Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het vij. Capittel.

Iob voortgaende in sijne klachten, beschrijft sijnen elendigen staet, niet alleen van de moeijelicke kortheyt deses levens in’t gemeyn, vers 1, etc. maer oock van sijn verdriet, 3. sware sieckte, 5. ende korten voorspoet in’t bysonder, 6. Hy keert sich tot Godt, hem biddende om sijnen zegen voor den tijt sijnes overigen levens, die kort soude zijn, 7. over sulcks klaeght hy van het gewelt sijner straffe, 11. Daer hy doch soo swack, onweerdigh, ende nietigh was, 17. hy bidt om de vergevinge sijner sonden, 20.

1

HEeft niet de mensche eenen ¹ strijt op der aerden? ende zijn ² sijne dagen niet als de dagen des daghlooners?

1 Het Hebreeusch woort hier overgeset wort seer dickwils gebruyckt voor eenen strijt ofte kamp, ofte heyr, die ofte werelts is, Num. 1. vers 3, etc. ofte Kerkelick, als Num. 4. vers 3, etc. ofte geestelick, 2.Cor. 10.4. 1.Timoth. 1. vers 18. And. gesetten tijt.

2 Verstaet den tijt sijns levens, dewelcke hier by de dagen eenes daghlooners vergeleken wort, om dat hy seker, ende gestelt is, kort, vol arbeyts, ende moeyte, nochtans achtervolght van eenige ruste: want een daghlooner des daeghs gewrocht hebbende, rust des nachts. Hier uyt wil Iob besluyten, na dien de conditie van des menschen leven soodanigh is; dat hy niet en behoorde soo grouwelick geplaeght te wesen, maer wel eenige ruste te hebben, voornemelick, als hy den Heere sijnen Godt recht gevreest, ende gedient hadde.

2

Gelijck ³ de dienstknecht ⁴ hijght na de ⁵ schaduwe: ende gelijck de daghlooner verwacht sijnen ⁶ werckloon:

3 Te weten, die vermoeyt is door den arbeyt des daeghs.

4 Ofte, haeckt, dat is, ernstelick begeert, ende verlanght. Alsoo, ond. 36.20.

5 Verstaet den ondergangh der sonne, ende de ruste des nachts. Vergelijckt Psalm 102.12. ende 109. vers 23.

6 Hebr. sijn werck, D. den loon sijns wercks. Vergel. Levit. 19.13. Ierem. cap. 22. vers 13.

3

Alsoo zijn my ⁷ maenden der ⁸ ydelheyt ten erve ⁹ geworden, ende nachten der moeyte ¹⁰ zijn my voorbereydet.

7 Hebr. Ick ben gemaeckt te erven voor my maenden der ydelheyt. Hier uyt blijckt, dat Iob eenige maenden in dit verdriet geweest is. Vergelijckt onder 29. vers 2.

8 Dat is, die seer ydel, moeijelick, ende verdrietigh zijn geweest. Vergelijckt onder vers 16. ende cap. 15. vers 31.

9 Hy wil seggen, dat sijnen arbeyt, ende lijden swaerder is, dan des knechts, ende des daghlooners: want dese met het eynde des wercks, ende met den nacht, ruste krijgen: daer hem de qualen selfs oock in de nachten by bleven.

10 Hebr. hebben my voorbereydet. Siet boven 4. op vers 19.

4

Als ick te slapen ligge, dan segge ick, Wanneer sal ick opstaen, ende ¹¹ hy den avont afgemeten hebben? ende ick ¹² worde zadt ¹³ van woelingen, tot aen den ¹⁴ schemertijt.

11 Te weten, Godt. Ofte aldus: VVanneer sal den avont afgemeten zijn? Dat is, wanneer sal hy ge-eyndight worden. Door den avont is hier te verstaen de nacht, die alsoo wort genoemt, om dat hy van den avont begint, Genes. cap. 1. vers 5.

12 Zadt van eenigh quaet te zijn, is daer van overlast te zijn, dat men des niet meer en vermagh. Siet onder 10.15. ende 14.1. Psalm 88.4. ende 123.3, 4. Prov. cap. 1. vers 31. ende 28.19. Thren. cap. 3. vers 15. Habak. cap. 2. vers 16.

