Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxiiij. Capittel.

Ioas is vroom, soo lange als Iojada leeft, vers 1, etc. trouwt twee wijven, 3. doet den tempel repareeren, 4. Iojada sterft, 15. wort seer heerlick begraven, 16. Ioas wort een afgodendienaer, 17. doet Zachariam den sone Iojada, om dat hy de afgoderije bestrafte, dooden, 20. hy wert van de Syriers berooft, ende geslagen, 23. van sijne knechten vermoort, 25. Sijn sone Amazia wort Koningh, 27.

1

^a IOas was ¹ seven jaren oudt, doe hy Koningh wert, ende hy regeerde veertigh jaer te Ierusalem: ende de naem sijner moeder was Zibia, van BerSeba.

a 2.Reg. 12.1, etc.

1 Hebr. een soon van seven jaren. Siet boven 23. op vers 1.

2

Ende Ioas dede dat recht was in de oogen des HEEREN, ² alle de dagen van den Priester Iojada.

2 D. soo lange als Iojada leefde, die niet op en hieldt hem in de wegen des Heeren te onderwijsen, 2.Reg. 12.2.

3

Ende Iojada ³ nam voor hem twee wijven: ende hy gewan sonen ende dochteren.

3 Dat is, hy verkoos voor hem twee wijven, die hy behoorlick versochte, ende hem in den echtenstaet byvoeghde.

4

Het geschiedde nu na desen, ⁴ dattet in het herte van Ioas was, het Huys des HEEREN te ⁵ vernieuwen.

4 D. dat Ioas van sinne was, of, voorgenomen hadde. Alsoo 1.Reg. 8.17, 18. Siet de aenteeckeninge.

5 D. te vermaken, ofte te beteren, dat daer in verbroken, ofte vervallen, ofte gespleten, gescheurt, ende gereten was.

5

Soo vergaderde hy de Priesteren, ende de Leviten, ende seyde tot hen; Trecket uyt tot de steden van Iuda, ende vergadert gelt van ’t gantsche ⁶ Israël, om het Huys uwes Godts te ⁷ beteren ⁸ van jaer tot jaer; ende ghylieden, haestet ⁹ tot dese sake: maer de Leviten en haesteden niet.

6 Verstaet, de Israëliten, die onder het gebiedt van Iuda stonden. Siet boven 15. op vers 17. ende 21. op vers 2.

7 Hebr. stercken, dat is, vernieuwen, gelijck vers 4. Alsoo 2.Reg. 12. versen 5, 6. ende onder vers 12.

8 Dewijle het in een jaer niet en konde vermaeckt worden: of, dat de reparatie alle jare moeste geschieden.

9 Hebr. tot dit woort.

6

Ende de Koningh riep Iojada, ¹⁰ het Hooft, ende seyde tot hem; Waerom en hebt ghy ¹¹ geen ondersoeck gedaen by de Leviten, datse uyt Iuda, ende uyt Ierusalem inbrengen souden de ¹² schattinge van ^b Mose den knecht des HEEREN, ende van de gemeynte Israëls, voor de ¹³ tente der getuygenisse?

10 Te weten, der Priesteren, D. den Overpriester. Het woort Priester wort onder vers 11. daer by gevoeght. Siet oock Nehem. 12.7.

11 Ofte, niet afgevordert.

12 Ofte, heve, collecte, belastinge. Verstaet eene sulcke, gelijck Moses beval tot de makinge van den tabernakel in de woestijne, Exod. 30. versen 12, 13. ende 38. versen 24, 25. dewelcke niet jaerlicks en geschiedde, maer na eysch van den noot. Vergelijckt de aenteeckeninge op Exod. cap. 30. vers 12. Andere meenen dat dese collecte soude ordinaer geweest zijn, ende jaerlicks geschiet tot onderhoudinge van den Godtsdienst; ende sijn toebehooren.

b Exod. 30.11, 12, 13.

13 Siet Numer. 1. op vers 50.

7

Want ¹⁴ als Athalia godtlooselick handelde, hadden hare ¹⁵ sonen het Huys Godes opgebroken, ja selfs ¹⁶ alle ¹⁷ geheylighde dingen van het Huys des HEEREN bestedet aen de ¹⁸ Baalim.

14 Anders, de sonen van Athalia, die godtloose vrouwe, hadden, etc. Hebr. want Athalia godtlooselick handelende, hadden hare sonen, etc.

15 Namelick, Ahazia met eenige sijne naeste bloetverwanten. Siet boven cap. 21. versen 16, 17. Want hare andere sonen waren in het leven van Ioram haren man gevangelick wech gevoert geweest. Anders soude het veelvoudigh getal hier gebruyckt zijn, voor het eenvoudige; als Genes. cap. 21. vers 7. 't en ware men seyde dat Athalias sonen voor hare gevangenisse dit gedaen hadden.

