Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het iij. Capittel.

Iob door de grootheyt sijner plagen, ende der smerte, die hy daer over hadde, geperst zijnde, vervloeckt den dagh sijner geboorte, vers 1, etc. wenscht nae sijne geboorte terstont gestorven te zijn, 11. geeft redenen daer van, 13. beklaeght het leven der elendigen, 20. ende past sulcke klaghte op hemselven, 24.

1

DAer na opende Iob sijnen mont, ende ^a vervloeckte ¹ sijnen dagh.

a Ierem. 15.10. ende 20.14.

1 T.w. den dagh sijner geboorte. Ten vollen wort desen dagh genaemt den dagh der geboorte, Genes. 40.20.

2

Want Iob ² antwoordde, ende seyde:

2 D. begon, ofte vingh aen te spreken. Siet Iudic. 18. op vers 14. 1.Reg. 13. op vers 6.

3

De dagh verga, daer in ick geboren ben: ende de nacht [daer in] men seyde, Een knechtken is ³ ontfangen:

3 D. geboren: gelijck het Hebreeusch woort soo genomen wort 1.Chron. 4.17. oock en kan den tijt der ontfangenisse niet sekerlick bekent worden, veel min wat persoone ontfangen zy, te weten, een knechtken, ofte een meysken. Andere setten dit over: [doe Godt] seyde, ofte, beval, dat een manneken ontfangen worde, ofte, ontfangen soude worden.

4

Die selve dagh ⁴ zy duysternisse, dat Godt na hem ⁵ niet en vrage van boven; ende dat geen glantz over hem en schijne.

4 D. zy verdonckert, dat het licht der sonne hem niet en beschijne, ofte zy uyt de nature der dingen wech genomen.

5 Ofte, hem niet en soecke, besorge. T.w. om hem gelijck andere dagen het licht te vergunnen, ofte, in het wesen der dingen te laten. Welcken sin de voorgaende, ende volgende woorden deses verskens mede brengen. Vergelijckt de maniere van spreken met Deuter. cap. 11. vers 12. ende siet de aenteeckeninge daer op.

5

Dat de duysternisse, ende ⁶ des doots schaduwe hem verontreynigen, dat wolcken over hem woonen, dat hem verschricken de ⁷ swarte dampen des daeghs.

6 Verstaet eene seer dicke, ende by na tastelicke duysternisse, die door hare eyselickheyt den menschen de doot soude konnen aenbrengen. Alsoo onder cap. 16. vers 16. Psalm 23.4. ende 44.20.

7 Of, de brandende hittigheden des daeghs. Verstaet de dicke, ende donckere nevelen, die door de hitte der sonne uyt de aerde, ende de wateren getrocken zijnde, in de lucht opstijgen, waer door de dagh mistigh, ende het licht des selven droevigh, ende duyster gemaeckt wort: welcke verklaringe bevestight wort door het gene dat in dit vers voorgaet. Andere: Datse hem verschricken, gelijck de bittere, ofte, de bitterheden des daeghs. Dat is, dat de duysternisse, ende de schaduwe des doots desen dagh schrickelick maken, gelijck de menschen plegen te doen, die in grouwelicke plagen stekende, met haer gehuyl, ende gekerm andere eene bittere vreese aenjagen: ofte verstaet de plagen, die den dagh den menschen bitter maken.

6

Die selve nacht, donckerheyt neme haer in, dat sy haer ⁸ niet en verheuge onder de dagen des jaers; dat sy in het getal der ⁹ maenden niet en kome.

8 Anders, niet gevoeght, ofte, vereenight en worde.

9 Hebr. manen. Want by dese volckeren wierden de maenden na den loop der mane gereeckent. Hy wenscht dat dien nacht noyt geweest en ware, ofte oock nimmermeer weder en quame, maer uyt het register der nachten geschrapt ware.

7

Siet, die selve nacht zy ¹⁰ eensaem; dat geen vrolick gesangh daer in en kome:

10 D. dat geene menschen daer in tot vreughde by een en komen.

8

Dat haer vervloecken de ¹¹ vervloeckers des daechs, die bereydt zijn hare ¹² rouwe te verwecken.

11 Dat is, die van de grootheyt des quaets, datse lijden, overwonnen zijnde, den dagh, op den welcken hen dat over gekomen is, vervloecken: ofte op dien dagh hen selven; ofte den dagh harer geboorte vervloecken: ofte die haer werck daer van maeckten, datse hen lieten gebruycken tot verweckinge van rouwe.

12 Het woort in den oorspronck schijnt te komen uyt de Syrische tale van het woort levijah, beteeckenende rouwe, leet, droefheyt. De rouwe nu te verwecken, is die met veelderley klaghte, gekerm, ende huylinge te vernieuwen. Andere behouden hier het woort Leviathan, verstaende daer door het zeegedierte, waer van onder 40.20. ende 41.1. ende door die bereyt zijn hem te verwecken, de stormwinden die de zee beroeren. Sommige setten het over, haer geselschap.