13 Dat is, van my om, ende om te keeren in het bedde.

14 Te weten, des morgenstonts: Dat is, als’t des morgens vroegh tusschen den donckeren, ende klaren is. Alsoo kan het Hebreeusch woort oock genomen worden 1.Sam. cap. 30. vers 17. ende Psalm 119.147. Van de avontschemeringe siet 2.Reg. 7.5. ende de aenteeckeninge.

5

Mijn vleesch is met het ¹⁵ gewormte, ende met het ¹⁶ gruys ¹⁷ des stofs bekleet: mijne huydt is ¹⁸ geklooven, ende ¹⁹ verachtelick geworden.

15 Te weten, door de sweeren, die aen mijn lichaem zijn, uyt welcker etter, ende bloet, wormen voort komen.

16 Verstaet de roven, die van sijn gesweer afgeschrapt wierden. Andere verstaen aertkluyten, die aen sijn lijf hingen, om dat hy op der aerde sat, ofte lagh.

17 D. (als eenige verstaen) des lichaems: soo wort het genoemt Eccles. cap. 12. vers 7. om dat het oorspronckelick uyt het stof der aerde genomen is, Genes. cap. 2. vers 7.

18 Te weten, door de sweeren, die de huydt des lichaems scheuren, ende openen.

19 Anders, gesmolten: Dat is, vloeijende van etter, ende vuyle vochtigheyt.

6

²⁰ Mijne dagen zijn ²¹ lichter geweest dan een wevers spoele, ende zijn vergaen ²² sonder verwachtinge.

20 Te weten, mijnes levens.

21 D. sneller: alsoo wort licht voor snel genomen, onder 9.25. Iesa. cap. 5. vers 26. ende 18.2. Ierem. cap. 2. vers 23.

22 Hebr. met niet hope, ofte, met het eynde der hope: D. dat de hope van die wederom te krijgen ophoudt, ende een eynde neemt.

7

²³ Gedenckt dat mijn leven ^a een ²⁴ wint is: mijne ooge en sal niet wederkomen ²⁵ het goede te sien.

23 Iob keert sijne aensprake tot Godt, van den welcken hy begeert, dewijle ons leven in hemselven seer kort, ende elendigh is, dat hy hem ten minsten voor den tijt, die hem hier noch overigh was, wilde sijnen tijdelicken zegen vergunnen, als dewelcke maer hier genooten en konde werden.

a Iob 8.9. ende 14.1, 2, 3. ende 16.22. Psalm 90. versen 5, 6, 9. ende 102.12. ende 103.15. ende 144.4. Iesa. cap. 40. vers 6. Iacob. 4.14. 1.Petr. 1.24.

24 Dat is, seer nietigh, ongestadigh, ende haest vergaende. Siet bov. 6. op vers 26.

25 Te, weten deses verganckelicken levens. Het goede te sien, is het selve te genieten, ofte te krijgen. Alsoo onder 9.25. Psalm 128.5. Eccles. cap. 5. vers 17. In den selven sin wort men geseyt de ruste te sien, Genes. 49.15. het licht te sien, onder 33.28. het leven te sien, Ioan. 3.36. goede dagen te sien, 1.Pet. cap. 3. vers 10, etc.

8

De ooge des genen, die ²⁶ my [nu] siet, en sal my ²⁷ niet sien: ²⁸ uwe oogen sullen op my zijn, maer ick en sal ²⁹ niet [meer] zijn.

26 Te weten, hier op der aerde. And. de ooge des gesichts; Dat is, die een scherp gesichte heeft.

27 T.w. als ick van hier door de doot sal gescheyden zijn.

28 T.w. om my wel te doen, maer evenwel en sal ick hier beneden op der aerden niet zijn, om uwe goederen soo lichamelick, als geestelick te genieten. Hier toe waren de Heylige belust, eensdeels, om Godt alhier noch te dienen, ende sijnen name groot te maken, anderdeels, om sich door het gebruyck der tijdelicker weldaden van de liefde Godts, ende de eeuwige goederen te versekeren. Siet Psalm 6.6. ende 88.11, 12, 13. ende 122. versen 1, 2. ende 128.5.

29 T.w. in dit leven. Siet boven 3. op vers 16.

9

Een wolcke vergaet, ende vaert henen: alsoo die in het ³⁰ graf daelt, en sal niet ³¹ [weder] op komen.

