Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xj. Capittel.

Zophar haelt Iob hardelick over, vers 1, etc. Hy verklaert hoe wonderbaer de wijsheyt, ende macht Godes is, 5. Vermaent Iob tot ware bekeeringe, 13. hem voorhoudende Godts beloften, 15. maer indien hy godtloos zy, hem dreygende met Godts straffen, 20.

1

DOe antwoordde Zophar de Naamathiter, ende seyde:

2

Soude ¹ de veelheyt der woorden niet beantwoort worden? ende soude ² een klapachtigh man ³ recht hebben?

1 And. die veel van woorden is, ofte, een veelspreker.

2 Hebr. man der lippen, D. een klappaert, ende swetser. Alsoo wort een man der tonge, genaemt een man die tot quaet spreken, ende lasteren genegen is, Psalm 140. vers 12. Daer en tegen een man der woorden wort genaemt een die welsprekende is, Exod. 4.10.

3 Ofte, rechtveerdigh zijn?

3

⁴ Souden uwe ⁵ leugenen de lieden doen swijgen? ende soudt ghy spotten, ende niemant [u] beschamen?

4 And. souden [op] uwe leugenen de lieden swijgen?

5 Het woort in den oorspronck beteeckent verscheydene dingen, maer voor leugenen wort het genomen Ierem. 48. vers 30.

4

Want ghy hebt geseyt; ⁶ Mijne leere is suyver, ende ⁷ ick ben reyn ⁸ in uwen oogen.

6 T.w. waer door Iob geleert hadde, dat Godt de goede soo wel straft, als de quaede, boven 9.22. hoewel hy sulcks rechtveerdelick doet, in het selve Capittel versen 2, 3. doch niet altijts acht hebbende op de sonde, (gelijck wanneer hy de godtloose straft) bov. 10. vers 7. ’t Hebreeusch woort betekent niet alleene het onderwijs dat gegeven wort, maer oock de wetenschap die ontfangen wort. Verg. Prov. 1. vers 5. ende 4.2, etc.

7 Siet bov. 10.7. alwaer Iob wel seyt dat hy niet godtloos en was, maer niet gelijck Zophar hem hier verwijt, dat hy suyver was in des Heeren oogen. Het eerste verstondt Iob van grouwelicke godtloosheyt, die sijne vrienden hem optegen: ende dit andere dat Zophar hem hier te laste leyt, verstaet sich van eene volkomene reynigheyt, die Iob noch hemselven, noch niemant toegeschreven heeft. Siet boven cap. 9. vers 2.

8 De oogen Godts beteeckenen hier sijn oordeel: alsoo 1.Sam. cap. 15. vers 19. 1.Reg. cap. 11. vers 6.

5

Maer gewisselick, ⁹ Och of Godt sprake, ende sijne lippen tegen u opende!

9 Hebr. wie sal geven dat Godt spreke? Siet boven cap. 6. op vers 8.

6

Ende u bekent maeckte de verborgentheden der wijsheyt, om datse ¹⁰ dobbel zijn ¹¹ in wesen: daerom weet dat Godt voor u ¹² vergeet van uwe ¹³ ongerechtigheyt.

10 Dat is, noch eens soo groot in der daet ende waerheyt. De sin is, dat in Godes wijsheyt noch veel meer reden was, om Iob harder te straffen, dan hy gestraft was, indien hy tegen hem het hooghste recht hadde willen gebruycken. Vergel. Ezr. 9. op vers 15. Anders, want der wijsheyt is noch eens soo vele.

11 And. by de wet, die noch eens soo veel vereyscht, dan ghy gedaen hebt. Siet van het Hebreeusch woort touschijah, boven cap. 5. op vers 12.

12 Dat is, afslaet, ofte, vermindert. Ofte aldus: Dat Godt u vergeet (Dat is, geen weldadigheyt bewijst) van wegen uvve ongerechtigheyt, ofte, dat Godt u afvordert, etc. Anders, van u [min] eyscht, dan uwe ongerechticheyt [verdient.]

13 Dat is, straffe uwer ongerechtigheyt. Siet Levit. cap. 5. op vers 1.

7

Sult ghy ¹⁴ de ondersoeckinge Godes vinden? sult ghy tot de volmaecktheyt toe ¹⁵ den Almachtigen vinden?

