Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het v. Capittel.

Eliphaz toont dat het niet alleen verloren arbeyt is sich tegen Godt te kanten, vers 1. maer oock gantsch schadelick, 2. ende vermaent Iob sich te bekeeren tot Godt, die alle menschen goet doet, 8. ende voornemelick den boetveerdigen, 11. maer de hy-

[fol. 221r]

pocriten in’t verderf stort, 12. daer uyt hy de vrome, ende arme verlost, 15. Iob wort vermaent tot gedult in sijn lijden, 17. om dat Godt de vrome uyt het selve verlost, 18. ende overvloedelick zegent, 24. hy besluyt sijn propoost, mits het selve Iob te versekeren, ende in te scherpen, 27.

1

ROept nu; ¹ salder yemant zijn, die u ² antwoorde? ende tot wien van den ³ heyligen sult ghy u keeren?

1 And. of’er yemant zy die u antwoorde.

2 Of, verhoore? te weten, uyt den heyligen, die hier op der aerde zijn, ofte uyt den onheyligen, ende onvromen. De heylige en sullen u niet willen voorspreken: de andere en sullen niet konnen. Tot wien dan sult ghy u keeren, als ghy Godt soo tegen spreeckt? Hy wil seggen: niemant.

3 Te weten, menschen, die noch in het leven zijn. Sommige verstaen dit van de heylige Engelen, als onder 15. vers 15. in desen sin, dat die selve, hoewelse hoogelick begaeft zijn, Iobs sake niet en souden konnen verdedigen: maer de omstandigheden van den text geven te verstaen, dat hier van vrome menschen gesproken wort, die tegen de dwase gestelt worden: ende Eliphaz neemt voor seker op, dat die vrome de bescherminge sijner sake niet en souden willen aennemen.

2

Want den ⁴ dwasen brenght de ⁵ toornigheyt om: ende den yver doot den ⁶ slechten.

4 So worden meest genaemt de gene, die met valsche opinien ingenomen zijnde, Godt na behooren niet en kennen, nochte vreesen. Alsoo in het volgende vers, item Psalm 107. vers 17. Prov. cap. 1. vers 7, etc.

5 T.w. des Heeren. Verstaet oock alsoo in’t volgende den yver, die de Heere heeft, om de eere sijnes naems voor te staen. Alsoo wort het woort toorne, ofte, gramschap alleen gestelt sonder byvoeginge van het woort Godt, 2.Chron. 28.13. Siet de aenteeckeninge, ofte men kan door den toorn ende yver verstaen de onverduldigheyt ende roeckeloose hittigheyt der dwasen in’t lijden ende onder de straffe Godts: sommige stellen voor ’t woort yver, nijdicheyt, T.w. der onverstandigen ende slechten.

6 Verst. den genen, die door sijne domheyt lichtelick gelooft, lichtelick hem laet omsetten, ende van het goede verleyden. Sommige maken tusschen desen, ende den dwasen voormelt, dit onderscheyt, dat die tot het rechte eynde des levens niet en tracht door de behoorlicke middelen, ende dat dese het rechte eynde niet en begrijpt.

3

^a Ick hebbe gesien eenen dwasen ⁷ wortelende: doch ⁸ terstont vervloeckte ick sijne wooninge.

a Psalm 37.36.

7 D. voorspoedigh, machtigh, ende weeldigh zijnde.

8 T.w. als ick sagh korts daer na, datse uytgeroeyt was. Vergel. Psalm 37.35, 36. ofte, terstont als ickse gesien hadde, heb ickse geoordeelt vervloeckt te wesen.

4

Verre waren sijne sonen van heyl: ende sy werden verbrijselt ⁹ in de poorte, ende daer en was geen verlosser.

9 D. in ’t Richthuys, want in de poorten der steden, wiert het gerichte gehouden, ten aensien, ende aenhooren des volcks, dat uyt, ende in gingh. Siet Genes. 22. op vers 17.

5

¹⁰ Wiens oogst de hongerige verteerde, dien hy oock tot ¹¹ uyt de doornen gehaelt hadde: de ¹² struyckroover slockte haer vermogen in.

10 T.w. des godtloosen, die recht te voren vers 3. de dwase is genaemt geweest.

11 D. uyt de ackeren, niet tegenstaende, datse met doornen beset, ende betuynt waren.

12 Het Hebreeusch woort beteeckent eygentlick eenen die langh, ende wildt hayr heeft, gelijck moordenaers, ende struyckroovers plegen te hebben. Alsoo ond. 18.9.

