Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxx. Capittel.

Hizkia vermaent gantsch Israël, om na Ierusalem te komen, ende het Paesschen des Heeren te houden, vers 1, etc. de vermaninge wort van velen bespot, van andere aengenomen, die te Ierusalem komen, 10. alwaer sy de afgoderije verstooren, 14. ende houden het Paesschenfeest, 15. Hizkia bidt Godt voor de gene, die sich te voren na behooren, niet gereyniget en hadden, 17. het feest wort verlenght, 23. De Priesteren, ende Leviten zegenen het volck, 27.

1

Daer na ¹ sondt Iehizkia tot het ² gantsche Israël, ende Iuda: ende schreef oock brieven tot ³ Ephraim, ende Manasse, dat sy souden komen tot het Huys des HEEREN te Ierusalem: om den HEERE den Godt Israëls ⁴ Paesschen te houden.

1 T.w. boden ofte gesanten.

2 T.w. dat onder sijn gebiedt stont. siet boven 15. op vers 17. ende 21. op vers 2.

3 Ende de andere tien stammen, onder vers 5. die noch in ’t lant over gebleven waren, ende van hem meer door vrientschap genoodiget, dan gelijck de andere, door autoriteyt tot dit feest te verschijnen, gelastet wierden.

4 Siet Levit. 23. op vers 5.

2

Want de Koningh hadde raet gehouden met sijnen ⁵ Oversten, ende de ⁶ gantsche gemeynte te Ierusalem, om het Paesschen te houden, ⁷ in de ^a tweede maent.

5 D. Raetsheeren.

6 Dat is, die de geheele gemeynte representeerden, als de gecommitteerde der Priesteren, ende de vaderen der huysgesinnen, die te Ierusalem woonden. siet boven 19.8.

7 De ordinare tijt van het Paesschenfeest was den veertienden dagh der eerster maent, Exod. 12. vers 6. Numer. 9.5. maer als’er wettelicke verhinderinge voor viel, waer door men het Paesschen niet en konde houden op dien dagh, soo moeste men het selve houden in een maent daer na, D. op den veertienden der tweeder maent, Num. 9. vers 11. Overmits nu de Priesteren, ende Leviten, in de eerste maent waren besigh geweest met de reyninge des tempels, die sy niet en volbrachten, dan op den sestienden dagh der selver maent, bov. 29. vers 17. soo en hadden sy den ordinaren tijt niet konnen onderhouden: ende hebben daerom den extra-ordinaren verkoren, die een maent daer na verscheen.

a Num. 9.10.

3

Want sy en hadden ’t niet konnen houden ⁸ te dier selver tijt, ⁹ om dat de Priesteren sich niet genoegh geheyliget en hadden, ende het volck sich niet versamelt en hadden te Ierusalem.

8 T.w. als sy besigh waren met den tempel te reynigen: welcke tijt, de ordinare tijt was, om ’t Paesschen te houden.

9 Twee oorsaken worden hier noch by gestelt, om dewelcke het Paesschen op den ordinaren tijt niet en hadde konnen gehouden zijn: I. Om dat de Priesteren selfs in den tijt van de reyniginge des tempels niet alle geheyliget, of, de geheylighde niet ten vollen geheyliget en waren.
II. Om dat het volck als doen van alle plaetsen, bov. vers 1. vermelt, noch niet versamelt en was.

4

Ende dese sake was recht in de oogen des Koninghs, ende in de oogen der gantscher gemeynte.

5

Soo ¹⁰ steldense sulcks, dat men eene ¹¹ stemme door gantsch Israël ¹² van Ber-Seba tot Dan soude laten doorgaen, op dat sy souden komen, om ’t Paesschen den HEERE den Godt Israëls te houden in Ierusalem: want sy en hadden ’t in lange niet gehouden, ¹³ gelijck ’t geschreven was.

10 Of, beslotense. Hebr. deden ’t woort, of, de sake staen.

11 T. w. der uytroepinge, ofte proclamatie. Alsoo Exod. 36.6. In de plaetse van ’t woort stemme, wort uytroepinge gestelt, 1.Reg. 22.36.