14 Ondersoeckinge wort genaemt het gene door ondersoeckinge verkregen wort, als verstant, wijsheyt, ende oordeel: want hoewel dese dingen door sulcken middel in Godt niet en zijn, nochtans menschelicker wijse wordende alsoo genoemt. Gode nu, ende sijnen Geest wort ondersoeckinge toegeschreven, onder 28.27. 1.Corinth. 2.10. Verstaet hier door dese, de heymelicke, doch rechtveerdige oordeelen Godts, die hy gebruyckt in het straffen. Anders, sult ghy [door] ondersoeckinge Godt vinden?

15 D. de verborgentheden van de wijsheyt des almachtigen Godts, ofte sijne volmaecktheyt.

8

¹⁶ [Sy is als] de hooghten der hemelen, ¹⁷ wat kondt ghy doen? dieper dan de ¹⁸ helle, wat kondt ghy weten?

16 Dat is, sy, te weten, de wijsheyt Godts daer van boven vers 6. gesproken is, (ofte de volmaecktheyt Godts, waer van eenige meenen vers 7. gesproken te zijn) is by den alderhooghsten hemel te vergelijcken. Siet Ephes. cap. 3. vers 18.

17 Te weten, om die ten vollen te ondersoecken, ende uyt te vinden.

18 Vergel. onder 26.6. ende siet Genes. 37. op vers 35.

9

Langer dan de aerde is hare mate, ende breeder dan de zee.

10

Indien ¹⁹ hy voorby gaet, op dat hy ²⁰ overlevere, ofte ²¹ vergadere, wie sal dan hem afkeeren?

19 Dat is, soo hy, te weten, Godt, hem vertoont in sijne wercken. Alsoo boven 9. vers 11. Siet de aenteeck. And. soo hy verandert, Te weten, sijn werck.

20 Ofte, besluyte, te weten, in het gewelt der straffe, die hy rechtveerdelick tegen hem uytvoert.

21 Verstaet tot de genietinge sijner weldaden, die hy bewijst aen de gene, dewelcke hy genadelick aenneemt.

11

^a Want hy kent ²² de ydele lieden: ende hy siet de ondeught; soude hy dan niet ²³ aenmercken?

a Psalm 10.11, 14. ende 35.22.

22 Hebr. menschen der ydelheyt, ofte, valsheyt, Dat is, die tot ydelheyt ende valsheyt genegen zijn. Verstaet ydele leere, ende onnutte wercken, dewelcke gevonden worden in de gene, die sonder het geloove, de vreese Godes, ende ware boetveerdigheyt zijn. Alsoo Psalm 26. vers 4. In gelijcken sin worden genaemt onder 22. vers 15. lieden der ongerechtighteyt: ende 34.8. mannen der godtloosheyt. Prov. cap. 24. vers 1. lieden der boosheyt.

23 Dat is, bedencken, verstaen, acht geven, ende voornemen, die na sijne rechtveerdigheyt te straffen. Siet van het Hebreeusch woort 1.Reg. cap. 3. op vers 21.

12

^{b 24} Dan sal een ²⁵ verstandeloos man, ²⁶ kloecksinnigh worden: ²⁷ hoewel de mensche [als] het veulen eenes woudt-ezels geboren is.

b Iob. 5.8. ende 22.21. Eccles. 3.18.

24 Te weten, als Godt sijne straffen ende oordeelen uytvoert. And. maer de mensche is ydel, [ende] verstandeloos: ende [als] het jonck eens woudt-ezels is de mensche geboren.

25 Hebr. ledigh.

26 Dat is, niet alleen genegen zijn om wijsheyt te leeren, maer sal oock deselve begrijpen, ende aennemen: want het herte wort in de Heylige Schrift voor den sin, ende verstant des menschen genomen. Siet boven 9. op vers 4.

27 Dat is, al is het dat de mensche van het begin sijnes levens af seer plomp, ende onverstandigh is, gelijck het veulen eenes wilden ezels, nochtans kan hy door de overlegginge van Godts wercken eenige wijsheyt vatten, wel verstaende door den Geest Godts verlicht, ende geleydt zijnde.

