Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het ix. Capittel.

Iob bekent de gerechtigheyt Godts, vers 1, etc. hy toont dattet niemant geoorloft, ofte profijtelick zy met Godt te twisten, 3. tot desen eynde verhaelt hy eenige der Goddelicker eygenschappen, ende wercken, 4. hy bekent sich oock onbequaem te zijn, om voor Godt te bestaen, 14. hy klaeght dat de vrome met de onvrome gestraft worden, 22. dat den godtloosen hier het meeste goet geschiet, ende niet den Godtvruchtigen, 24. dat het gevoelen sijnes lijdens hem bracht tot de uyterste verbaestheyt, 27. hy is bereyt om sijne onnooselheyt voor Godt tegen sijne vrienden te verdedigen, 34.

1

MAer Iob antwoordde, ende seyde:

2

Waerlick ick weet dat het ¹ soo is: want hoe soude ^a de mensche rechtveerdigh zijn ² by Godt?

1 T.w. gelijck ghy seght, namelick, dat Godt rechtveerdigh is, straffende de quade, ende de goede voorstaende. Dit weet ick soo wel, dat ick noyt gedacht en hebbe Godt van ongerechtigheyt te beschuldigen.

a Psalm 143.2.

2 D. voor Godt. Alsoo wort het Hebreeusch woordeken genomen 1.Sam. 2. vers 26. Psalm 130. vers 4.

3

Soo hy lust heeft, om met hem te twisten, ³ niet een uyt duysent sal hy hem beantwoorden.

3 D. duysent mael sal de mensche schuldigh bevonden worden, dat is, seer dickwils, ja by na oneyndelick. Een seker getal voor een onseker. Siet Levit. 26. op vers 8.

4

⁴ Hy is wijs ⁵ van herten, ende sterck van kracht: wie heeft sich tegens hem verhardt, ende vrede gehadt?

4 Te weten, Godt. Siet boven 3. op vers 20.

5 By den Hebreen wort het woort herte, genomen voor de plaetse des verstants, ende volgens oock voor het verstant, ende de wijsheyt selve, Exod. cap. 28. vers 3. onder cap. 11. vers 12. ende 34.34. Prov. cap. 2. vers 10. ende 6.32. ende 19.8. Hose. cap. 4. vers 11.

5

Die de bergen versett, datse het ⁶ niet gewaer en worden; diese omkeert in sijnen toorn:

6 Dat is, onversiens, ende buyten alle verwachtinge, te weten, der menschen, die daer op woonen. Vergelijckt boven cap. 7. op vers 10. ofte den levenloosen dingen wort hier by gelijckenisse leven, ende gevoelen toegeschreven. Siet onder cap. 28. op vers 14.

6

Die de aerde beweeght uyt hare plaetse; dat ⁷ hare pilaren ⁸ schudden.

7 Dat is, haer onderste grontslagen, ende fondamenten.

8 Dat is, gelijck van verschrickinge hutsen. Vergelijckt hier mede cap. 26. vers 11.

7

Die ⁹ de sonne gebiedt, ende ¹⁰ sy en gaet niet op; ende ¹¹ verzegelt de sterren.

9 Hebr. tot de sonne seght: Seggen, ofte, spreken voor gebieden. Siet 2.Chron. cap. 29. op vers 24.

10 T.w. ordinaerlick, soo lange als de nacht over eenes lants Horizont dueren moet, ofte extra-ordinaerlick, als het Godt belieft in den loop der sonne veranderinge te brengen, Ios. 10.12. 2.Reg. cap. 20. vers 11.

11 Te weten, door het licht des daeghs, het welcke de sterren verberght: even gelijck door eenen zegel het ingeslotene verborgen wort, dat men het niet sien en kan. De sin is, dat Godt den dagh maeckt: gelijck in het eerste lidt deses vers hem toegeschreven wort het maken des nachts. Ofte men kan het verstaen van extra ordinare en mirakeleuse verduysteringe ofte ophoudinge van het licht der sterren. Alsoo wort het woordeken zegelen genomen, Iesa. 29.11. Dan. 9.24. ende cap. 12. versen 4, 9.