12 D. van het zuyd-eynde des lants Canaans tot het noord-eynde. Siet Iudic. 20.1. 1.Reg. 4. op vers 25.

13 Ofte voorgeschreven was, D. gelijck de Heere dat in sijne wet verordent, ende bevolen hadde. Alsoo ond. vers 18.

6

De ¹⁴ loopers dan gingen henen met de brieven van de hant des Koninghs, ende sijner Vorsten door gantsch Israël, ende Iuda, ende na ’t gebodt des Koninghs, seggende: Ghy kinderen Israëls, bekeeret u tot den HEERE den Godt Abrahams, Isaacs, ende Israëls, soo sal hy ¹⁵ hem keeren tot de ¹⁶ ontkomene, die u-lieden over gebleven zijn uyt de hant ¹⁷ der Koningen van Assyrien.

14 D. de posten, of, boden. Alsoo onder vers 10.

15 Godt wort geseyt hem te keeren tot de menschen, als hyse genadigh is, tot haer komende met sijne weldaden, van dewelcke hy scheen gescheyden te zijn door sijne straffen, Psalm 90. vers 13. Zach. 1.3.

16 Hebr. ontkominge. Alsoo 2.Reg. 19.30, 31. siet d’aent.

17 Namel. Phuls, 2.Reg. 15.19. 1.Chron. 5.26, ende Tiglath-Pilesers, 2.Reg. 15.29. ende bov. 28.20.

7

Ende en zijt niet als uwe vaders, ende als uwe broeders, die tegen den HEERE den Godt haerder vaderen overgetreden hebben: daerom hyse ¹⁸ tot verwoestinge over gegeven heeft, gelijck als ghy siet.

18 Vergel. bov. 29.8.

[fol. 200v\Hiskia reformeert. Houdt Paesschen.]

8

En ¹⁹ verhardet nu u-lieder necke niet, gelijck uwe vaderen: ²⁰ gevet den HEERE de hant, ende komet tot ²¹ sijn Heylighdom, het welck hy ²² geheylight heeft tot in ²³ eeuwigheyt, ende dienet den HEERE uwen Godt; soo sal de hitte sijnes toorns van u afkeeren.

19 Siet van dese maniere van spreken Exod. 32. cap. op vers 9.

20 D. weest hem gehoorsaem ende getrouw: by gelijckenisse gesproken, gelijck hantgevinge by de menschen alsoo gebruyckt wort. Alsoo 1.Chron. 29. vers 24. Ezra cap. 10. vers 19. Ier. 50.15. Sommige nemen ’t in desen sin: Gevet den HEERE de hant, D. geeft hem de eere van sijne macht.

21 Dat is, tot sijnen tempel, alwaer sy moesten verschijnen in ’t voorhof des volcks.

22 Siet Levit. 8. op vers 10.

23 Siet Genes. 13. op vers 15.

9

Want als ghy u bekeert tot den HEERE, ²⁴ uwe broederen, ende uwe kinderen sullen ²⁵ barmhertigheyt vinden voor het aengesichte der gener, diese gevangen hebben, soo datse in dit lant sullen weder komen: ^b want de HEERE uwe Godt is genadigh, ende barmhertigh, ende en sal het aengesichte van u niet afwenden, soo ghy u tot hem bekeeret.

24 Siet boven op het eynde van vers 6.

25 Hebr. ter barmhertigheyt zijn.

b Exod. 34.6.

10

Soo gingen de loopers door, van stadt tot stadt, door het lant van Ephraim, ende Manasse, tot Zebulon toe: doch ²⁶ sy belachtense, ende bespottedense.

26 Namelick, de Israëliten.

11

Evenwel sommige ²⁷ van Aser, ende Manasse, ende van Zebulon verootmoedighden sich, ende quamen tot Ierusalem.

27 Dat is, van den stamme Asers, ende Manasses, etc.

12

Oock was ²⁸ de hant Godes in Iuda, hen eenderley ²⁹ herte gevende, datse het gebodt des Koninghs, ende der Vorsten deden, na ³⁰ het woort des HEEREN.

28 Dat is, de krachtige werckinge Godes. De sin is, dat Godt door sijnen Geest in hare herten krachtelick gewrocht heeft eene goede genegentheyt, om dit Godtvruchtigh bevel des Koninghs te gehoorsamen.

29 Dat is, genegentheyt, wille, voornemen. Vergelijckt 1.Chron. 12. vers 17. Ier. cap. 32. vers 39. Actor. 4.32.

30 T.w. door het welcke geboden was, dat men het Paesschenfeest onderhouden soude, Exod. 12. vers 6. Levit. 23.5. Numer. 9.5.