6

Want ¹³ uyt het stof en komt het ¹⁴ verdriet niet voort: nochte de moeyte en spruyt niet uyt der aerde.

13 De sin is, dat men de oorsaken der menschelicker elenden niet en moet soecken in het ydel geval, ofte het vliegende ongeluck, ofte enckelick in den ordinaren loop der nature, maer in de sonde des menschen, die Godt na sijn rechtveerdigh oordeel straft, ende te huys soeckt.

14 Het Hebreeusch woort beteeckent wel meest het quaet der schult, dat is, ongerechtigheyt: maer het wort oock genomen voor het quaet der straffe. Siet Psalm 90.10. ende Prov. 12.21.

7

Maer de mensche wort tot moeyte geboren; ¹⁵ gelijck de ¹⁶ sprancken der vyeriger kolen haer verheffen [tot] vliegen.

15 Hebr. ende. Alsoo wort de Hebreeusche vau dickwils genomen, als onder 12.11. ende 14.12. ende 16.21. ende 34.3. Prov. 25.25.

16 Hebr. de sonen der vyeriger kolen. Alsoo wort by den Hebreen eenen pijl genoemt, de sone des boge. ond. 41.19. item, een sone des pijlkokers, Thren. 3.13. de terwe, een sone des dorschvloers, Iesa. 21. vers 10. De sin nu hier is, gelijck uyt eene brandende kole de sprancken, ende voncken opvliegen, die dan schade verwecken, dat oock alsoo uyt de aengeborene sonde voort komt de dadelicke, die dan vele elenden, qualen, ende plagen in de werelt veroorsaken. Ofte gelijck’t den sprancken natuerlick is opwaerts te vliegen, alsoo is’t den sondigen mensche natuerlick tot elendigheyt in dese werelt voort te komen.

8

Doch ¹⁷ ick soude na Godt soecken, ende tot Godt mijne aensprake richten:

17 Eliphaz raet Iob, dat hy sich liever versoene met Godt door bekentenisse van sijne sonden, ende de aenroepinge der Goddelicker genade, dan dat hy soo tot onverduldigheyt soude uytvaren.

9

^b Die groote dingen doet, ¹⁸ die men niet doorsoecken en kan: wonderen, ¹⁹ die men niet tellen en kan;

b Iob 9. vers 10. Psalm 72.18. Rom. 11.33.

18 Hebr. ende daer en is geene doorsoeckinge: te weten, der grooter dingen, die de Heere doet. Alsoo Cap. 9. vers 10.

19 Hebr. tot dat’er geen getal en is. Alsoo onder in de voor-aengewesene plaetse.

10

Die den regen geeft ²⁰ op der aerde; ende water sendt op de ²¹ straten:

20 Hebr. op het aengesichte der aerde. Alsoo in het volgende lidt van dit vers, ende ond. 18.17.

21 Het Hebreeusch woort en beteeckent niet alleen straten, die buyten de huysen zijn, maer oock andere plaetsen, die buyten de steden zijn, als velden, ackeren, weyden, heerenstraten, tuynen, hoven, etc. gelijck dat af te nemen is uyt Psalm 144.13.

11

^c Om ²² de vernederde te stellen in het hooge: dat de ²³ rouwdragende door heyl verheven worden:

c 1.Sam. 2.7. Psal. 113.7, 8.

22 D. die verkleynt zijn door armoede, ende allerley elende, komende voornemelick uyt gebreck van Godes zegen.

23 Hebr. swarte: D. welcke in’t swart gekleet zijn, als de gene, die treuren, ofte rouwe dragen. Verst. dan bedroefde, ende treurige.

12

^d Hy maeckt te niet de gedachten der arghlistigen, dat hare handen niet ²⁴ een dingh uyt en richten.

d Neh. 4.15. Psalm 33.10. Iesa. 8.10.

24 Ofte, niet dat wesen heeft, niet vvesentlicks, niet bestendighs, ofte, deughtsaems, ofte, niet dat yet bysonders is, ofte, [haer] voornemen niet uyt en richten. ’t Hebreeusch woort beteeckent, vvesen, bestendigheyt, yet dat vvaerlick is, als hier, ende ond. 11.6. ende 30.22. item vvet, vvijsheyt, reden, deught, overmits dese dingen bestendigh, vast, ende duersaem zijn, als ond. 6.13. ende 12.16. Prov. 2.7. ende 3.21. ende 8.14.

13

^e Hy vanght de ²⁵ wijse in hare arghlistigheyt: dat de raet der ²⁶ verdraeyden ²⁷ gestort wort.

e 1.Cor. 3.19.

