Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het Eerste Capittel.

Iob is oprecht vroom, vers 1. gezegent van Godt met kinderen, rijckdom, ende eere, 2. wort door de aendrijvinge des satans, 6. ende de toelatinge Godts, 12. tot sijner beproevinge versocht met het verlies van al sijn goet, 13. ende kinderen, 18. waer over hy teeckenen geeft van droefheyt, sich troost, ende Godt van alles danckt, 20.

1

DAER was een man in den lande ¹ Uz, sijn naem was ² Iob: ende deselve man was ^{a 3} oprecht, ende ⁴ vroom, ende ⁵ Godtvreesende, ende wijckende van ⁶ het quaet.

1 Hebr. Uts, ofte Huts. Verstaet een lantschap soo vernaemt van een man des selven naems. Drie hebben desen naem gehadt, van dewelcke de Heylige Schrift vermelt. 1. De sone Arams des soons Sems, Gen. 10.23.
2. De eerstgeboren sone Nahors, des broeders Abrahams, Gen. 22.21.
3. Een der nakomelingen Esaus, Gen. 36.28. De eerste is geweest de vader der inwoonderen de lants Trachonitis, anders genaemt na hem Ausitis, als of men seyde Usitis. Van dit lant, het welcke een deel was van het lant der Israëliten, houden eenige uytleggers, dat hier gesproken wert. Doch andere meynen, dat men hier verstaen moet een lantschap in Syrien gelegen, hebbende sijnen naem van den tweeden Uz. Oock zijnder die dese plaetse nemen van eene contreije in Idumea, alwaer de derde Uz woonachtigh was, siet Thren. 4.21.

2 Hebr. Ijob. siet Ezech. 14.14, 20. Iacob. 5.11.

a Iob 2.3.

3 Ofte, eenvoudigh, Dat is, ongeveynst in het geloove, ende vertrouwen op Godt, ende recht uyt in de liefde tegen sijnen naesten. Siet van dit woort Genes. 6. op vers 9.

4 Hebr. recht, ofte, gerechtigh, te weten, tegen sijnen naesten. Het woort siet hier meest op de geboden der tweeder tafel. Evenwel wort het veel in het gemeyn genomen, beteeckenende eenen, die noch ter rechter, noch ter slincker hant en wijckt van den rechten wegh, maer daer in blijft, schouwende alle kromme wegen, die hem daer van souden mogen afwenden. Alsoo ond. 4.7. ende 8.6. ende 17.8. Siet oock Psalm 7. op vers 11.

5 De ware vreese Godts is het beginsel aller deughden: Prov. cap. 8. vers 13. ende 15.33. Doch dese lof siet hier meest op de Godtsdienstigheyt, ende de geboden der eerster tafel.

6 Te weten, der sonde, verboden in de eerste, ende tweede tafel der tien geboden.

2

Ende hem wierden seven sonen, ende drie dochteren geboren.

3

Daer toe was sijn ⁷ vee seven duysent ⁸ schapen, ende drie duysent kemelen, ende vijf hondert jock ossen, ende vijf hondert ezelinnen; oock was sijn ⁹ dienstvolck seer veel: soo dat dese man grooter was dan alle ¹⁰ die van het Oosten.

7 Siet van het Hebreeusch woort mikneh, Genes. 4. op vers 20.

8 Het Hebreeusch woordeken beteeckent niet alleen schapen, maer oock geyten, dat is, allerley kleyn vee, voornemelick als het tegen groote beesten gestelt wort. Siet Genes. cap. 12. op vers 16. ende Levit. cap. 1. op vers 2.

9 Ofte, dienst-werck, lantbouwerije.

10 Ofte, lieden van Oosten. Hebr. kinderen van Oosten. Dat is, die ten aensien van Iudea oostwaert woonden. Vergelijckt Genes. cap. 29. vers 1. Iudic. 6.3. ende siet de aenteeckeningen.

4

Ende sijne sonen gingen ende maeckten maeltijden in yeders huys op ¹¹ sijnen dagh: ende sy ¹² sonden henen, ende noodighden hare drie susteren, om met hen te eten, ende te drincken.

11 Te weten, sijner beurte, om sijne maeltijt te geven: want hier van gingh seker order onder hen om. Ende misschien quam de order op elck een, ten dage sijner geboorte. Want Iob naemt desen sijnen dagh, Cap. 3. vers 1.