8

Die alleen ^b de hemelen uytbreyt: ende treedt op de ¹² hooghten der zee.

b Genes. cap. 1. vers 6.

12 Dat is, op den vloet, ende de hooghloopende baren der zee, die Godt stilt, ende effent, alsof hyse met sijnen voet nedersettede, ende gelijck maeckte.

9

Die den ¹³ wagen maeckt, den ¹⁴ Orion, ende het ¹⁵ Sevengesternte, ende de ¹⁶ binnenkameren van’t zuyden.

13 Een gesternte des hemels, hedensdaeghs oock alsoo genaemt, ende anders geheeten Arctos, ofte, Ursa: sommige verstaen het gesternte genoemt Arcturus. Siet hier van oock onder 38.32.

14 Een gesternte sich vertoonende in December tot de Lente toe. Siet oock hier van onder 38.31. ende Amos cap. 5. vers 8.

15 Oock een gesternte, ofte teecken des hemels, genaemt van de Latijnen Vergiliae, van de Griecken Pleiades, van de onse het Sevengesternte, met de Lente voortkomende: waer van siet mede onder 38. vers 31.

16 Ofte, vertrecken, ofte, heymelickheden. Verstaet hier mede de sterren, dewelcke zijn ontrent den zuydpool, ende om datse ten meesten van ons, die ontrent den noortpool woonen, niet gesien en worden, de heymelicheden, binnenkameren, ofte, vertreckplaetsen genaemt worden.

10

^{c 17} Die groote dingen doet, ¹⁸ die

c Iob cap. 5. vers 9. Psalm 72.18. ende 77.15. ende 86.10. Rom. 11.33.

17 Siet boven 5. vers 9. ende de aenteeck. daer op.

18 Hebr. tot geen ondersoeck toe.

[fol. 223r]

men niet doorsoecken en kan: ende wonderen, die men niet tellen en kan.

11

Siet, hy ¹⁹ sal voor my henen gaen, ende ick en sal hem niet sien: ende hy ²⁰ sal voorby gaen, ende ick en sal hem niet mercken.

19 Te weten, met getuygenissen sijner wijsheyt, mogentheyt, goetheyt, ende rechtveerdigheyt, die hy in sijne wercken allesins uytdruckt, ende van ons laet aenschouwen, nochtans ten vollen van ons niet en konnen doorgrondet worden, Rom. 11.33.

20 Hebr. veranderen, Te weten, van plaetse: menschelick van Godt gesproken, ten aensien van sijne wercken die hy doet in toorn ofte genade. Siet boven 4. op vers 15.

12

²¹ Siet, hy sal ²² rooven, wie sal het hem doen weder geven? wie sal tot hem seggen, Wat doet ghy?

21 D. hy sal den menschen, om harer sonden wille, haer goet, ende leven, dat hy hen gegeven hadde, ontnemen.

22 Vergel. 2.Sam. c. 16. vers 10. Iesa. cap. 45. vers 9. Ier. c. 18. vers 6. Rom. 9. vers 20.

13

Godt en sal ²³ sijnen toorn niet afkeeren: onder hem worden gebogen de ²⁴ hoovaerdige helpers.

23 D. sijne straffe niet inhouden, als hy deselve voorgenomen heeft na sijn rechtveerdigh oordeel uyt te voeren, hoe seer oock dat de godtloose daer tegen worstelen, soeckende die met gewelt te ontgaen, ofte van anderen af te keeren.

24 Hebr. de helpers der hoovaerdigheyt: Dat is, die stoutelick vermeten hen selven, ofte andere te sullen helpen.

14

Hoe veel min sal ick hem ²⁵ antwoorden: [ende] mijne woorden uytkiesen ²⁶ tegens hem?

