Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het vj. Capittel.

Iob verklaert reden te hebben van sijne groote onsteltenisse, ende klaghten, vers 1, etc. Volgens en heeft hy geenen smaeck in de berispinge van Eliphaz, 6. wenscht te sterven, 8. hoopt geene lichamelicke gesontheyt, 11. beschuldight Eliphaz van een verkeert oordeel over de oprechtigheyt sijns persoons, 13. van onbeleeftheyt, 14. van trouweloosheyt in het vertroosten van sijnen vrient, 15. van onvriendelickheyt in het bestraffen sijner redenen, 24. hy bidt sijne vrienden van sulcke bestraffingen op te houden, ende op sijne sake beter acht te geven, 28.

[fol. 221v]

1

MAer Iob antwoordde, ende seyde:

2

Och of mijn ¹ verdriet ² recht gewogen wierde, ende men mijne ³ elende t’samen in eene weeghschale ⁴ ophieve.

1 Ofte, mijne onsteltenisse, beroeringe, ende ongeduldigheyt veroorsaeckt door mijn lijden.

2 Of, nauwe, scherpelick. Hebr. wegende gewogen werde: Te weten, met yet dat seer swaer is, als het zant aen den oever der zee, daer van in het volgende versken gesproken wort.

3 Ofte, pijne, torment, katijvigheyt. Alsoo onder vers 30. ende cap. 30. vers 13. Prov. 19.13.

4 Hebr. sy hieven op, ofte, haelden op: dat is, dat men ophieve, ofte ophaelde. Siet boven 4. op vers 19.

3

Want ⁵ het nu swaerder soude zijn dan ^a het zant der zeen: daerom ⁶ worden mijne woorden opgeswolgen.

5 T.w. mijn jammer, ende lijden.

a Prov. 27.3.

6 Dat is, door de grootheyt mijnes lijdens, en kan ick mijne woorden niet ten vollen, nochte na behooren voort brengen, om mijnen elendigen staet uyt te drucken.

4

^b Want de ⁷ pijlen des Almachtigen zijn in my, welcker ⁸ vyerigh fenijn mijnen geest uytdrinckt: ⁹ de verschrickingen Godts ¹⁰ rusten sich tegen my.

b Psalm 38.2, 3.

7 Verst. de qualen, ende elenden, die hem van Godt over quamen, ende seer geweldigh waren. Die noemt hy pijlen, om datse hem haestelick, ende buyten verwachtinge hadden getreft, ende scherp zijnde, sijn herte seer diepe hadden doorwondt. siet Deuter. cap. 32. op vers 23. Psalm 38. vers 3. ende 45.6. ende 91.5.

8 Eenige volckeren plaghten hare pijlen met vergift te bestrijcken, ’t welcke door het geheel lichaem, dat geschooten was, sich uytspreydende, ende indringende, seer haestelick alle de krachten des levens verteerde. Daerom zijn door dese vergiftige pijlen te verstaen sulcke plagen, die een seker, ende snel verderf aenbrengen.

9 Dat is, geweldige, ende grouwsame plagen, daer mede my Godt verschrickt. Alsoo onder 9.34. Psalm 88.17. Siet Genes. cap. 35. op vers 5.

10 Het Hebreeusch woort is soo veel, als sich in krijghs-ordeninge tegen yemant stellen, in welcken sin het oock genomen wort, Ierem. cap. 50. vers 9. Het wort van Petro seer wel uytgedruckt met het Griecksche woort antitassesthai, 1.Pet. cap. 5. vers 5.

5

¹¹ Ruchelt oock de woudt-ezel by het jonge gras? loeyt de osse by sijn voeder?

11 De sin is, soo ick geene oorsake en hadde om te klagen, ende uwe woorden, ô Eliphaz, my een goet voedsel der vertroostinge waren, ick en soude niet meer mijne klaghten laten hooren, dan de woudt-ezel sijn geschreeuw, ende de osse sijn loeijen, als sy goet voeder voor hen hebben.

