Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het viij. Capittel.

Verhael van de religieuse ordre ende wijse, die van Ezra ende de Leviten gehouden is in ’t voorlesen, ende verklaren, ende van den volcke, in ’t aenhooren van Godts woort, vers 1, etc. Het volck, door de woorden des wetboecks verschrickt ende bekommert zijnde, wort van Nehemia, Ezra, ende de Leviten getroost, ende vermaent tot vreughde over Godts voorgaende ende tegenwoordige weldaden, 9. De Oversten des volcks vernemen wijders by Ezra, na den inhoudt van Godts woort, ende vindende de Wet van ’t Loofhuttenfeest, wort het selve met grooten yver ende vrolickheyt gehouden, 14.

1

ALs nu de ¹ sevende maent aenquam, ende de kinderen Israëls in hare steden waren,

1 Siet Ezra 3. op vers 1.

2

Soo ² versamelde sich al ’t volck als een ³ eenigh man op de strate voor de ⁴ waterpoorte: Ende sy seyden tot Ezra den Schriftgeleerden, dat hy het boeck der wet ⁵ Mose soude halen, die de HEERE Israël geboden hadde.

2 Siet boven 7.5.

3 Siet Iudic. 20. op vers 1.

4 Siet bov. 3.26.

5 Van Mose door Godts bevel beschreven, overgelevert ende wech geleyt zijnde, om op sekeren tijt den gantschen volcke voorgelesen te worden. Siet Deut. 31. vers 9, etc. ende vers 24, etc.

3

Ende Ezra de Priester bracht de wet voor de gemeynte, ⁶ beyde mans, ende vrouwen, ende alle die verstandigh waren om te hooren, op den eersten dagh der sevender maent.

6 Hebr. van den man aen tot de vrouwe toe.

4

Ende hy las daer in voor de strate, die voor de waterpoorte is, van ’t [morgen-]licht aen tot op den middagh, voor de mannen ende vrouwen, ende de verstandige: ende de ⁷ ooren des gantschen volcks waren na het wetboeck.

7 D. sy luysterden dien gantschen tijt over neerstighlick toe, sonder verdrietigh te worden.

5

Ende Ezra de Schriftgeleerde stont op eenen ⁸ hoogen houten stoel, dien sy tot die sake gemaeckt hadden, ende neffens hem stont Mattithja, ende Sema, ende Anaja, ende Uria, ende Hilkia, ende Maaseja, aen sijne rechter hant: ende aen sijne slincker hant, Pedaja, ende Misaël, ende Malchia, ende Hasum, ende ⁹ Hasbaddana, Zacharia, [ende] Mesullam.

8 Hebr. op eenen toren des houts, D. op eenen houten toren, alsoo wort die predickstoel genoemt, om dat hy van wegen rondte ende hooghte eenige gelijckheyt hadde met eenen toren.

9 Of, Hasbedana.

6

Ende Ezra opende het boeck voor de oogen des gantschen volcks; want hy was ¹⁰ boven al ’t volck: Ende als hy het opende, stont al ’t volck.

10 D. hy stont hooger, sulcks dat sy hem alle konden sien.

7

Ende Ezra ¹¹ loofde den HEERE, den grooten Godt: Ende al ’t volck antwoordden, ¹² Amen, Amen, met opheffinge harer handen, ende neyghden hen, ende ¹³ aenbaden den HEERE, met de aengesichten ter aerden.

11 Hebr. zegende.

12 Siet Num. 5. op vers 22.

13 Ofte, buyghden hen voor den Heere, als onder 9.3.

8

Iesua nu, ende Bani, ende Serebja, Iamin, Akkub, Sabbethai, Hodia, Maa-[kolom]seja, Kelita, Azaria, Iozabad, Hanan, Pelaja, ende de ¹⁴ Leviten, onderwesen het volck in de wet: Ende het volck ¹⁵ stont op sijne stantplaetse.

14 Hebbende oock hare stoelen ofte stellingen om de gemeente, in verscheydene partijen verdeelt zijnde, te onderwijsen; als afgenomen wort uyt c. 9. vers 4.

15 Hebr. [waren] op haer staen, D. bleven al staen op hare plaetsen, toeluysterende.

9

Ende sy lasen in ’t boeck, in de wet Godts, duydelick: Ende den sin ¹⁶ verklarende, ¹⁷ soo maeckten sy dat men ’t verstont ¹⁸ in het lesen.

16 Hebr. stellende, ofte, leggende, And. het verstant daer op leggende. Verstaende sulcks, sommige van de Leeraers, ende sommige, van het volck.

17 And. soo verstonden sy de lesinge, D. het gene dat gelesen wert.

18 And. in, ofte, door de Schrifture. Dewijle het Hebreeusch woort oock de Heylige Schrift kan beteeckenen, om datse behoort gelesen te worden. Sommige settet over: in de vergaderinge: gelijck het Hebreeusch woort elders gebruyckt wort.

