Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xiiij. Capittel.

Iob soeckende wat verlichtinge sijner plagen te vinden by Godt, beschrijft de gemeyne elendigheyt des menschelicken levens, vers 1, etc. bidt om voor eenen tijt van sijn lijden ontslagen te worden, 13. beklaeght sich over Godts strengigheyt tegen den mensche, die hy gebruyckt tegen sijn eygen persoon, 16. oock tegen andere, ende hare nakomelingen, 21.

1

DE mensche van een vrouwe geboren, ^a is ¹ kort van dagen, ende zadt van ² onruste.

a Psalm 90.5, 6, 9. ende 102.12. ende 103.15. ende 144.4. Iacob. 4.14.

1 D. heeft een kort leven. Alsoo is lanckheyt van dagen, een langh leven. Siet Proverb. 3.2. ende d’aenteeckeninge.

2 Hebr. beroeringe, Dat is, vol van beroeringe, woelinge, verdriet, ende quellinge, die hem doorgaens over komen van wegen de elenden deses levens. Vergel. Eccles. 2.23. siet gelijcke maniere van spreken bov. 7. vers 4. ende de aenteeckeninge.

2

Hy komt voort, als ^b eene bloeme, ende wort afgesneden: ^c oock vlucht hy, als eene schaduwe, ende en bestaet niet.

b Psalm 103.15. Iesa. 40.6. 1.Petr. 1.24.

c Iob 8.9. Psalm 90.6, 10. ende 102.12. ende 144.4.

3

^d Noch doet ghy uwe oogen ³ over eenen sulcken open: ende ghy ⁴ betreckt my in het gerichte met u.

d Iob 7.17, 18. ende 10.20.

3 Te weten, die soo elendigh is. Want de mensche schijnt in hemselven t’onweerdigh, ende te verachtelick te zijn, dat Godt in sulcke hooge Majesteyt zijnde, sich soo seer met hem soude willen moeijen, veel min soodanigh gewelt tegens hem aenleggen, om hem met sijne straffen soo seer te overvallen.

4 Hebr. brenght my, ofte, doet my komen.

4

^e Wie sal eenen reynen geven uyt den onreynen? ⁵ niet een.

e Genes. 5.3. Psalm 51.5. Ioan. cap. 3. vers 6. Rom. 5.12. Ephes. 2.3.

5 Dat is, niemant en kan eenen mensche bekomen, die suyver zy, ende sonder sonde, na den gemeenen loop der nature, uyt eenen sondigen mensche geboren zijnde. Soo bekent hy, dat hy mede onreyn, ende sondigh was, wenschende, dat Godt hem niet min, als andere boetveerdige sondaren genadigh wilde wesen, ende hem niet meer, als andere straffen.

5

^f Dewijle ⁶ sijne dagen bestemmet zijn, het getal sijner maenden by u is: [ende] ghy sijne ⁷ bepalingen gemaeckt hebt, die hy niet overgaen en sal.

f Iob 7.1.

6 D. de tijt sijns levens. Alsoo Genes. 5.4, 5. ende 11.32, etc. Vergelijckt boven vers 1. ende de aenteeckeninge. In den selven sin worden stracks sijne maenden genaemt. Alsoo noemt hy onder 29.2. den voorgaenden tijt sijnes levens, vorige maenden.

7 T.w. van den voortgangh, ende het eynde sijnes levens.

6

^g Wendt u ⁸ van hem af, dat hy ⁹ ruste hebbe: tot dat hy ¹⁰ als een ^h daghlooner aen ¹¹ sijnen dagh een welgevallen hebbe.

g Iob 7.16, 19. ende 10.20.

8 Te weten, van hem dus te straffen.

9 Ofte, ophoude, Te weten, van treuren, om sijner grooter smerten wille. Anders, tot dat hy ophoude, Te weten, van leven, gelijck het Hebreeusch woordeken soo genomen wort, Deuter. 15. vers 11.

10 Hy vergelijckt hem by eenen arbeyder, die voor eenen dagh, ofte sekeren bestemden tijt gehuert is: overmits de menschen hier voor eenen tijt, die van Godt verordent is, gestelt zijn, om den arbeyt harer beroepinge metter doot af te doen.

h Iob 7.1, 2.