6

Wort oock het ¹² onsmakelicke gegeten ¹³ sonder sout? is’er smaeck in het witte des ¹⁴ doyers?

12 Iob vergelijckt Eliphaz reden by smakeloose spijse, ende by het witte van een ey; verklarende alsoo, dat hy in sijne woorden geen smake en vondt.

13 Ofte, dat sonder sout is.

14 Dat is, dat om den doyer is.

7

Mijne ziele weygert [uwe woorden] aen te ¹⁵ roeren: die zijn, als mijne ¹⁶ laffe spijse.

15 Te weten, als eene spijse, om die te nutten. Hy blijft in de voorgaende gelijckenisse, verklarende, dat hy gantsch geenen lust en hadde tot hare woorden, om sich daer mede te vertroosten, maer dat hy daer van een aftreck hadde, als van eene laffe, onaengename, ende walgelicke spijse. Anders, [wat] mijne ziele weygerde aen te roeren, dat is als mijne laffe spijse. De sin is, dat de zeerigheyt ende de sweeren, die hy voor dese sijne besoeckinge in andere niet soude hebben willen aentasten, nu als sijne spijse waren, doch eene onaengename spijse.

16 Hebr. als de sieckten, kranckheden, (Dat is, lafheden) mijnes broots.

8

¹⁷ Och of mijne begeerte quame; ende dat Godt ¹⁸ mijne verwachtinge gave.

17 Hebr. wie sal geven? Eene maniere van wenschen by den Hebreen seer gebruyckelick. Siet van deselve oock onder cap. 11. vers 5. ende 13.5. ende cap. 14. vers 13. ende cap. 19. vers 23. ende 23.3, etc. item Exod. cap. 16. vers 3. Num. 11.29. ende de aenteeckeninge.

18 Dat is, dat ick verwachte, te weten, de doot; gelijck in het volgende versken verklaert wort. Vergel. boven 5. de aenteeck. op vers 16.

9

Ende dattet Godt beliefde, dat hy my verbrijselde: liete sijne ¹⁹ hant los, ende ²⁰ een eynde met my maeckte.

19 Dewelcke nu schijnt gebonden te wesen, dewijle hy deselve niet en gebruyckt, om my te dooden. Van de hant Godts, vergelijckt dat onder is, Cap. 13. op vers 21.

20 Soo wort het Hebreeusch woort genomen Iesa. 10.12. Thren. cap. 2. vers 17. Zach. 4.9. Ofte, my afsnede, ofte, afhieuwe.

10

Dat soude noch mijnen troost zijn, ende ick soude ²¹ my verquicken in den weedom [soo] ²² hy niet en spaerde: ²³ want ick en hebbe de redenen des ²⁴ Heyligen niet verborgen gehouden.

21 And. Terwijle, ofte hoewel ick brande van droefheyt, ende [Godt] niet en spaert, ofte verschoont.

22 Dat is, indien Godt met my een eynde maeckte, ende my uyt dese elendige werelt wech name.

23 D. want ick hebbe het woort Godts, ende de heylige leere vrymoedelick beleden, ende met mijn gantsche leven na gevolght; sulcks dat ick niet twijffelen en soude, van de lichamelicke doot over te gaen in het eeuwigh leven.

24 T.w. Godts, wiens name heyligh, ofte, die de Heylige is, Iesa. 57.15. want hy alleen is volkomen heyligh, ja de heyligheyt selve. Siet Levit. 19. op vers 2.

11

Wat is mijne kracht, ²⁵ dat ick hopen soude? ofte welck is mijn eynde, dat ick mijn ²⁶ leven verlengen soude?

25 D. dat ick op eenige uytkomste soude mogen hopen, als of hy seyde; Mijne kracht is te kleyne, om dese droevige elende lange te konnen dragen, ende wederom tot gesontheyt te geraken: ende of ick schoon dit noch hopen konde, nochtans en is het eynde mijnes levens soo verre niet, dat ick soude konnen begeeren veel langer te leven. Daerom bidde ick u, ô Godt, dat ghy my uyt de werelt wech neemt, ende van dese elende verlost.