12 T.w. boden, die de susteren souden ter maeltijt nooden. Alsoo in het volgende vers.

5

Het geschiedde dan, als de dagen der maeltijden omgegaen waren, dat Iob he-

[fol. 219v]

nen sondt, ende hen ¹³ heylighde, ende des morgens vroegh opstont, ende brand-offeren offerde, [na] harer aller getal; want Iob ¹⁴ seyde, Misschien hebben mijne kinderen ¹⁵ gesondiget, ende Godt in haer herte ¹⁶ gezegent: alsoo dede Iob alle ¹⁷ die dagen.

13 D. versorghde, ende lastede, datse hen heyligen souden, op datse bequaem souden wesen tot het aenstaende offer. Alsoo Exod. 19.10. Dese heyliginge bestont wel voornemelick in de versakinge van alle geestelicke onreynigheyt der sonden; maer oock in de onderhoudinge van sekere lichamelicke ceremonien, als teeckenen der inwendiger heylighmakinge, dewelcke in die tijden onder de vrome plaetse hadde. Vergel. Genes. 35.2. (alwaer is het woort reynigen) ende d’aenteeckeninge daer op.

14 T.w. by hem selven, Dat is, hy dachte. siet Gen. 20. vers 11.

15 T.w. door onmatige vrolickheyt, lichtveerdigh wesen, verquistinge van Godts gaven, vergetinge van de arme, ende andere sonden van vleeschelicke onbedachtsaemheyt.

16 Dat is, niet gezegent, geheyliget, nochte ge-eeret, gelijck het betaemde, maer de geboden des Heeren in hare vreughde, ende overvloet, kleyn geachtet, ende als in de wint geslagen. Soo is’t woort zegenen, het welcke anders beteeckent prijsen, ende loven, hier genomen voor sijn tegendeel, vloecken, misprijsen, versmaden. Want het hier de sonden beteeckent voor dewelcke Iob offerande dede. Alsoo wort dit woort oock gebruyckt ond. vers 11. ende cap. 2. vers 9. Siet oock 1.Reg. 21.10. ende de aenteeckeninge daer op.

17 T.w. als sijne kinderen hare maeltijden hadden gehouden.

6

Daer was nu een dagh, als de ¹⁸ kinderen Godts ¹⁹ quamen, om sich voor den HEERE te stellen, dat de ²⁰ satan oock in het midden van hen quam.

18 Hebr. sonen. D. de Engelen Godts, gelijck onder 38.7. niet om datse van naturen sonen, ofte kinderen Godts zijn, als de Eenighgeboren van den Vader, maer om datse dese weerdigheyt hebben uyt de gave der scheppinge, zijnde gemaeckt na Godts beelt, ende gelijckenisse, om sijn aengesichte geduerighlick te aenschouwen, hem, ende sijne gemeynte te dienen, ende eeuwighlick met hem te leven.

19 Dit wort geseyt by gelijckenisse van wereltsche Princen, die om reeckenschap te eyschen van hare dienaren, over het gene sy hen belast hebben, deselve voor hen ontbieden. Vergelijckt 1.Reg. 22.19. ende de aenteeck.

20 D. wederpartijder. Siet 1.Chron. 21.1. Soo wort de boose geest genoemt, om dat hy uyt onversoenelicke vyantschap de geloovige haet, die verklagende voor Godt, Apoc. 12.10. ende als een brieschende leeuw rontomme deselve loopende, ende soeckende wien hy soude mogen verslinden, 1.Petr. 5.8.

7

Doe seyde de HEERE tot den satan; Van waer komt ghy? ende de satan antwoordde den HEERE, ende seyde; Van ²¹ om te trecken op de ^b aerde, ende van die te doorwandelen.

21 Des duyvels werck is, alles te doorloopen, ende te doorsnuffelen, om de gene, die op hare hoede niet en zijn, te grijpen, ende die noch eenighsins wacht houden, te quellen, ende te bespringen.

b 1.Petr. 5.8.

8

Ende de HEERE seyde tot den satan; ²² Hebt ghy [oock] acht geslagen op mijnen knecht Iob? ²³ want niemant en is op der aerde gelijck hy, een man oprecht, ende vroom, Godtvreesende, ende wijckende van het quaet.