11 Te weten, den dagh sijnes stervens, als onder cap. 15. vers 32. Dat is, tot dat hy deses levens zadt zijnde, wenschen soude te sterven, ende in de eeuwige ruste te wesen: gelijck een huerlingh, die moede gearbeyt is, met een sonderlingh welgevallen den loon des arbeyts, ende de ruste des nachts begeert. Anders, sijnen dagh af doe: Dat is, sijn leven eyndige. Alsoo soude hy den tyt sijnes levens noemen eenen dagh, als boven versen 1, 5. dagen; ende dat uyt oorsake van de kortheyt des selven: in welcken sin de menschen oock van de Griecken genaemt worden, hemerioi, Dat is, dagelicksche. Anders kan het woort dagh hier oock genomen werden voor een daghwerck, ofte het werck van sekeren bestemden tijt. Ofte van het eynde van den dagh des daghlooners, wanneer hy komt tot ruste van sijnen arbeyt, ende sijnen loon ontfanght.

7

¹² Want ¹³ voor eenen boom, als hy afgehouwen wert, is’er verwachtinge, dat hy hem noch sal ¹⁴ veranderen; ende sijne scheute niet en sal ophouden.

12 De sin is, Dat een boom afgehouwen zijnde, noch uytspruyten mach; maer dat een mensche door vele plagen neder gevelt, ende gedoot zijnde, niet en kan weder tot het gebruyck, ende de genietinge deses levens op geraken: volgens dattet ten desen aensien met den mensche elendiger, dan met de boomen gestelt is. Het welcke hy verhaelt, om Godt tot barmhertigheyt te bewegen, op dat hy hem in dit leven noch eenige ruste laten soude. Vergelijckt dit met boven 7. versen 7, 8, etc.

13 Ofte, een boom heeft verwachtinge, Dat is, hope, etc. Den boomen, ende anderen planten worden affecten, sinnen, verstant, ende sprake oneygentlick, ende by gelijckenisse toegeschreven, gelijck oock den creaturen, die selfs het groeijende leven in haer niet en hebben, als afgront, zee, steenen, aerde, etc. om de materie kracht, klaerheyt, ende luyster toe te brengen, ende den leser tot meerder aendachtigheyt op te scherpen. Siet Iudic. cap. 9. vers 8. ende de aenteeckeninge. Item, hier in het volgende negende vers, alwaer den boom reucke toegeschreven wort. Siet oock onder cap. 28. versen 14, 22. ende cap. 31. vers 38.

14 Dat is, vernieuwen.

8

Indien sijn wortel in der aerde veroudert, ende sijn stam in het stof versterft;

9

¹⁵ Hy sal van de reucke der wateren [weder] uytspruyten: ende sal eenen tack maken, gelijck ¹⁶ eene plante.

15 Te weten, door vochtigheyt, die hy uyt de aerde zuyght; verquickt, ende in den groey gekomen zijnde.

16 Dat is, niet min of meer, dan als of hy ware de wortel van eene jonge stamme.

10

Maer een man sterft, ¹⁷ als hy verswackt is: ende de mensche geeft den geest: ¹⁸ waer is hy dan?

17 Anders, ende wort uytgeroeyt, ofte, gedempt. Ofte, maer als een man sterft, hy wort uytgeroeyt. Het Hebreeusch woort wort aldus genomen, Exod. 17.13.

18 Te weten, in dit aerdtsche leven te vinden: als of hy seyde; Het is hier uyt met hem, ende daer en is geen ommesien voor hem in dit leven. Siet boven 7.8, 9.

11

¹⁹ De wateren verloopen uyt een meyr: ende een riviere drooght uyt, ende verdort.

19 De sin is, gelijck de wateren, die van hare plaetse in eene andre afgelaten worden, niet weder en keeren tot de voorgaende; alsoo de ziele des menschen, als sy uyt het lichaem gescheyden is, en keert daer in niet wederom, te weten, om hier op der aerden wederom te leven. Anders, Verloopen de wateren uyt de zee? ende drooght een riviere uyt ende verdorretse? 12 Maer de mensche light, etc.