10

Ende Nehemia, (deselve is ¹⁹ Hattirsatha) ende Ezra de Priester de Schriftgeleerde, ende de Leviten, die ’t volck onderwesen, seyden tot al ’t volck; Dese dagh is den HEERE uwen Godt heyligh; en bedrijft [dan] geene ²⁰ rouwe, ende en weent niet: want al ’t volck weende, ²¹ als sy de woorden der wet hoorden.

19 Siet Ezra 2. op vers 63.

20 Want de heylige feesten waren van Godt verordineert tot eene heylige blijdtschap over Godts weldaden. siet Numer. 10. vers 10. Deut. 16.11.

21 Verstaende uyt de wet, hoe veelvoudighlick sy die hadden overtreden, ende Godts rechtveerdigen toorn verweckt.

11

Voorts seyde hy tot hen, Gaet, etet het vette, ende drincket het soete, ende sendet deelen den genen, ²² voor welcken niets bereyt en is, want dese dagh is onsen Heere heyligh: soo en bedroeft u niet, want de blijdtschap des HEEREN, die is ²³ uwe sterckte.

22 T.w. den armen, weduwen ende weesen: volgens de wet, Deuter. c. 16. versen 11, 14. siet oock Esth. cap. 9. vers 19. Apoc. 11.10.

23 D. de oorsake, die u Godt geeft om blijde te zijn over sijne voorgaende ende tegenwoordige weldaden, moet uwe conscientien troosten, ende u eenen goeden moedt geven.

12

Ende de Leviten stilden al ’t volck, seggende, Swijget, want dese dagh is heyligh, daerom en bedroeft u niet.

13

Doe gingh al het volck henen om te eten, ende om te drincken, ende om ²⁴ deelen te senden, ende om groote blijdtschap te maken: want sy hadden de woorden verstaen, die men hen hadde bekent gemaeckt.

24 Als vers 11.

14

Ende des anderen daeghs versamelden hen de Hoofden der vaderen des gantschen volcks, de Priesters, ende de Leviten, tot Ezra den Schriftgeleerden, ende dat, ²⁵ om verstant te bekomen in de woorden der wet.

25 Ofte, op dat hyse onderrichtede, of, onderwees: te weten, van haren schuldigen plicht na Godts wet.

15

Ende sy vonden in de wet ^a geschreven; dat de HEERE door de ²⁶ hant van Mose geboden hadde, dat de kinderen Israëls in loofhutten souden woonen, op het feest, in de sevende maent:

a Exod. 23.16. Levit. 23.34. Num. 29.12, etc. Deut. 16.13, 14, 15.

26 Dat is, door den dienst.

16

Ende dat sy het souden ²⁷ luydtbaer maken, ende eene ²⁸ stemme laten doorgaen door alle hare steden, ende te Ierusalem, seggende: Gaet uyt op het geberghte, ende halet ²⁹ tacken van olijfboomen, ende tacken van [andere] ³⁰ olyachtige boomen, ende tacken van myrthenboomen, ende tacken van palmboomen, ende tacken van [andere] ³¹ dichte boomen, om loofhutten te maken, als’er geschreven is.

27 Hebr. doen hooren. Siet van dit uytroepen ofte publiceeren der feesten, Godts bevel, Levit. cap. 23. vers 4.

28 Siet van dese maniere van spreken Ezra 1. op vers 1.

29 Hebr. bladen, D. tacken met bladen, ende soo in ’t volgende. Vergel. Lev. 23. vers 40.

30 And. pijnboomen.

31 Die vol tacken ende bladen zijn.

17

Alsoo gingh het volck uyt ende haeldense, ende maeckten hen loofhutten, een yegelick op sijn ³² dack, ende in hare voorhoven, ende in de ³³ voorhoven van Godes Huys, ende op de strate der waterpoorte, ende op de strate van Ephraims poorte.

32 Want de daken aldaer plat waren. Siet Deuter. 22. op vers 8.

33 Siet 2.Chron. 33. op vers 5.

18

Ende de gantsche gemeente der gener, die uyt de gevangenisse waren weder gekomen, maeckten loofhutten, ende woonden in die loofhutten; want de kinderen Israëls en hadden ³⁴ alsoo niet gedaen sint de dagen ³⁵ Iesua, des soons van Nun, tot op desen dagh toe: ende daer was seer groote blijdtschap.

34 Met sulcken yver ende vreughde, als het volgende vers verklaert.

35 Dese is Iosua, die Israël in ’t beloofde lant eerst hadde ingevoert. Siet het boeck Iosue.

19

Ende men las in het wetboeck Godes dagh by dagh, van den ³⁶ eersten dagh tot den laetsten dagh: Ende sy hielden het feest seven dagen, ende op den achtsten dagh den ³⁷ verbodtsdagh, na het recht.

36 Houdende alsoo dagelicks heylige vergaderingen, dat anders op den eersten ende laetsten dagh voornamelick plagh te geschieden: dit was een teecken van haren bysonderen yver ende vreughde over Godes bysondere genade ende weldadigheyt. Siet Levit. cap. 23. versen 35, 36. ende vergelijck; Deuter. 31.10, 11, 12, 13.

37 Siet Levit. 23. op vers 36.