22 Hebr. hebt ghy u herte geleght, ofte, gestelt, D. hebt ghy acht gegeven, of merck genomen. Deselve maniere van spreken is te vinden 2.Sam. 18 vers 3. ende ond. 2.3. ende 7.17. ende 23.6.

23 Ofte, dat niemant sijns gelijcke en is op der aerde, etc.

9

Doe antwoordde de satan den HEERE, ende seyde: Is het om niet dat Iob Godt vreest?

10

Hebt ghy niet ²⁴ eene betuyninge gemaeckt voor hem, ende voor sijn huys, ende voor al dat hy heeft rontom? het werck sijner handen hebt ghy ²⁵ gezegent, ende sijn vee is ²⁶ [in menighte] uytgebroken in den lande.

24 D. beschermt, ende bevrijt ghy hem niet van alle quaet door uwe over al tegenwoordige voorsichtigheyt, ende almogende kracht?

25 Siet van dit woort zegenen, Genes. 12. op vers 2.

26 Siet Genes. 30 vers 30. Het Hebreeusch woort is oock elders gebruyckt van seer groote vermenighvuldinge, als Genes. 28.14. ende 30.43. Exod. 1.12.

11

Maer doch streckt nu uwe hant uyt, ende ²⁷ tast aen alles wat hy heeft: soo hy u niet in u ²⁸ aengesichte en sal ²⁹ zegenen! ³⁰

27 Te weten, om dat te beschadigen, ende hem alsoo te plagen. Siet Genes. cap. 26. op vers 11.

28 D. stoutelick sonder schroom, ende schaemte.

29 Siet boven op vers 5.

30 In het eedtsweeren der Hebreen wort gemeenelick de straffe, die men sich onderwerpt, soo men valschelick sweert, verswegen, als hier. Siet Genes. 14.23.

12

Ende de HEERE seyde tot den satan: Siet al wat hy heeft zy ³¹ in uwe hant; alleen ³² aen hem en streckt uwe hant niet uyt: ende de satan gingh uyt van het aengesichte des HEEREN.

31 Dat is, in uwe macht, onder u gewelt. Siet Genes. cap. 16. vers 6.

32 D. aen sijnen persoone. Verstaet, sijn lichaem, ende ziele.

13

Daer was nu een dagh, als sijne sonen, ende sijne dochteren aten, ende wijn droncken, in den huyse hares broeders des eerstgeborenen;

14

Dat een bode tot Iob quam, ende seyde: De runderen waren ploegende, ende de ezelinnen weydende ³³ aen hare zijden.

33 D. neffens deselve runderen. Hebr. aen hare handen. Siet het woordeken hant voor zijde gebruyckt, 2.Chron. 21.16, etc. Anders, op hare plaetsen. Dat is, daerse plaghten te weyden. Dit woort is somtijts voor plaetsen genomen, als Num. 2.17. Ier. 6.3.

15

Doch de ³⁴ Sabeers ³⁵ deden eenen inval, ende namense, ende sloegen de jongers met de ³⁶ scherpte des sweerts: ende ick ben maer alleen ontkomen om het u aen te seggen.

34 Hebr. Scheba. Dat is, het heyr der Sabeers. Dese waren de nakomelingen van Scheba den sone Ioksans, des soons Abrahams uyt Ketura, Genes. 25. versen 1, 2, 3. Sy woonden in woest Arabien. Siet van deselve Ezech. cap. 27. vers 23. Dese Scheba is te onderscheyden van eenen anderen deses naems, dewelcke was de sone van Raëma, de sone van Cus, de sone Chams, des soons Noa, Genes. cap. 10. vers 7. wiens nakomelingen bewoonden Moorenlant. Siet de aenteeckeninge op die plaetse, ende op vers 28.

35 Hebr. Scheba viel.

36 Hebr. mont. Alsoo in het volgende.

16

Als dese noch sprack, so quam een ander, ende seyde; ³⁷ Het vyer Godts viel uyt den hemel, ende ontstack onder de ³⁸ schapen, ende onder de jongens, ende verteerdese: ende ick ben maer alleen ontkomen om het u aen te seggen.