12

Alsoo ²⁰ light de mensche neder, ende ²¹ en staet niet op: ²² tot dat de hemelen niet meer en zijn, en sullense niet opwaken, nochte uyt haren slaep opgewecket worden.

20 D. sterft: want de doot wort hier vergeleken by het neder liggen, om te slapen. siet hier van Deut. cap. 31. op vers 16.

21 Te weten, om in dit aerdtsche, ende verganckelicke leven weder te komen.

22 D. tot dat de hemelen sullen met een sterck gedruysch voorby gaen, 2.Pet. cap. 3. vers 10. ende de eerste hemel, ende de eerste aerde vergaen, Apoc. 21.1. want d’opstandinge uyt den dooden dan eerst geschieden sal.

13

²³ Och of ²⁴ ghy my ²⁵ in het graf verstaeckt, my verberghdet, tot dat uwen toorn sich afkeerde: dat ghy my ²⁶ eene bepalinge steldet, ende mijner ²⁷ gedachtigh waert!

23 Hebr. wie sal geven, dat ghy, etc. siet boven 6. op vers 8.

24 Hy spreeckt Godt toe, veroorsaeckt zijnde door het overgroot, ende diep gevoelen sijnes lijdens.

25 D. maecktet, dat ick voor eenen tijt langh doot, ende begraven ware, op dat hier en tusschen uwen toorn, die nu gantsch seer tegen my onsteken is, voorby gaen mochte, ende daer na uyt den grave weder opstaen, om hier tot uwer eere, ende der menschen onderwijsinge, noch voor een tijt in ruste te leven.

26 Dat is, eenen bestemden tijt, den welcken ick in het graf soude moeten blijven.

27 Te weten, om door de opweckinge mijnes lichaems, eene nieuwe weldaet aen my te bewijsen. Hoe dat Gode de gedachtenisse toegeschreven wort, siet Genes. cap. 8. op vers 1.

14

²⁸ Als een man gestorven is, sal hy weder leven? ²⁹ ick soude ³⁰ alle de dagen mijnes ³¹ strijts ³² hopen, tot dat mijne ³³ veranderinge komen soude.

28 Iob voeght dese tegenstellinge hier in, om te toonen, dat hy sulcke opweckinge tot een aerdtsch, ende verganckelick leven niet en geloofde, nochte verwachtede: want dese maniere van ondervragen loochent sterckelick. Siet Genes. 18. op vers 17.

29 T.w. indien het soo ware, dat een mensch weder levendigh konde worden.

30 Verstaet den gantschen tijt in den welcken het Gode believen sal my in dit leven op aerden aldus te besoecken.

31 Siet van dit woort boven cap. 7. vers 1. ende vergelijckt boven vers 5. ende de aenteeck. op het woort bepalingen.

32 T.w. soo ghy my maer voor eenen sekeren tijt in het graf en verberghdet, om my daer na weder daer uyt te trecken, tot eene vreedsame genietinge van dit aerdtsche leven.

33 Dat is, mijne wederopstandinge tot een nieuw aerdtsch leven.

15

Dat ghy soudt ³⁴ roepen, ende ick u soude ³⁵ antwoorden; dat ghy tot ³⁶ het werck uwer handen soudt ³⁷ begeerigh zijn.

34 Te weten, om my uyt het graf, daer in ick tot den dagh mijner veranderinge soude gelegen hebben, weder op te wecken.

35 Dat is, uwe roepende stemme gehoorsamen, mits uyt den grave te komen.

36 Soo noemt hy hemselven. Siet boven cap. 10. vers 8. Psalm 119. vers 73.

37 Dat is, ghy soudt dat genadelick ontfangen, ende daer aen weldadigheyt bewijsen.

16

^{i 38} Maer nu ³⁹ telt ghy mijne ⁴⁰ treden: ⁴¹ ghy en bewaert [my] niet om mijner sonden wille.

i Iob 31.4. ende 34.21. Psalm 56.9. ende 139.2, 3, 4. Proverb. 5.21. Ierem. 32.19.