16 D. allerley, of meestendeel.

17 Siet Levit. 16. op vers 4.

18 D. afgoden. Siet Iudic. cap. 2. op vers 11.

8

Ende de Koningh ¹⁹ geboodt, ende sy maeckten een kiste, ende stelden die buyten ²⁰ aen de poorte van het Huys des HEEREN.

19 Hebr. seyde, Dat is hier, hy beval, Te weten, met den raet van den Overpriester Iojada: gelijck dit af te nemen is uyt 2.Reg. cap. 12. vers 9.

20 Te weten, van het voorhof des volcks: ter rechterhant, alsoo men ingingh in den tempel des Heeren. Siet 2.Reg. 12. vers 9. ende de aenteeck. daer op.

9

Ende ²¹ men dede uytroepinge in Iuda, ende in Ierusalem, dat men den HEERE inbrengen soude de ²² schattinge Mose des knechts Godes ²³ over Israël in de woestijne.

21 Hebr. ende sy gaven, ofte, men gaf eene stemme in Iuda, D. men liet uytroepen. Stemme, voor uytroepinge. Siet Exod. cap. 36. vers 6. ende de aenteeckeninge. item Ezra. 1.1.

22 Siet boven op vers 6.

23 D. Israël van Godt bevolen, ende opgeleght door Mosen.

[fol. 197v\Jojada sterft. sijn soon gesteenight. Joas gedoot. Amazia.]

10

Doe verblijdden sich alle Overste, ende al ’t volck: ende sy brachten in, ende wierpen in de kiste, tot dat men ²⁴ voleynt hadde.

24 T.w. het Huys des Heeren te vermaken. Siet vers 14. Anders, tot vol wordens toe.

11

Het geschiedde nu ter tijt als ²⁵ hy de kiste na des Koninghs bevel door de hant der Leviten ²⁶ inbracht, ende als sy sagen, datter vele gelts was; dat de Schrijver des Koninghs quam, ende ²⁷ de bestelde des Hooftpriesters, ende de kiste ledigh maeckten, ende die opnamen, ende die weder brachten aen ²⁸ hare plaetse: alsoo dedense ²⁹ van dage te dage, ende versamelden gelt in menighte;

25 Namelick, de Overpriester Iojada.

26 Te weten, uyt de plaetse daerse gestaen hadde in eene der kameren, die aen den tempel stonden, om aldaer het gelt uyt te nemen, in buydelen te binden, ende te tellen. Vergelijckt 2.Reg. 12. vers 10. ende d’aent.

27 D. die van den Overpriester tot dit werck gelast waren. In deser plaetse wort de Overpriester selve gemelt, 2.Reg. 12.10. want men wort geseyt te doen, dat men door een ander doet. siet Genes. 40. op vers 22.

28 Siet van dese, boven op vers 8.

29 Ofte, dagh op dagh, D. soo wanneer de kiste vol was.

12

Het welck de Koningh, ende Iojada gaven den genen, die het werck des dienstes van het Huys des HEEREN ³⁰ versorghden; ende sy huerden ³¹ houwers, ende ³² timmerlieden, om het Huys des HEEREN te vernieuwen: mitsgaders oock werckmeesters in yser, ende koper, om het Huys des HEEREN te beteren.

30 Hebr. dede, dat is, versorghde. Ende verstaet daer door de voorneemste Opsienders over het werck, om door deselve aen de wercklieden gegeven te worden. Want daer is meer dan een Opsiender geweest. siet 2.Reg. 12. op vers 11.

31 Het Hebreeusch woort beteeckent soo wel steenhouwers, als houthouwers. siet 1.Reg. 5. op vers 15.

32 Het woort dat in den oorspronck staet, is wel veelderley hantwerckers toegeschreven, gelijck te sien is Exod. c. 35. vers 35. ende 38. vers 23. 1.Chron. 22. vers 15. Iesa. cap. 45. vers 16, etc. ende hier in het volgende van dit vers, maer dattet hier van timmerlieden te verstaen zy, kan hier uyt de voorgaende, ende volgende woorden wel afgenomen worden.

13

Soo deden de versorgers van het werck, dat de ³³ beteringe des wercks door hare hant toenam: ende sy herstelden het Huys Godes in sijne ³⁴ gestaltenisse, ende maeckten het vast.

33 Hebr. gesontheyt. De sin is, dat het werck des gebouws door de neerstige sorge der Opsienders tot eenen goeden stant, ende forme geraeckte. Het Hebr. woort is soo oock genomen, 1.Reg. 18.30. Nehem. 4.7.