25 D. antwoorden konnen, te weten, indien hy my in het gerichte riepe. Alsoo in’t volgende vers.

26 Het Hebreeusch woordeken him wort somtijts voor tegen genomen, als Deut. c. 9. vers 7. onder 10. vers 17. Psalm 94. vers 16. Prov. 30. vers 31.

15

Den welcken ick, soo ick rechtveerdigh ware, niet en soude antwoordden: mijnen Richter sal ick om genade bidden.

16

Indien ick roepe, ende hy my antwoort; ick en sal ²⁷ niet gelooven dat hy mijne stemme ter ooren genomen heeft.

27 T.w. niet geheel vastelick. Want Iob t’onder geworpen zijnde door de swaerheyt sijnes lijdens, ende verschrickt voor de grootheyt der Goddelicker Majesteyt, heeft sich voor eene wijle niet konnen inbeelden eene haestige verlossinge uyt sijne elende.

17

Want hy vermorselt my door een ²⁸ onweder; ende vermenighvuldight mijne ²⁹ wonden ³⁰ sonder oorsake

28 T.w. der straffen, ende besoeckingen, die over hem gevallen waren, dewelcke hy by een onweder vergelijckt, van wegen hare snelle, onverwachte, vreeselicke, ende geweldige overkomste. Vergelijckt onder 27.20. Psalm 83.16. Prov. cap. 10. vers 25. Ezech. cap. 13. versen 11, 13, 14. Amos 1.14.

29 Verstaet de elenden, die hy in sijn lichaem, goet, ende huysgesin door de besoeckingen des Heeren gekregen hadde.

30 Dat is, waer door ick sulcke straffe meer soude verdient hebben dan andere menschen, ofte yet grouwelicks bedreven, dat eene extra-ordinare straffe verdienen soude. Siet boven cap. 2. op vers 3.

18

Hy en laet my niet toe ³¹ mijnen adem te verhalen: maer hy versadight my met ³² bitterheden.

31 Hebr. mijnen geest weder te brengen. Dat is, eenigh respijt, ofte verlichtinge te hebben, maer hy houdt doorgaens aen, om my met dese plagen op te vollen, ende gelijck te verstricken. Vergel. boven 7. op vers 4. geest voor adem: Alsoo onder 19. vers 17.

32 Dat is, droevige plagen. Vergel. 2.Reg. cap. 4. op vers 27.

19

³³ Soo het aen de kracht [komt,] siet, hy is sterck: ende soo ’t aen het recht [komt,] wie sal my ³⁴ daghvaerden?

33 Dat is, soo het geschil tusschen Godt, ende my door kracht moet ge-effent, ende ge-eyndight worden.

34 Hebr. doen vergaderen? Dat is, wie sal maken, dat wy by een komen, om t’samen te rechten, ende dat eyndelick een vonnisse tusschen ons beyden gewesen worde?

20

³⁵ Soo ick my rechtveerdige, ³⁶ mijn mont sal my verdoemen: ben ick oprecht, ³⁷ hy sal my doch verkeert verklaren.

35 Te weten, voor Godt. And. hoevvel ick rechtveerdigh ben.

36 D. ick sal evenwel moeten bekennen, dat ick een arm sondaer ben: ofte, uyt het gene, dat mijn mont sal spreken, sal Godt evenwel my noch van sonde konnen overtuygen. Van het woort verdoemen, siet onder cap. 10. op vers 2.

37 Dat is, Godt, ofte mijne mont sal my bewijsen verkeert te zijn: want hy sal my soo wijselick ondervragen, dat hy noch sal by mijne onschuldinge stoffe vinden, om my te veroordeelen, ende hoewel ick in dit geschil eene goede sake tegen mijne vrienden hebbe, nochtans weet ick dat ick voor Godt een sondigh mensche ben, ende daerom oock verdoemelick.