26 Hebr. ziele. Siet Genes. cap. 19. op vers 17. ofte, begeerte. Siet Psalm 27. op vers 12. De sin is: dat ick soude begeeren mijn leven te verlengen. Vergel. ond. 7.1.

12

Is mijne kracht steenen kracht? is mijn vleesch stael?

13

Is dan mijne ²⁷ hulpe niet in my? ende is de ²⁸ wijsheyt uyt my verdreven?

27 D. mijne verantwoordinge, waer door ick my soude mogen helpen, ende verdedigen tegens het verkeert oordeel, dat tegen my gestreken wort.

28 Ofte, deughtsaemheyt, onnooselheyt, vromigheyt. Siet van de beteeckeninge des Hebreeuschen woorts, boven 5. op vers 12. And. is’t niet soo, dat mijne hulpe niet in my en is? ende het wesen, ofte kracht uyt my verdreven? verstaende dat Iob hier vervolght de klaghte van sijne elende, nietigheyt ende krachteloosheyt.

14

Aen hem die ²⁹ versmolten is, ³⁰ soude van sijnen vrient weldadigheyt geschieden: ofte hy soude de vreese des Almachtigen verlaten.

29 D. vergaen, ende uytgeteert door tegenspoet, ende droefheyt. De sin is, dat het recht der vrientschap vereyscht, dat men sijnen vrient, die verarmt, verdruckt, ende vernedert is, sal hulpe bewijsen, ende dat hy, die dat nalaet, de vreese Godts heeft verlaten. Anders hangen dese woorden aen ’t voorgaende versken aldus: Is niet mijne verdedinge by my? etc. tegens [hem] wiens weldadigheyt gesmolten is aen sijnen vrient. ende [die] de vreese des Almachtigen heeft verlaten. Hy berispt Eliphaz van onbeleeftheyt, ontrouwe, ende wreetheyt tegen sijnen vrient bewesen.

30 D. behoorde. And. [soude] sijnen vrient weldadigheyt [bewijsen].

15

Mijne ³¹ broeders hebben trouwlooselick gehandelt ³² als eene beke: als de stortinge der beken gaense door.

31 Namel. Eliphaz, Bildad, ende Zophar.

32 Hy neemt eene gelijckenisse van de beken, dewelcke in den winter alsse vol zijn, ende vervriesen, schijnen het water, datse van den regen, ende sneeuw hebben, by sich te willen houden, om dat in den somer uyt te geven, alsse noodiger zijn, ende dan nochtans, door de groote hitte uytdroogende, de hope der menschen bedriegen. By dese wateren vergelijckt Iob sijne drie vrienden, om dat hy aen hen, doe hyse niet grootelicks van doen en hadde, vrientschap gevonden heeft, ende scheen deselve op andere tijden te mogen verwachten, maer daer na in de hitte van sijnen tegenspoet weynigen troost, ende hulpe van hen heeft verkregen.

16

Die ³³ verdonckert zijn van het ijs, [ende] in dewelcke de sneeuw haer verberght.

33 Ofte, bedeckt: Te weten, als met een rouwkleet overtrocken.

17

Ter tijt alsse van hitte vervlieten, wordense uytgedelget: ³⁴ alsse warm worden, ³⁵ verdwijnense uyt hare plaetse.

34 De sin is, alsse door de hitte, ende de drooghte des tijts ophouden te vloeijen.

35 Hebr. vvorden uytgeblusschet.

18

De gangen ³⁶ hares weeghs wenden sich ter zijden af: sy ³⁷ loopen op in’t woeste, ende vergaen.

36 Dat is, van haren waterloop, ofte kanael.

37 And. sy klimmen op tot niet, ende vergaen: wordende tot dampen, ende alsoo vernietight.

19

De ³⁸ reysigers van ³⁹ Tema ⁴⁰ siense: de ⁴¹ wandelaers van ⁴² Scheba wachten op haer.