13

Ende te Ierusalem versamelde sich veel volcks, om ’t feest der ongesuerde [brooden] te houden, in de ³¹ tweede maent: een ³² seer groote gemeynte:

31 Siet boven op vers 2.

32 Hebr. in, of, tot menighte seer.

14

Ende sy maeckten hen op, ende namen de ³³ altaren wech, die te Ierusalem waren: daer toe namen sy alle ³⁴ roocktuych wech, het welck sy in de beke Kidron wierpen.

33 Verstaet de afgodische altaren, die Achaz tegen ’t woort Godts, hier ende daer op de straten te Ierusalem opgericht hadde, om daer op den afgoden beesten te offeren, 2.Chron. cap. 28. vers 24.

34 Als roockvaten, pannen, schalen. Anders, roock-altaren: ofte, roockplaetsen.

15

Doe slachteden sy het ³⁵ Pascha, op den veertienden der tweeder maent: ende ³⁶ de Priesters, ende de Leviten waren ³⁷ beschaemt geworden, ende hadden sich ³⁸ geheyliget, ende hadden brand-offeren gebracht in het Huys des HEEREN.

35 Dat is, het Paesch-lammeken. Siet Exod. cap. 12. op vers 21.

36 Namelick, die hen te voren niet gereynight en hadden. Siet boven 29.34. ende hier vers 3.

37 T.w. over hare onachtsaemheyt, siende dat den yver niet alleen van hare metgesellen, maer oock van de gemeente meerder in dese sake was, dan den haren.

38 Siet boven 29. op vers 5.

16

Ende sy stonden ³⁹ in haren stant, na hare wijse, na de wet Mose, des mans Godes: de Priesters sprenghden het bloet, [dat nemende] uyt de hant der Leviten.

39 Dat is, in hare behoorlicke plaetsen, die hen van Godt verordent waren. vergel. onder 35. vers 10.

17

Want eene menighte was in die gemeynte, die sich niet geheyliget en hadden: ⁴⁰ Daerom waren de Leviten over de slachtinge ⁴¹ der Paeschlammeren, voor yeder een, die niet reyn en was, om [die] den HEERE te heyligen.

40 De sin is, alsoo elck vader des huysgesins sijn Paeschlam in sijn huys moeste slachten, Exod. 12.3. ende dat vele daer toe hen niet geheyliget en hadden, dat de Leviten dit werck in hare plaetse hebben moeten doen.

41 Hebr. Pesachim: D. der voorbygangen, ofte der overschreden. Verstaet, de lammeren, die tot gedachtenisse van het voorby gaen, ofte overschreden des Engels geslachtet wierden, Exod. 12.13.

18

Want eene menighte des volcks, vele van Ephraim, ende Manasse, Issaschar, ende Zebulon en hadden sich niet gereyniget, maer aten het Pascha, ⁴² niet gelijck geschreven is: Doch Iehizkia badt voor hen, seggende; De HEERE, die goet is, ⁴³ make versoeninge voor [dien,]

42 Siet boven op vers 5.

43 Hy bidt, dat de Heere hen hare onreynigheyt vergeve, ende dat hy de geestelicke heylighmakinge door sijnen Geest in hen wercke. Anders, versoene in eeuwigheyt allen die sijn herte, etc.

19

[Die] sijn gantsch herte ⁴⁴ gericht heeft, om Godt den HEERE, den Godt sijner vaderen te soecken: hoewel niet na de ⁴⁵ reynigheyt des Heylighdoms.

44 Siet bov. 19. op vers 3.

45 Verstaet, de ceremoniale, dewelcke hier onderscheyden wort van de morale, bestaende in een vast voornemen des herten, om Godt te soecken.

20

Ende de HEERE verhoorde Iehizkia, ende ⁴⁶ heelde het volck.

46 D. hy vergaf het selve sijne sonden, ende heylighdet door sijnen Geest, ende en straftet niet, om sijne ceremoniale onreynigheyt. Andre verstaen dit van de genesinge eener lichamelicker kranckheyt, die Godt den volcke souden toegesonden hebben, om dattet hem niet gereynight en hadde. vergel. 1.Corinth. 11.30.