25 D. die meenen wijs te wesen, ofte die wijs zijn na de werelt. Alsoo Iesa. 44.25. Obad. vers 8. Matth. 11.25.

26 Ofte, tegenvvorstelenden. Verstaet, de gene die met verkeerde sinnen woelen, ende worstelen, om hare schalckheden in het werck te stellen. Alsoo verdraeyt, voor verkeert. Prov. 8.8.

27 Hebr. verhaestet, D. over hoop geworpen ende verstoort.

14

^{f 28} Des daeghs ontmoeten sy de duysternisse: ende gelijck des nachts, tasten sy ²⁹ in den middagh.

f Deut. 28.29.

28 Verstaet hier mede, datse in de alderklaerste saken blint zijn, ende sonder beleyt eens rechten verstants, hoewel sy hen gelaten seer wijs, ende scherpsinnigh te wesen. Vergelijckt Deut. 28.28.

29 D. als’t alderklaerst is. Vergel. Deut. c. 28. vers 29. ond. 11.17. Ies. 59. vers 10. Ierem. 15. vers 8. Alsoo wort de middagh genomen voor ’t gene dat seer klaer is, Psalm 37. vers 6.

15

Maer hy verlost den ³⁰ behoeftigen van den sweerde, van ³¹ haren monde, ende van de hant des stercken.

30 Dat is, den armen mensche, die van de godtloose verdruckt zijnde, de hulpe des Heeren van doen heeft, ende wort in het volgende vers arm genaemt, met een woort in den oorspronck beteeckenende, niet alleen schaersheyt van middelen, maer oock swackheyt des lichaems, 2.Sam. 13. vers 4. Psal. 41. vers 2.

31 T.w. der waenwijsen ende listigen, van dewelcke vers 13. gesproken is, quade lasteringen, dreygementen ende wreede raetslagen.

16

^g Soo is voor den armen ³² verwachtinge: ende ³³ de boosheyt stopt haren mont toe.

g Psalm 107.42.

32 Dat is, goet, dat te verwachten is, alsoo ond. 8. vers 13. ende 11.18. ende 17.15.

33 Dat is, de boose staen verstomt, ende bedwelmt, door de verwonderinge van Godes oordeelen, als voor het hooft geslagen zijnde. siet dese maniere van spreken oock Psalm 107.42.

17

^h Siet, gelucksaligh is de ³⁴ mensche, den welcken Godt straft: daerom en verwerpt de kastijdinge des ³⁵ Almachtigen niet.

h Prov. 3.11, 12. Hebr. 12.5. Iacob. 1.12. Apoc. 3.19.

34 Van het Hebreeusch woort siet bov. 4. op vers 17.

35 Siet Gen. 17. op vers 1.

18

ⁱ Want hy doet smerte aen, ende hy verbindt: hy doorwondt, ende sijne handen heelen.

i Deut. 32.39. 1.Sam. 2.6. Hose. 6.1.

19

^k In ³⁶ ses benaeuwtheden ³⁷ sal hy u verlossen: ende ³⁸ in de sevende en sal u het quaet niet aenroeren.

k Psalm 91.3, etc.

36 Een seker getal voor een onseker. Siet Levit. cap. 25. op vers 8. De sin is, dat Godt den sijnen in vele benauwtheden bystant sal bewijsen; ja in seer vele sijne hant soo laten blijcken, dat het quaet, ’t welck men vreesde, niet en sal over hen komen. Siet gelijcke maniere van een groot, ende onseker getal sekerlick te stellen, Prov. cap. 6. vers 16. ende cap. 24. vers 16. ende 30.18, 29.

37 Te weten, soo ghy op hem door het geloove vertrouwt, door den gebede aenroept, ende door ware bekeeringe u leven na sijne geboden aenstelt.

38 And. in seven. Dat hier eerst ’t getal van sesse, ende daer na van seven gestelt wort, dient eygentlick tot uytbreydinge, ende vercieringe der tale. Vergelijckt Prov. 6.16. ende cap. 30. versen 15, 18, 21, 29.

20

In den honger sal hy u verlossen van de doot: ende in de oorloge ³⁹ van het gewelt des sweerts.

39 Hebr. van de handen des sweerts, D. van het gewelt der oorloge, ofte der wapenen. Alsoo Psalm 63. vers 11. item, van de hant des grafs, Psalm 49.16. van de hant des stricks, Psalm 141.9. noch van de hant des grafs, Hose. cap. 13. vers 14. alsoo van de hant des leeuws, ende des beyrs. 1.Sam. 17.37. van de hant des honts, Psalm 22.21, etc.