30 Siet de beteeckeninge van’t Hebreeusch woord scheol, Genes. 37.35. ende in de aenteeck. daer op.

31 T.w. in dese verganckelicke werelt: want dat Iob de opstandinge uyt den dooden vastelick gelooft heeft, blijckt ond. 19.25, 26, 27.

10

Hy en sal niet meer weder keeren tot sijn huys: ende ³² sijne plaetse en sal hem niet meer kennen.

32 Dat is, sijne vrienden, medeburgers, ende bekende, die in sijn huys, stadt, ende lant woonachtigh zijn. Aldus wort de plaetse genomen voor de gene die daer in zijn. Alsoo onder 8.18. ende cap. 20. vers 9. Psalm 37.10. Desgelijcks worden de paden, ende wegen genomen, voor de gene, die daer op wandelen, ende reysen, boven 6.19.

11

³³ Soo en sal ick oock mijnen mont niet wederhouden, ick sal spreken in benauwtheyt mijnes geestes: ick sal klagen ³⁴ in bitterheyt mijner ziele:

33 De sin is, nadien het leven des menschen in het gemeene vol ydelheyt, ende katijvigheyt is, ende ick my in het bysonder, noch daer en boven in dese extra-ordinare droefheyt bevinde, zijnde berooft van alle tijdelick welvaren ende vertroostinge, soo moet ick ten minsten mijn treurigh gemoedt door den mont ontledigen.

34 D. in seer groote droeffenisse des herten. siet 2.Reg. cap. 4. op vers 27.

12

Ben ick dan een zee, ofte ³⁵ walvisch; dat ghy om my ³⁶ wachte sett?

35 Siet van deses kracht ende gewelt onder cap. 41.

36 Te weten, door dit groote lijden, het welcke my van alle kanten omcingelt, ende mijn gemoedt dagh ende nacht pijnight: hy wil seggen, dat Godt scheen daer door hem te willen intoomen, op dat hy niemant geen quaet en dede; gelijck als of hy een zee, ofte zeemonster ware, die door de duynen, ende klippen, ende diepten binnen hare palen gehouden moeten worden, op datse geene schade den menschen aen en doen.

13

³⁷ Wanneer ick segge, Mijn bedstede sal my vertroosten: mijn leger sal van mijne klachte [wat] wech nemen:

37 Te weten, by my selven, Dat is, als ick dencke. siet Genes. 20. op vers 11.

14

Dan ontset ghy my met ³⁸ droomen: ende door gesichten verschrickt ghy my:

38 Te weten, schrickelicke, die Godt den melancolijcken, ofte swaermoedigen laet over komen, ofte door de nature harer sieckte, die de fantasie des menschen verderft, ofte oock door middel van den satan, die sijne occasie waernemende, door de melancolijcke humeuren, dewelcke hy in den mensche vindt, vreemde gesichten in hem veroorsaeckt.

15

Soo dat mijne ziele de ³⁹ verworginge kiest: de doot meer ⁴⁰ dan mijne beenderen.

39 Verst. eene geweldige, ende haestige doot, Te weten, door dese geduerige quellinge.

40 Dat is, dan het leven des lichaems. Hy wil seggen, dat hy liever hadde te sterven, dan soodanige verrotte, stinckende, ende van etter overvloeijende beenderen lange te hebben. Hy maeckt gewagh voornemelick van sijne beenderen, om dat sijne quale tot het binnenste sijnes lichaems toe ingedrongen was. Beenderen, voor de kracht, het leven, ende het binnenste des lichaems, Prov. 14.30. ende 17.22. Iesa. 38.13.

16

Ick ⁴¹ versmadese, ick en sal doch in der eeuwigheyt niet leven: houdt op ⁴² van my, want ^b mijne dagen zijn ⁴³ ydelheyt.

41 Te weten, mijne beenderen.

42 Te weten, aldus te plagen, ende te beroeren.

b Psalm 62.10. ende 144.4.

43 Ofte als een wint, gelijck boven vers 7. Ydelheyt wort het leven des menschen genaemt, niet alleen, om dat het kort is, ende haest verdwijnt, onder 15. op vers 31. maer oock, om dat de mensche daer in, als in het gene, dat vol moeyte, ende verdriet is, het rechte goet, dat hem ten vollen gelucksaligh maeckt, niet en vindt. Vergel. boven vers 3. ende de aenteeck.

17

^c Wat is de mensche, ⁴⁴ dat ghy hem groot acht? ende dat ghy u herte op hem sett?

c Psalm 8.5. ende 144.3. Hebr. 2.6.