9

Dat de sterren ¹³ hares schemertijts verduystert worden, sy ¹⁴ wachte nae het licht, ende het en worde niet; ende sy en sie niet de ¹⁵ oogenleden des dageraets.

13 D. des avonts-tijts, in den welcken de nacht noch eenige schemeringe, ofte klaerheyt heeft, dat men wat van hem sien mach, voornemelicken door ’t licht eeniger grooter sterren, welcker verduysteringe hier van Iob gewenscht wort. Siet van ’t Hebreeusch woort 2.Reg. 7. op. vers 5. Sommige verstaen het van de morgenschemeringe, ofte daginge.

14 Te weten, dese nacht. Anders, men wachte.

15 Soo worden genaemt de stralen der sonne, die in den morgenstont haer uytbreyden, ende openen, eer de sonne opgestaen is; gelijck de oogenleden haer opdoen, eer dat de ooge siet. Vergelijckt onder 41. op vers 9.

10

Om dat ¹⁶ sy niet toegesloten en heeft de deuren mijnes ¹⁷ buycks, nochte ¹⁸ verborgen de moeyte van mijnen oogen:

16 Te weten, die nacht.

17 Dit verstaen sommige van sijnes moeders lichaem, gelijck boven 1.21. alwaer het woordeken moeders in den text uytgedruckt staet; gelijck oock onder 31.18. in eenige andere plaetsen wort het verswegen, als Cap. 10. vers 19. item Psalm 58.4. ende 71.6. Iesa. 48.8. Ierem. 1.5. Sommige verstaen door de deure des buycks de lippen, uyt vergelijckinge van onder cap. 32. versen 18, 19, 20. als of hy seyde; Dat ick niet verstickt en ben. Andere verstaen den navel, waer door het kint sijn voedsel treckt in moeders lichaem.

18 Dat is, wech genomen. Vergelijckt de maniere van spreken met de gene, die onder is, Cap. 33. vers 17.

11

^b Waerom ¹⁹ en ben ick niet gestorven van de baermoeder aen? [ende] hebbe den geest gegeven als ick uyt den buyck voort quam?

b Iob 10.18.

19 Hy wenscht van twee dingen een, te weten, dat hy voor de geboorte gestorven, ofte een misgeboorte geweest ware, vers 10. ende volgens noyt levendigh ter werelt gekomen: ofte dat hy na sijne geboorte stracks gestorven ware. vers 11.

12

Waerom zijn my de ²⁰ knijen voor gekomen? ende waer toe de borsten, op dat ick ²¹ zuygen soude?

20 T.w. des vroetwijfs, die de nieuwe vrucht ontfanght. Hy gaet voort in’t verhael van den tweeden wensch, dien hy in het voorgaende vers voorgestelt hadde.

21 T.w. om in dit elendige leven gevoedt, ende onderhouden te worden.

13

Want nu soude ick neder liggen, ende stille zijn: ick soude slapen; dan soude voor my ruste wesen:

14

²² Met de Koningen, ende Raetsheeren der aerde, die voor hen woeste plaetsen bebouwden:

22 Hy wil seggen; soo hy na sijne geboorte gestorven ware, dat sijnen staet nu soude geweest zijn eenderley met de voorneemste der aerde, die voor desen tijt waren overleden, ende hadden hen, doese leefden, eenen name willen maken door groote wercken, als woeste plaetsen te betimmeren, ende groote steden te bouwen, Genes. cap. 10. versen 10, 11. ende cap. 11. vers 3. onder 15.28. Iesa. 23.13.

15

Ofte met den Vorsten, die gout hadden, die hare huysen met silver vervulden.

16

²³ Ofte als een ²⁴ verborgen misdracht, en soude ²⁵ ick niet zijn: als de ²⁶ kinderkens, [die] het licht niet gesien en hebben.

23 Hy komt hier tot sijnen eersten wensch, waer door hy gewenscht hadde in sijns moeders lichaem, als eene misgeboorte gestorven te zijn, boven vers 10. And. ofte [waerom] en ben ick niet geweest als een verborgen misval?

24 T.w. in sijns moeders lichaem, alwaer sy sterft, ende daerom verborgen geheeten wort, overmits sy niet levendigh ten voorschijne en komt.

25 Dat is, niet geleeft hebben op der aerde onder de menschen. Niet zijn, is dickwils soo veel, als niet leven. Siet Genes. 42.13. onder 7.8. Psalm 39. vers 14. Ierem. 31.15. Matth. 2.18. De sin is, soo hy een wangeboorte ware geweest, hy en soude noyt onder de menschen geweest zijn, ofte dit licht aengeschouwt hebben, gelijck de vrucht, die doot ter werelt komt.