38 Hebr. paden. Verst. door dese de scharen, ende hoopen der lieden reysende op de gemeene wegen, ende straetbanen. Vergel. Gen. 37. vers 25. Iudic. 5.6. item onder 31. op vers 32. Iesa. 21.13. In de volle maniere van spreken, wordense genaemt, die over vvegh gaen, Iesa. 33.8.

39 Soo wort Arabia genoemt, om dat het bewoont was van de nakomelingen van Tema, de sone Ismaëls, Genes. cap. 25. vers 15. die te onderscheyden is van Teman, een sone Esaus, na den welcken Eliphaz vernaemt wort, boven 2.11.

40 Te weten, die stroomen, ende beken, meynende daer in water tot laeffenisse, ende ververschinge te vinden, maer wierden bedrogen. Sien is hier, na yet met groote begeerte verlangen, als Psalm 34.6. ende 92.12.

41 Hebr. de vvegen, ofte, gangen. Vergel. de voorgaende aenteeckeninge op het woort reysigers.

42 Siet boven 1. vers 15.

20

Sy worden beschaemt, om dat ⁴³ elck een ⁴⁴ vertrouwde: als sy ⁴⁵ daer toe komen soo worden sy schaemroot.

43 Te weten, van de voorgemelde reysigers, ende wandelaers.

44 T.w. op die stroomen, ende beken, meynende daer in water te vinden.

45 Dat is, tot deselve beken.

21

Voorwaer ⁴⁶ [alsoo] zijt ghylieden [my] nu niets geworden: ghy hebt gesien de ⁴⁷ ontsettinge, ende ⁴⁸ ghy hebt gevreest.

46 D. gelijck die loose, ende uytgedrooghde waterbeken den reysenden, ende vermoeyden lieden geen nut toe en brengen, alsoo en doet ghy my oock niet. ’t Is de applicatie der voorgestelder gelijckenisse.

47 Te weten, die my door dit lijden over gekomen is.

48 Te weten, de oordeelen Godts tegen de godtloose, valschelick gevoelende, dat ghy daer van een exempel aen my saeght. Of, ghy hebt gevreest. Te weten, dat ick u soude lastigh zijn, als in het volgende vers.

22

Hebbe ick geseyt: ⁴⁹ Brenget my, ende gevet geschencken voor my van u vermogen?

49 Hy wil seggen, dat hy niet en heeft van sijne vrienden begeert, datse eenige moeyte, ofte onkost doen souden, om hem uyt sijn lijden te helpen, hoewel den vrienden toestaet sich in sulcken gevalle van selfs na haer vermogen te quijten: over sulcks datse te meer moesten genegen zijn, om hem met eenige vertroostinge, die sonder haren kost, ende groote moeyte geschieden konde, by te staen: het welcke, dewijle sy niet en deden, maer wel door de verkeertheyt hares oordeels, het tegendeel, datse niet en waren te ontschuldigen.

23

Ofte bevrijdet my van de hant des verdruckers, ende verlosset my van de hant der tyrannen.

24

Leeret my, ende ick sal swijgen: ende gevet my te verstaen, waer in ick gedwaelt hebbe.

25

O hoe krachtigh zijn de ⁵⁰ rechte redenen! maer ⁵¹ wat bestraft het bestraffen, [dat] van u-lieden is?

50 Hebr. de vvoorden der richtigheyt, ofte, rechtsinnigheyt: Dat is, die oprecht ende waer zijn. Vergel. onder 33.3. Eccles. 12.10.

51 D. wat kracht heeft uwe berispinge, om te berispen? hy wil seggen, Geene.

26

⁵² Sult ghy, om te bestraffen, woorden bedencken? ende sullen de redenen ⁵³ des mismoedigen voor ⁵⁴ wint zijn?