34 Het Hebreeusch woort beteeckent hier eene welgeschickte forme, ofte rechtmatigh maecksel, hebbende sijne proportie, gestalte, ende mate na behooren.

14

Als sy nu ³⁵ voleyndt hadden, brachten ³⁶ sy voor den Koningh ende Iojada, het overige des gelts, waer van ³⁷ hy vaten maeckte voor het Huys des HEEREN, vaten om te dienen, ende ³⁸ te offeren, ende roockschalen, ende goudene, ende silvere vaten: ³⁹ ende sy offerden geduerighlick brand-offeren in ’t Huys des HEEREN ⁴⁰ alle de dagen van Iojada.

35 T.w. de herbouwingen ende verbeteringe des tempels.

36 Te weten, de versorgers, ende opsienders des wercks, dien dit gelt recht te besteden van den Koningh, ende Iojada toevertrouwt was, boven vers 12.

37 Te weten, de Koningh.

38 Anders, mortiers.

39 Na dat de tempel vermaeckt was, is daer in oock de suyvere Godtsdienst na de wet Mosis herstelt, ende onderhouden geweest.

40 Dat is, soo lange als hy leefde, alsoo boven vers 2.

15

Ende Iojada wert oudt, ende ⁴¹ zadt van dagen, ende sterf: hy ⁴² was hondert ende dertigh jaer oudt, doe hy sterf.

41 Siet Genes. 25.8. ende de aenteeckeninge. item Genes. 35.29. 1.Chron. 23.1. ende 29.28.

42 Hebr. een soon van hondert dertigh jaer.

16

Ende sy begroeven hem in de stadt Davids, by de Koningen: want hy hadde ⁴³ goet gedaen in ⁴⁴ Israël, beyde ⁴⁵ aen Godt, ende ⁴⁶ sijnen Huyse.

43 Te weten, den jongen Koningh bewaert voor de moordadige Athalia, wel opgebracht, ende onderwesen, op den Konincklicken stoel gestelt, de godtloose Athalia gedoot, den tempel gerepareert, ende den suyveren Godtsdienst herstelt.

44 Dat is, in het lant van Iuda, ende dat daer toe behoorde, het welcke een deel was van Israël, dese naem in het gemeyne genomen zijnde. Siet boven cap. 21. op vers 2.

45 Mits sijnen Godtsdienst te herstellen, bov. 23. vers 18. ende hier vers 14.

46 Verstaet sijnen tempel, die door den raet, ende het beleyt van Iojada gerepareert was.

17

Maer na de doot van Iojada, quamen de Vorsten van Iuda, ende ⁴⁷ bogen sich neder voor den Koningh: doe ⁴⁸ hoorde de Koningh na hen.

47 Te weten, versoeckende van hem, datse de afgoderije weder in het lant mochten invoeren: gelijck af te nemen is uyt het volgende vers.

48 Dat is, hy heeft haer versoeck ingewillight.

18

Soo verlieten sy ’t Huys des HEEREN des Godts harer vaderen, ende dienden de bosschen, ende de ⁴⁹ afgoden: doe was eene groote ⁵⁰ toornigheyt over Iuda, ende Ierusalem, om dese hare schult.

49 Hebr. smerten. Siet 1.Sam. cap. 31. op vers 9.

50 Namel. Godts. Siet onder 28. op vers 13.

19

Doch hy sondt Propheten onder hen, om haer tot den HEERE te doen weder keeren: die ⁵¹ betuyghden tegens haer, maer sy en neyghden de ooren niet.

51 Dat is, riepen hemel, ende aerde tegens hen tot getuygen.

20

Ende de Geest Godts ⁵² toogh Zacharia den sone van Iojada den Priester aen, ⁵³ die boven ’t volck stont, ende hy seyde tot hen: Soo seyt Godt; Waerom overtredet ghy de geboden des HEEREN? ^c daerom en sult ghy niet voorspoedigh zijn; dewijle ghy den HEERE verlaten hebt, soo sal hy u verlaten.

52 Ofte, bekleedde, Dat is, de Geest des Heeren is over hem gekomen, ende heeft hem als een kleet aengedaen. Siet Iudic. 6. op vers 34.

53 Dat is, in eene plaetse, die hooger was dan de plaetse daer in het volck vergadert was; uyt dewelcke Zacharia gesproken heeft, op dat hy te beter soude mogen gehoort worden.

c 2.Chron 15.2.

21

Ende sy maeckten eene verbintenisse [kolom] tegens hem, ende ^d steenighden hem met steenen door het gebodt des Koninghs, in het ⁵⁴ voorhof van het Huys des HEEREN:

d Matth. 23.35.