26 Het Hebreeusch woort beteeckent wel eygentlick de kinderkens, die geboren zijnde, wat beginnen te doen, Psam 8.3. maer wort hier oock gebruyckt van de draght, die in des moeders lichaem sterft: gelijck wy die oock kinderkens noemen.

17

²⁷ Daer houden de boose op van ²⁸ beroeringe: ende daer rusten de ²⁹ vermoeyde van kracht:

27 D. in’t graf, ofte in de doot.

28 D. van de menschen te beroeren, te quellen, ende te verschricken.

29 D. die door den overlast der gener, die hen beroerden, ofte verdruckten, gematteert zijn in hare sterckte.

18

[Daer] zijn de ³⁰ gebondene t’samen in ruste: sy en hooren de stemme des ³¹ drijvers niet.

30 D. de slaven, die, alsse in het leven waren, door gewelt van banden, ende slagen, moesten tot het werck gedwongen worden. Vergel. Iudic. 16.21.

31 Ofte, eyschers, D. des opsienders, die de slaven tot haer werck drijft, ende hen daer van reeckeninge afeyscht. Vergel. Exod. 5. op vers 6.

19

³² De kleyne, ende de groote is daer: ende de knecht vry van ³³ sijnen heere.

32 D. de arme, ende de rijcke, de edele, ende de onedele.

33 Hebr. sijne heeren, als elders.

[fol. 220v]

20

Waerom geeft ³⁴ hy den elendigen het ³⁵ licht, ende het leven ³⁶ den bitterlick bedroefden van gemoede?

34 Namel. Godt, want hoewel Iob den Heere tegenspreeckt, soo wil hy nochtans des selven name verschoonen, toonende alsoo dat de kracht der wedergeboorte hem noch intoomde. Soo moet met het woort Godt de sin der Heyliger Schrifture somtijts vervult worden. siet Numer. 23. vers 20. ond. 16.7. ende 20. vers 4. Habak. 2.1. 1.Corinth. 1. vers 8. Hebr. 3.16, etc.

35 Te weten, des daeghs ofte der sonne: ofte, het licht, Dat is, het leven, gelijck de volgende woorden verklaren. Vergel. Psalm 56. vers 14.

36 Hebr. den bitteren van ziele. D. seer innerlick, ende smertelick bedroefden. Vergel. 2.Reg. 4.27. ende siet de aenteeckeninge daer op. Hy verstaet de gene, die in dit leven veel elende, ende verdriet souden onderworpen zijn.

21

Die verlangen na de doot, maer sy en is’er niet; ende graven daer na meer, dan na verborgene schatten.

22

Die blyde zijn tot opspringens toe; [ende] verheugen sich, als sy het graf vinden:

23

³⁷ Aen den man, diens wegh ³⁸ verborgen is, ^c ende ³⁹ dien Godt overdeckt heeft?

37 Verstaet hier op, uyt het vers 20. waerom geeft hy het licht?

38 Dat is, beset met soo veelderley quaet, dat hy geen uytkomste en siet, om te konnen uytworstelen.

c Iob 19.8.

39 Godt wort geseyt onsen wegh te overdecken, als hy ons niet en toont eenigh middel, om het ongeluck te ontgaen. Vergelijckt onder 19.8. Thren. 3.7, 9. And. om welcken Godt omtuynt heeft, te weten, met elenden.

24

Want ⁴⁰ voor mijn broot komt mijne suchtinge: ende mijne brullingen ⁴¹ worden uytgestort als water.

40 D. eer ick ete, komt my het suchten over, sulcks dat ick geenen tijt vry van droefheyt en hebbe.

41 Ofte, vloeyen uyt. Verstaet het geschrey, ende gehuyl, het welcke dese bedroefde, ende beanghste menschen plegen uyt te werpen.

25

Want ick vreesde eene ⁴² vreese, ende sy is my aengekomen: ende dat ick schroomde, is my over gekomen.

42 D. een vreeslicke sake.

26

Ick en was niet ⁴³ gerust, noch en was niet stille, noch en rustede niet; ende de beroeringe is gekomen.

43 T.w. in mijn gemoedt; seer besorght, ende bekommert zijnde, om Godt te behagen, ende hem niet te vertoornen, sulcks dat ick gepooght hebbe met groote neerstigheyt my, ende de mijne in de vreese des Heeren vast te houden. Siet boven 1.1, 5, 8. ende 2.3, 10. Andere stellen dit vragenscher wijse aldus: Was ick niet in vrede? hadde ick niet stilheyt? etc. doch [nu] is de beroeringe gekomen.