21

Ben ick oprecht, soo en ³⁸ achte ick [doch] mijne ³⁹ ziele niet: ick versmade mijn leven.

38 Hebr. kenne, dat is, achte, besorge, gade sla. Vergelijckt Genes. 18. de aenteeck. op vers 19. And. ick sal mijne ziele, ofte my selven niet kennen, als of ick by my selven niet en ware voor de vreese der Goddelicker Majesteyt.

39 Dat is, leven. Siet Genes. 19. op vers 17. De verklaringe volgt in’t eynde van dit vers. Ofte, my selven niet. Siet 1.Reg.19. op vers 4.

22

⁴⁰ Dat is een dingh, daerom ick segge: ^d Den oprechten, ende den godtloosen verdoet hy.

40 Te weten, dat ick qualick verswelgen kan: ’twelck dit is, dat ick vroom zijnde, nochtans mijn leven versmaden moet, uyt oorsake van het menighvuldige quaet, ende verdriet, dat my daer in over komt.

d Eccl. 9.2, 3. Malach 3.14.

23

Als de geessel haestelick ⁴¹ doot, ⁴² bespot hy de ⁴³ versoeckinge der onschuldigen.

41 T.w. de goede t’samen met de quade.

42 T.w. na de uyterlicke gedaente deses levens, ende niet na de verborgene waerheyt der saken: want na de uytwendige gedaente en schijnt hier geen onderscheyt te wesen tusschen goede, ende quade: ’t welcke vele vrome hier altijts seer becommert heeft, Psal. 37. vers 1. ende 73.2, etc. Eccles. 8.14. Ier. 12.1. Habak. 1.13, 14. Malach. 3.14. Maer anders is’t waerachtigh dat wy lesen Psalm 73.17, 18. Ierem. cap. 12. vers 3. Malach. 3.16, 17. 1.Cor. 11.32. Hebr. 12.10, 11.

43 Siet Genes. 22. op vers 1.

24

De aerde wort ⁴⁴ gegeven ⁴⁵ in de hant des godtloosen; ⁴⁶ Hy overdeckt het aengesichte harer Richteren: soo niet, ⁴⁷ wie is hy ⁴⁸ dan?

44 T.w. door Godes regeeringe.

45 D. in’t gewelt des boosen: daer het den mensche dunckt dat de vrome veel meer behoorde de overhant, ende het opperste gebiedt te hebben in de werelt.

46 Verst. dat Godt de oogen des verstants van de Regeerders der werelt verblint, datse niet en konnen onderscheyden het goede van het quade, om de boosheden te straffen, ende de deughden te vereeren.

47 T.w. die ’t doet. And. waer [ende] wie is hy? Hoe nu Godt geseyt wort, het quade te doen, siet Genes. 45. op vers 5. ende 1.Reg. 12. op vers 15.

48 Hebr. Epho. Siet Hose. 13. op vers 10.

25

^{e 49} Ende mijne dagen sijn ⁵⁰ lichter geweest, als een looper: sy zijn wech gevloden, sy en hebben het goede ⁵¹ niet gesien.

e Iob 7.6, 7.

49 Als of hy seyde, Hebbe ick eenigen voorspoet gehadt, die is haest vergaen: maer der godtloosen welstant is lanckduerigh, Psalm 73.4.

50 Dat is, sneller. Siet boven 7. op vers 6.

51 D. niet genooten. Siet boven 7. op vers 7.

26

Sy zijn voorby gevaren ⁵² met ⁵³ jachtschepen; gelijck een arent nae het aes toevlieght.

52 Dat is, gelijck; blijckende sulcks uyt het ander lidt van dit vers.

53 Hebr. schepen der begeerte: Dat is, die soo snellick voort zeylen, datse schijnen eene begeerte, ende lust te hebben tot de plaetse daerse wesen moeten. Ofte verstaet schepen, die met begeerlicke, dat is, kostelicke dingen geladen zijnde, haren wegh soecken kort te maken, om hare waere buyten perijckel te brengen, ende gelt daer van te maken.