38 Als of hy seyde: Ick wensche te vergeefs voor eenen tijt in het graf te rusten, overmits ghy voorgenomen hebt my, om mijne sonden, die ghy seer nauwe waer neemt, seer swaerlick in dit leven te straffen. Vergelijckt onder 33.11.

39 De treden, ofte, de gangen des menschen te tellen, heet niet alleene, die te aenschouwen, maer oock waer te nemen, ende acht daer op te geven, om die, ofte te besorgen, ende te zegenen, Psalm 56. vers 9. ofte te straffen, als hier. Siet onder cap. 31. vers 4.

40 Dat is, al het voornemen, doen, ende laten mijnes levens, hoe kleyn het oock zy. Alsoo onder 31.4. ende 34.21. Proverb. 16.9. Ierem. cap. 10. vers 23.

41 Dat is, ghy en draeght geen sorge voor mijnen welstant, maer soeckt my te verdrucken, ende te verdoen, tot sulcken eynde alle mijne sonden u voorstellende. Anders, houdt ghy niet wachte over mijne sonde? Dat is, hebt ghy niet groote achtinge op mijne sonde, om my daer over te straffen? Ofte: ghy en verschoont niet van mijn sonde.

17

Mijne overtredinge is in een bondelken ⁴² verzegelt; ende ⁴³ ghy packt mijne ongerechtigheyt op een.

42 Dat is, vast t’samen by een gesloten, ende als met eenen zegel bewaert, op datse u uyt de gedachtenisse niet vergaen en soude. Zegelen, voor besluyten, opsluyten, toesluyten, Deuter. 32.34. Iob 37.7.

43 Dat is, ghy vlecht, ende voeght, by mijne voorgaende misdaden, oock de tegenwoordige, om mijne sake noch te beswaren, ende my noch harder te straffen.

18

Ende voorwaer een bergh ⁴⁴ vallende vergaet: ende eene rotze wort verstelt uyt hare plaetse.

44 Het welcke geschieden kan door aerdtbevinge, wint, watervloet, ofte andersins. De sin is: Gelijck een bergh nederstortende te niete wort, ende eene rotze van hare plaetse wijckt, ende het water de steenen uytholt, ende het stof der aerde, dat van selfs daer uyt voort komt, overstelpt, het welcke Godt doet; alsoo is het hem noch veel lichter, den welstant des menschen, die noch veel swacker is dan de voorgemelde schepselen, om te keeren, ende te vernietigen.

19

De wateren vermalen de steenen, het stof der aerde overstelpt het ⁴⁵ gewas dat van selfs daer uyt voort komt: alsoo verderft ghy de verwachtinge des menschen.

45 Siet van het Hebreeusch woort 2.Reg. cap. 19. op vers 29. Iesa. 37.30.

20

Ghy overweldight hem in eeuwigheyt, ende hy ⁴⁶ gaet henen; veranderende sijn ⁴⁷ gelaet, so sendt ghy hem wech.

46 Dat is, verscheyt van hier door de doot.

47 Dat is, het wesen sijnes lichaems, de kloeckheyt sijnes geestes, den staet sijnes levens, de heerlickheyt van sijn huys, de grootheyt sijner middelen, de vermaertheyt sijnes naems, etc.

21

Sijne kinderen ⁴⁸ komen tot eere, ende ⁴⁹ hy en weet het niet: ofte sy worden ⁵⁰ kleyne, ende ⁵¹ hy en lett niet op hen.

48 Te weten, door grooten voorspoet, overvloedigen rijckdom, hoogen staet, etc.

49 Te weten, om dat hy uyt de werelt gescheyden is, sulcks dat sijner kinderen welvaren hem niet en vermaeckt.

50 Te weten, door tegenspoet, armoede, leegen staet, etc.

51 Ofte, hy en verneemt niet na hen, ofte, hy en slaet na hen geen gade, Dat is, doot zijnde, en is hy met hen niet bekommert. Vergel. Eccles. 9.5.

22

⁵² Maer sijn vleesch [noch] aen hem zijnde, heeft smerte: ende sijne ziele in hem zijnde, heeft rouwe.

52 De sin is, dat de mensche alleen de elende deses levens, ende sijnes huysgesins qualick varen gevoelt, terwijle dat hy hier noch op der aerde is.

[fol. 225v]