21

Soo hielden de kinderen Israëls, die te Ierusalem ⁴⁷ gevonden werden, het feest der ongesuerde [brooden,] seven dagen, met groote blijdtschap: de Leviten nu, ende de Priesteren presen den HEERE [kolom] ⁴⁸ dagh op dagh, ⁴⁹ met sterck-luydende instrumenten des HEEREN.

47 D. voor handen, ende tot dit feest gekomen waren.

48 D. soo lange als het feest duerde. Alsoo onder 31.1.

49 Hebr. met instrumenten der sterckte, dat is, die een groot geluyt gaven, hoedanigh is het geklanck der trompetten. Anders, (lovende) met instrumenten de kracht des HEEREN.

22

Ende Iehizkia sprack ⁵⁰ na het herte aller Leviten, ⁵¹ die verstant hadden in de goede kennisse des HEEREN: ende ⁵² sy aten [de offerhanden] des gesetten hooghtijts seven dagen, offerende danck-offeren, ende lovende den HEERE, den Godt harer vaderen.

50 D. dat hen aengenaem, ende lief om hooren was. Siet Genes. 34. op vers 3.

51 D. van de saken die tot den dienst des Heeren gehoorden. Anders, die de goede kennisse des Heeren onderwesen, ofte, die op de goede kennisse des Heeren acht gaven.

52 T.w. die dat Paeschenfeest hielden. Hebr. sy aten den gesetten hooghtijt, D. de offerhanden, die op den feestdagh gegeten moesten werden. Alsoo 2.Reg. 18. vers 31. sijnen wijnstock, ende sijnen vijgeboom eten, is de vrucht daer van eten.

23

Als nu de gantsche gemeynte raet gehouden hadde, om andere seven dagen te houden, hieldense noch seven dagen met blijdtschap.

24

^c Want Iehizkia de Koningh van Iuda ⁵³ gaf de gemeynte duysent varren, ende seven duysent schapen, ende de Vorsten gaven de gemeynte duysent varren, ende tien duysent schapen: De Priesteren nu ⁵⁴ hadden sich in menighte geheyliget.

c 2.Chron. 35.7.

53 Hebr. hief op voor de gemeynte. Alsoo in ’t volgende: Dat is, gaf, ofte schonck der gemeynte om geoffert te werden: alsoo Numer. 31.28. 2.Chron. 35.7, 8. De sin is, dat dese beesten van den Koningh, ende sijne Vorsten der gemeynte geschoncken waren, tot danck-offeren voor deselve, daer van sy dan oock haer deel hadden, om dat met vrolickheyt voor den Heere te eten.

54 T.w. om datse mochten bequaem zijn om de voorgemelte beesten den Heere te offeren.

25

Ende de gantsche gemeynte van Iuda, verblijdde haer, mitsgaders de Priesteren, ende de Leviten, ende de geheele gemeynte der gener, die uyt ⁵⁵ Israël gekomen waren: oock ⁵⁶ de vreemdelingen, die uyt het lant Israëls gekomen waren, ende die in Iuda woonden.

55 Uyt de tien stammen. siet bov. versen 11, en 18.

56 Die van afkomste geene Israëliten, nochte Ioden en waren, maer evenwel tot den waren Godt bekeert, ende besneden waren, ende alsoo den volcke Godts ingelijft. Anders en hadden sy van het Pascha niet mogen eten, Exod. 12.48.

26

Soo was’er groote blijdtschap te Ierusalem: want ⁵⁷ van de dagen Salomons des soons Davids des Koninghs Israëls, en was desgelijcks in Ierusalem niet geweest.

57 Welverstaende, die uytgesloten zijnde: Dat is, van den tijt Rehabeams af, in welcken Israël sich van Iuda afgescheurt, ende geen sulck Paesschenfeest daer mede gehouden en hadde.

27

Doe stonden de ⁵⁸ Levitische Priesteren op, ende ⁵⁹ zegenden het volck; ende hare stemme ⁶⁰ wert gehoort: want haer gebedt quam ⁶¹ tot sijne heylige wooninge in den hemel.

58 Dat is, afkomstigh van Levi.

59 Na uytwijsen van den last den Priesteren gegeven, Numer. cap. 6. vers 23.

60 Te weten, van Godt, ende dat volgens sijne beloften, Numer. cap. 6. vers 27.

61 Hebr. tot de wooninge sijner heyligheyt, Te weten, des Heeren, dat is, tot sijne heylige wooninge.