt, die de sonden straft in dit leven, ofte in het toekomende, ofte in beyden.