21

⁴⁰ Tegen den geessel der tonge sult ghy verborgen wesen: ende ghy en sult niet vreesen van de verwoestinge, als sy komt.

40 D. tegen de lasterwoorden, achterklappingen, ende leugentalen, waer door de quaetsprekende menschen tegen de vrome over al uytbreken, ende woeden. And. in, D. als ghy gelastert wort, ofte, van.

22

Tegen de verwoestinge, ende tegen den honger ⁴¹ sult ghy lacchen: ende van het gedierte der aerde en sult ghy niet vreesen.

41 Dat is, ghy sultse belacchen, verachten, ende daerom niet beswaert zijn. Lacchen, voor verachten, als onder 39.10, 25. Psalm 2.4. ende 37.13. Prov. 31.25.

23

Want met de ⁴² steenen des velts, ⁴³ sal u verbont zijn: ^l ende het gedierte des velts sal met u bevredight zijn.

42 Te weten, op dat ghy u aen deselve niet en stoot. De sin is, dat hy soude van alle perijckelen vry zijn, voornemelick gaende, ende reysende achter lande. Sommige verstaen door de steenen, harde, wreede, ende moetwillige menschen, die Godt de Heere in den toom soude houden, op dat de vrome daer van geen schade souden lijden. Vergelijckt Psalm 91. vers 12.

43 Dat is, ghy en sult geen schade daer van lijden. Siet deselve maniere van spreken Iesa. cap. 28. vers 15. alwaer de godtloose seggen, datse met de doot, ende de helle een verbont gemaeckt hadden; willende soo te verstaen geven, datse daer van niet en souden beschadiget worden. Siet oock Hose. 2.17.

l Hos. 2.17.

24

Ende ghy sult ⁴⁴ bevinden, dat uwe ⁴⁵ tente in ⁴⁶ vrede is: ende ghy sult uwe wooninge ⁴⁷ versorgen, ende ⁴⁸ en sult niet feylen.

44 Alsoo wort het Hebreeusch woort genomen Genes. 3.7. ende 8.11. Num. 14.34. alsoo in het volg. vers.

45 Dat is, huys, ofte wooninge, gelijck het volgende woort uytwijst: alsoo ond. 8.22. ende 11.14, etc. Siet oock 2.Reg. cap. 13. op vers 5.

46 D. voorspoet ende welstant. Siet Genes. 37. op vers 14.

47 Hebr. besoecken: D. voorsien, gade slaen, ende acht daer op geven, volbrengende uwen schuldigen plicht tegen u huysgesin. Alsoo wort Godt geseyt te besoecken sijn volck, Ruth cap. 1. vers 6. als hy het spijse heeft gegeven: den mensche, Psalm 8.5. als hy sorge voor hem draeght: sijnen wijnstock, Psalm 80.15. als hy hem beschermt tegen de vyanden. Vergel. Genes. 21. op vers 1.

48 D. doende uwen schuldigen plicht in’t voorstaen, ende versorgen van u huys, en sult ghy geen faute hebben; gemerckt de Heere al u doen sal laten wel gelucken. Het Hebreeusch woort chata wort oock voor feylen, ofte missen genomen, Iudic. 20.26. Siet de aenteeck. aldaer.

25

Oock sult ghy bevinden, dat u zaet menighvuldigh wesen sal; ende uwe ⁴⁹ spruyten als het kruyt der aerde.

49 D. kinderen, die uyt u, ende de uwe sullen voort komen. Alsoo ond. cap. 21. vers 8. ende 27.14. Iesa. 22.24. ende 48.19.

26

Ghy sult in ouderdom ten grave komen, gelijck de koornhoop t’sijner tijt ⁵⁰ opgevoert wort.

50 Hebr. opgaet, opklimt. Dese gelijckenisse wort genomen van vruchten, dewelcke in den tijt des oogsts uyt den acker versamelt zijnde, t’samen in groote hoopen op een gelyet ende daer na ingevoert worden: want gelijck dese niet dan vol rijp zijnde, soo op een gestapelt worden, ende op den dorschvloer gebracht, alsoo is’t dat de vrome in haren vollen ouderdom, wanneer die hen tot eenen zegen verstreckt, onverdrietelick geraken tot haer graf, het welcke een aerthoop genaemt wort, onder 21.32.

27

Siet dit; wy hebben’t doorsocht, het is alsoo: hoort het, ende bemerckt ghy het ⁵¹ voor u.

51 D. tot uwen besten.