54 Te weten, des volcks, soo eenige meenen. Andre verstaen dit van den voorhof der Priesteren, soo dat dese moort tusschen den altaer, ende het portael des tempels soude geschiet zijn, Te weten, als voor het aengesichte des Heeren. Het gevoelen van velen is, dat de Heere Iesus Christus op dese historie siet, Matth. 23.35. ende dat aldaer Iojada wert genaemt Barachia.

22

Soo en gedacht de Koningh Ioas niet der ⁵⁵ weldadigheyt, die sijn vader Iojada aen hem gedaen hadde, maer doodde sijnen sone: dewelcke, als hy sterf, seyde; De HEERE sal ’t sien, ende ⁵⁶ soecken.

55 Van dewelcke siet boven cap. 23.

56 Namel. mijn bloet van de handen deser moordenaren, ende van de hant des genen, die de moort gebiedt, dat is, Godt sal straffe, ende wrake hier over doen. siet Genes. cap. 9. vers 5. ende 42.22. ende de aenteeck. Anders, de Heere siet het ende sal het soecken. Of, sie het ende soecke het.

23

Daerom geschiedde’t met den omgangh des jaers, dat de heyrkracht van Syrien tegens hem optoogh, ende sy quamen tot Iuda, ende Ierusalem, ende verdorven uyt het volck alle de Vorsten des volcks: ende sy sonden allen haren roof tot den Koningh van ⁵⁷ Damascus.

57 Hebr. Darmesek. Verstaet de hooftstadt van Syrien. Siet Genes. 14. op vers 15.

24

Hoewel de heyrkracht van Syrien met weynige mannen quam; evenwel gaf de HEERE in hare hant eene heyrkracht van groote menighte, dewijle sy den HEERE den Godt harer vaderen ⁵⁸ verlaten hadden: alsoo voerden ⁵⁹ sy de ⁶⁰ oordeelen uyt tegen Ioas.

58 Vergel. bov. 12. d’aenteeck. op vers 1.

59 Namel. de Syriers.

60 D. de straffen Godts, die hy verdient hadde met den suyveren Godtsdienst te verlaten, ende Zachariam te vermoorden. Want uyt het volgende vers schijnt het oock, dat de Syriers hem gewondet hadden.

25

Ende doe sy van hem getogen waren (want sy lieten hem in groote kranckheden) maeckten sijne knechten, om het ⁶¹ bloet ⁶² der sonen des Priesters Iojada, eene ⁶³ verbintenisse tegens hem, ende sy sloegen hem doot op sijn bedde, dat hy sterf: ende sy begroeven hem in de stadt Davids, maer sy en begroeven hem niet in de graven der Koningen.

61 Hebr. bloeden. D. om de moort begaen aen Zacharia. siet 1.Reg. cap. 2. op vers 33.

62 D. des soons Zacharie, namelick van Iojada de Priester: een veelvoudigh getal voor het eenvoudigh. siet boven vers 7. ende de aenteeckeninge. 't En ware men seyde, dat Iojada meer sonen gehadt hadde, die gedoodet waren; ofte immers Zacharia, overmits de kinderen schijnen met hare vaderen somtijts uytgeroeyt geweest te zijn. Vergel. 2.Reg. 9.26. ende onder 25.4.

63 Siet 1.Reg. cap. 15. d’aenteeck. op vers 27.

26

^e Dese nu zijn, die eene verbintenisse tegens hem maeckten, ⁶⁴ Zabad de sone van Simeath de Ammonitische, ende Iozabad de sone van ⁶⁵ Simrith de Moabitische.

e 2.Reg. 12.21.

64 Oock genoemt Iozachar, 2.Reg. 12.21.

65 Anders genoemt Somer, 2.Reg. cap. 12.vers 21.

27

Aengaende nu sijne ⁶⁶ sonen, ende de grootheyt ⁶⁷ van den last hem op[geleyt,] ende ⁶⁸ het gebouw van ’t Huys Godts, siet, sy zijn geschreven in de ⁶⁹ historie van ’t boeck der Koningen: ende sijn sone Amazia wert Koningh in sijne plaetse.

66 Die hy gehadt, ofte oock nagelaten heeft.

67 D. van de schattinge, daer hy mede belast was, om de plonderinge, ende het berooven Ierusalems van Hazael af te koopen, 2.Reg. 12.18. Andere verstaen dit van de collecten, ofte schattingen, die hy het volck opleyde, tot den bouw, ende reparatie des tempels.

68 Hebr. de gront, ofte, grontvestinge: D. de bouwinge aen ’t Huys Godts.

69 Het Hebreeusch woort midrasch heeft den naem van soecken, om dat daer in de acten, ende daden der Koningen seer neerstelick opgesocht, by een vergadert ende opgeteeckent waren. Alsoo boven 13.22.