13

Indien ghy u herte ²⁸ bereyt hebt, soo ²⁹ breydt uwe handen ³⁰ tot hem uyt.

28 Te weten, door oprechte bekeeringe. Siet 2.Chron. 12. op vers 14.

29 Siet van dese ceremonie in’t bidden gebruyckelick, 1.Reg. 8. op vers 22.

30 Namel. tot Godt.

14

³¹ Indiender ondeught in uwe hant

31 D. soo ghy een voornemen hebt, om uwen naesten quaet te doen, ofte alreede dat gedaen hebt. In sulcke maniere van spreken beteeckent het woordeken hant, het voornemen, ofte, de daet des menschen, ofte beyde. Vergelijckt 1.Sam. 26.18. 1.Chron. 12.17. Psalm 26.10.

[fol. 224r]

is, doet die verre wech: ende en laet het onrecht in uwe tenten niet woonen.

15

Want dan sult ghy u aengesichte opheffen ³² uyt de gebreken, ende sult vast wesen, ende niet vreesen.

32 Dat is, uyt de menigerley elenden in dewelcke ghy nu steeckt, ende de straffen, die ghy nu lijden moet.

16

Want ghy sult der moeyte vergeten, [ende ³³ harer] gedencken ³⁴ als der wateren, die voorby gegaen zijn.

33 D. der voorgemelder moeyte, ofte elende.

34 Te weten, die seer snellick wech gevloeyt, ende voorby geloopen zijn, op dewelcke men niet meer en denckt. Hy wil seggen dat hy gantsch geene gedachtenisse sijner elende soude hebben.

17

³⁵ Ia [uwen] tijt sal ³⁶ klaerder dan de middagh oprijsen: ghy sult ³⁷ uytvliegen, als ^c de morgenstont sult ghy zijn.

35 Ofte, ouderdom. Vergel. Psalm 39.6. ende 89.48.

36 D. klaerder dan het schijnsel der middaeghscher sonne. De middagh beteeckent hier seer groote klaerheyt. siet bov. 5. op vers 14. De sin is, wat ghy noch overigh te leven hebt, sal van Godt grootelicks gezegent worden: want middagh beteeckent somtijts in de Heylige Schrifture grooten voorspoet, Iesa. 58.10. Amos 8.9.

37 D. uyt kruys ende lijden verlost worden, ende u als het morgenlicht uytbreyden. Anders, zijt ghy duyster, soo sult ghy als de morgenstont zijn.

c Psalm 37.6. ende 112.4.

18

Ende ghy sult vertrouwen, om datter verwachtinge zijn sal: ende ghy sult ³⁸ graven; ^d gerustelick sult ghy slapen.

38 T.w. om uwe hutte, ofte huys te bouwen, ende te versekeren. De sin is, dat hy eene sekere plaetse van wooninge soude hebben, in dewelcke hy stil, ende gerust soude woonen.

d Levit. 26.5.

19

^e Ende ghy sult nederliggen, ende niemant sal [u] verschricken: ende vele sullen u aengesichte ³⁹ smeken.

e Levit. 26.6. Psalm 3.6. ende 4.9. Prov. 3.24.

39 Dat is, de menschen sullen hen voor u vernederen, versoeckende met alle eerbiedinge, ende ernst uwe gunste, uyt oorsake van uwe hoogheyt, eere, ende vermeugen. Het Hebreeusch woort is oock in gelijcken sin genomen, Exod. 32.11. 1.Sam. 13. vers 12. 1.Reg. 13.6. Psalm 45.13. ende 119.58. Prov. 19.6. Zach. 7.2.

20

Maer ^f de oogen der godtloosen sullen beswijcken, ende de toevlucht sal van hen vergaen: ende hare verwachtinge sal zijn ⁴⁰ de uytblasinge der ziele.

f Iob 8.13, 14. ende 18.14.

40 Verstaet hier mede de doot, dewelcke alsse den godtloosen over komt, hen alle hope beneemt, niet alleen, om datse hier al haer goet, ende heerlickheyt laten moeten, maer oock, om dat het gevoelen van Godes toorn hen verschrickt, waerdoor sy berooft worden van haren troost, ten aensien van dit, ende het toekomende leven. Vergelijckt Ierem. 15.9.