44 Dat is, dat ghy op hem, die soo katijvigh, ende nietigh is, als ick nu ben, acht geeft, ende hem weerdigh houdt, soo met hem gemoeyt te wesen. Vergelijckt de maniere van spreken boven cap. 1. met de aenteeckeninge op vers 8.

18

Ende dat ghy hem ⁴⁵ besoeckt in elcken ⁴⁶ morgenstont? dat ghy hem ⁴⁷ in elcken oogenblick ⁴⁸ beproeft?

45 Te weten, met kastijdingen, ende straffen. Siet Genes. 21. op. vers 1.

46 Deses gedenckt hy voornemelick, om te toonen, I. Dat Godt ons te huys besoeckt met bysondere sorge, ende neerstigheyt. Vergelijckt Thren. 3.23.
II. Dat Godt ons niet en spaert, selfs als wy meest in den arbeyt zijn.
III. Dat niet alleen het midden ende eynde, maer oock het begin onses levens, ende onser wercken veel lijden onderworpen is, Psalm 88. vers 16. ende 90. vers 9.

47 D. dickwijls, doorgaens, onversiens, haestelick.

48 Hoe dat Godt de Heere de sijne beproeft, siet Genes. cap. 22. op vers 1.

19

Hoe lange ⁴⁹ en keert ghy u niet af van my? [ende] en laet niet van my af, tot dat ick ⁵⁰ mijn speecksel inswelge?

49 Te weten, dat ghy een eynde maken soudt, van my aldus te straffen.

50 ’t Is eene gemeene maniere van spreken, beteeckenende eenen seer korten tijt, als is, sijnen adem te verhalen: als of hy seyde, Houdt ten minsten een oogenblick op van my te slaen, op dat ick mijnen adem verhale. Vergel. Cap. 9. vers 18.

20

Hebbe ick ⁵¹ gesondight, wat sal ick ⁵² u doen, ô menschen ⁵³ Hoeder? waerom hebt ghy my u tot een ⁵⁴ tegenloop gestelt, dat ick my selven ⁵⁵ tot een last zy?

51 Verst. eenige sekere sonde hem onbekent, om dewelcke dit lijden hem soude over gekomen zijn.

52 T.w. om met u versoent, ende bevredight te worden, ten eynde dat ick uyt dit lijden geraken mochte.

53 Dat is, die seer nauw waer neemt, wat de menschen doen; ofte die oock hares levens bewaerder zijt, daer ghy nu schijnt mijn leven te willen verderven.

54 Ofte, tegenmerck, ofte, doel, ofte, wit, daer tegen ghy uwe pijlen uytschiet. Vergel. onder 16.12. Het Hebreeusch woort beteeckent eygentlick het gene, daer tegen yemant geweldighlick aenloopt, om dat te schenden, te breken, ofte om te werpen.

55 T.w. door al het lijden, dat ghy my in, ende buyten mijn lichaem soo vreeselick aendoet, dat het my als een onverdragelicke last zy.

21

⁵⁶ Ende waerom en vergeeft ghy niet mijne overtredinge, ende en doet mijne ongerechtigheyt niet ⁵⁷ wech? want nu sal ick in het stof liggen: ende ⁵⁸ ghy sult my ⁵⁹ vroegh soecken, maer ick ⁶⁰ en sal niet zijn.

56 Hy wil seggen, Indien het voorgeven mijner vrienden waerachtigh is, dat ick om mijner sonden wille aldus geplaeght ben (hoewel mijne conscientie anders getuyght) waerom en vergeeft ghy my die sonde niet, op dat ick niet langer aldus geplaeght en worde? want ick sal nu haest sterven, soo dat ghy my alhier soeckende, om my noch wel te doen, my niet en sult vinden.

57 Hebr. voorby gaen, over, ofte, doorgaen. Siet 2.Sam. 12. op vers 13.

58 Vergel. boven vers 8. ende siet d’aenteeck.

59 Het Hebreeusch woort beteeckent eygentlick in den morgenstont soecken: maer om dat de dingen, die in den morgenstont gedaen worden, met grooteren vlijt worden uytgericht, soo wort het voor alle neerstige ondersoeckinge genomen. siet onder cap. 8. vers 5. Psalm 63.2. Prov. 7.15.

60 Siet boven 3. op vers 16.