37 D. een groot, geweldigh, ende verschrickelick vyer. Vergelijckt Genes. 13. de aenteeckeninge op vers 10. ofte, dat Godt van den Hemel gesonden heeft, soo sy meynden.

38 Siet boven op vers 3.

17

Als dese noch sprack, so quam een ander, ende seyde; De Chaldeen stelden drie ³⁹ hoopen, ende vielen op de kemelen aen ende namense, ende sloegen de jongers met de scherpte des sweerts: ende ick ben maer alleen ontkomen, om het u aen te seggen.

39 Hebr. hoofden; maer het Hebreeusch woort betekent somtijts een schare, ofte bende, ofte hoop volcks, als hier, Iudic. c. 7. vers 16. 1.Sam. 11.11.

18

Als dese ⁴⁰ noch sprack, so quam een ander, ende seyde: Uwe sonen, ende uwe dochteren aten, ende droncken wijn in het huys hares broeders, des eerstgeborenen:

40 Het Hebreeusch woort is aldus genomen Prov. 8.26. ende Ione 4.2.

19

Ende siet, een groote wint quam van over de woestijne, ende ⁴¹ stiet aen de vier hoecken van het huys, ende het viel op de ⁴² jongelingen, datse storven: ende ick ben maer alleen ontkomen, om het u aen te seggen.

41 Hebr. eygentlick, raeckte. D. trefte.

42 De sonen Iobs. siet Genes. 22. op vers 5.

20

Doe stont Iob op, ende ⁴³ scheurde sijnen ⁴⁴ mantel, ende ⁴⁵ schoer sijn hooft, ende viel op de aerde, ende ⁴⁶ boogh sich neder:

43 Siet Genes. 37. op vers 29.

44 Dit is een opperkleet geweest, het welcke de voornaemste onder den volcke droegen.

45 Dat is liet sijn hooft scheeren. Alsoo Genes. 41.14. 2.Sam. 14.26. ende siet Genes. 40. op vers 22. Het scheeren nu was een teecken van droeffenisse, ende rouwe, Levit. 21.5. Ierem. c. 41. vers 5. ende cap. 48. vers 37. Mich. 1.16. Anders heeft men sich oock laten scheeren, als men sijn lichaem reynigen wilde: het welcke nadien het tegen den tijt van vreughde plagh te geschieden, soo is het oock een teecken geweest van verquickinge, ende blijdtschap, Gen. 41.14. ende het nalaten daer van, een teecken van onsteltenisse, ende droefheyt. 2.Sam. 19.24.

46 Het Hebreeusch woort beteeckent sich neder buygen, ofte voor Godt, om hem Godtsdienstige eere te bewijsen: van welcke beteeckeninge siet Genes. 24. op vers 26. ofte voor de menschen, om die burgerlicke eere aen te doen: van welcke beteeckeninge siet Gen. 18. op vers 2. De eerste heeft hier plaetse, gelijck het af te nemen is uyt de volgende woorden, in de welcke hy Godt danckt van al dat hy hem toegesonden hadde.

21

Ende hy seyde: ^c Naeckt ben ick uyt mijns moeders buyck gekomen, ende naeckt sal ick ⁴⁷ daer henen weder keeren; de HEERE heeft gegeven, ende ⁴⁸ de HEERE heeft genomen: de naem des HEEREN zy ⁴⁹ gelooft.

c Eccles. 5. vers 14. 1.Timoth. 6.7.

47 Dit seyde hy, soo het schijnt, wijsende op de aerde, na dewelcke hy hem neder gebogen hadde.

48 Hoe de quade wercken des satans, ende der boose menschen den goeden Godt toegeschreven werden, siet Genes. 45. op vers 5. ende 1.Reg. 12. op vers 15.

49 Hebr. gezegent. Siet Genes. 14.20. ende de aenteeckeninge.

22

In dit alles en ⁵⁰ sondighde Iob niet, ende ⁵¹ en schreef Gode niet ⁵² ongerijmts toe.

50 Noch met woort, noch met daet.

51 Ofte, eygende toe. Hebr. gaf.

52 Hebr. onsmakelicks, Dat is, ongerijmts, onredelicks, ofte onbetamelicks, te weten, het welcke soude mogen strijden tegen Godts nature, ende eygenschappen, ende tegen de eere sijnes naems.