52 D. sult ghy opsoecken ende versieren woorden, op dat ghy my mooght bestraffen? And. Sult ghy om te bestraffen op woorden acht geven? Dat is, sult ghy in het berispen van yemant, die seer verdruckt, ende bedroeft is, soo nauwe acht geven op alle sijne woorden, ende sult ghy sijne propoosten van verantwoordinge voor niets achten. Anders, dencket ghy woorden te bestraffen? ende [houdet ghy] voor wint de redenen des mismoedigen? Dat is, zijt ghy van sinne bloote woorden te achterhalen, ende te beknabbelen, ende niet acht te geven op de sake selve, die ick tot mijne verantwoordinge voort brenge? And. denckt ghy dat de vvoorden bestraffinge zijn?

53 Dat is, wiens moedt, ende hope, soo veel dit leven aengaet, door de swaerheyt des lijdens seer neder gestort is. Hy meynt hemselven.

54 Dat is, voor eene nietige, ende onweerdige sake. Voor soodanige dingen, mitsgaders, die seer ongestadigh zijn, ende haest vergaende, is het woordeken vvint genomen, onder 7.7. ende 15.2. ende 16.3. Prov. cap. 11. vers 29. Eccles. 5.15. Hose. 12.2. Ephes. 4.14.

27

Oock werpet ghy u op een ⁵⁵ weese; ende ghy ⁵⁶ gravet tegen uwen vrient.

55 Soo noemt Iob hemselven, om dat hy van aller menschen hulpe verlaten was. Van sulcke weesen mach men eenighsins verstaen, het gene de Kercke Godts klaeght, Thren. cap. 5. vers 3.

56 T.w. eenen put, ofte kuyl, daer in ghy hem vanget. Die maniere van spreken vindt men vol Psalm 57.7. Ierem. 18.20, etc. Iob beklaeght hem, dat sijne vrienden hem sochten door listige redenen te verstricken, ende te beswaren. Doch dewijle het Hebreeusch woort oock somtijts beteeckent maeltijt bereyden, ofte, houden, als ond. 40. vers 25. ende 2.Reg. 6.23. soo wort dese plaetse van andere overgeset: Ghylieden houdet maeltijt over uvven vrient: Dat is, ghy zijt verblijt over sijn lijden. Graven soude hier oock konnen genomen worden voor eenigh quaet rocken, ofte practiseeren, als Prov. 16. vers 27.

28

Maer nu, believet u, ⁵⁷ wendet u tot my: ende ⁵⁸ het sal voor u-lieder aengesichte zijn, of ick liege.

57 D. geeft acht op mijne redenen, ende wilt deselve neerstelick overwegen.

58 D. het sal voor u openbaer zijn, ende ghy selve sult daer van getuygen, ende richters mogen wesen. Anders, ende [besiet] of ick voor u sal liegen.

29

⁵⁹ Keeret doch weder, laet ’er geen ⁶⁰ onrecht wesen, ja keeret weder, noch sal mijne gerechtigheyt ⁶¹ daer in ⁶² zijn.

59 T.w. van uwe onbillicke handelinge tegen my, ende van de wreede twistinge, daer mede ghy tegen my uytvaert.

60 Te weten, by u, mits soo qualick van my te oordeelen, ende tot my onvriendelick te spreken.

61 Te weten, indien ghy afstant doet van soo verkeerdelick te oordeelen, ende beter acht geeft op de redenen mijner verantwoordinge.

62 Dat is, blijcken: Te weten, indien ghy afstant doet.

30

Soude onrecht op mijne tonge wesen?

[fol. 222r]

soude mijn ⁶³ gehemelte niet de ⁶⁴ elenden te verstaen geven?

63 Ofte, rake, D. mont. Soude die niet konnen de verkeerde oordeelen, ende verklaren? Andere verstaen door het gehemelte den sin, ende het verstant des menschen, waer door het waerachtige van het valsche, ende het goede van het quade onderscheyden wort; gelijck door het gehemelte des monts het soete van het suere onderscheyden wort.

64 D. de qualen, pijnen ende tormenten, die my zijn over gekomen: als boven vers 2. And. verkeertheden verstaen: Dat is, soude mijn verstant niet konnen oordeelen, wat verkeert is, ofte niet?