27

Indien mijn seggen is, Ick sal mijner klage vergeten; ende ick sal mijn ⁵⁴ gebaer laten varen, ende my verquicken:

54 Hebr. aengesichte: Dat is mijn ongestelt wesen, ende droevigh gelaet.

28

Soo schroome ick voor alle mijne ⁵⁵ smerten: ick weet dat ghy my niet en sult ⁵⁶ onschuldigh houden.

55 T.w. datse my verhinderen sullen, na mijn seggen te doen.

56 Dat is, niet ongestraft laten. Siet 1.Reg. 2. op vers 9.

29

Ick sal [doch] ⁵⁷ godtloos zijn: waerom dan sal ick ⁵⁸ ydelick arbeyden?

57 Of, schuldigh, strafbaer. item, godtloos, ofte, schuldigh verklaert worden, om dat ghy altijt het recht behouden sult, hoe seer dat ick my oock pooge te verdedigen.

58 Dat is, waerom sal ick my nu te vergeefs vermoeijen? ofte, moeyte te vergeefs doen, met mijne sake voor te staen?

30

^f Indien ick my wassche met sneeuwater; ende mijne handen suyvere ⁵⁹ met zeepe;

f Ier. 2.22.

59 Anders, in reynigheyt.

31

Dan sult ghy my in de ⁶⁰ gracht induycken: ende mijne ⁶¹ kleederen sullen van my grouwelen.

60 Te weten, die modderigh, slijmerigh, ende seer dreckigh is, ende uyt dewelcke ick seer onreyn, ende stinckende sal voort komen. Hy spreeckt by gelijckenisse. De sin is, dat sijne verantwoordinge, hoe schoon sy oock met redenen bekleedt, ende verciert ware, niet en soude helpen, als de Heere met hem in sijn gerichte treden wilde.

61 D. al wat my naest is, ende toebehoort, sal een walge hebben van mijne onreynigheyt. ’t Is eene overtollige maniere van spreken.

32

^g Want hy en is niet een man, als ick, dien ick antwoorden soude, soo wy t’samen in’t gerichte quamen.

g Eccles. 6.10. Ier. 49.19.

33

Daer en is geen ⁶² scheydtsman tusschen ons; [die] ⁶³ sijne hant op ons beyden leggen mochte.

62 Ofte, richter.

63 Te weten, soo wel, om door sijne autoriteyt order te stellen, ende wetten voor te schrijven, die wy in het pleyten volgen souden, als om ons geschil door sijne uytsprake te eyndigen. Merckt dat de oplegginge der handen een teecken van macht, ende gebiedt geweest is. And. die sijne hant aen ons beyden legge, D. de sententie ter executie stelle.

34

^{h 64} Dat hy van op my sijne ⁶⁵ roede wech doe: ende dat sijne verschrickinge my niet verbaest en make:

h Iob 13. vers 20. ende 33.7.

64 Als of hy seyde, Indien ick van dit lijden ontslagen ware, ende dat ick maer met mijns gelijcke te doen en hadde, die my door sijne Majesteyt niet en verschrickede, ick soude haest doen blijcken, dat dese plagen my niet over gekomen en zijn, om eenige grove sonden, ende boosheden, gelijck ghylieden meent.

65 D. sijne straffe, ende kastijdinge. Alsoo 2.Sam. cap. 7. vers 14. ond. 21.9. ende cap. 37. vers 13. Psalm 89.33. Iesa. 10.5. Thren. 3.1.

35

So sal ick spreken, ende hem niet vreesen, want ⁶⁶ soodanigh en ben ick niet ⁶⁷ by my.

66 T.w. gelijck ick ben afgemaelt van mijne vrienden.

67 D. in mijne eygene conscientie, gevoelen, ende bevindinge. And. aldus en ben ick niet by my selven.