Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxj. Capittel.

Iosaphat sterft, ende sijn soon Ioram regeert, vers 1, etc. die sijne broeders vermoort, 2. sijne godtloose regeeringe, 5. De Edomiten, ende Libna vallen van hem af, 8. ende achtervolgende een schrift Elie, 12. wort hy van de Philistijnen, ende Arabiers gequelt, die syn huys plunderen, sijne sonen, ende wijven wech nemen, 16. Daer toe wort hy met eene ongeneselicke kranckheyt geplaeght, daer van hy sterft, 18. ende wort begraven sonder gewoonlicke eere, 19.

1

^a DAer na ¹ ontsliep Iosaphat met sijne vaderen, ende wert begraven by sijne vaderen in de ² stadt Davids: ende sijn sone Ioram wert Koningh in sijne plaetse.

a 1.Reg. 22.51. 2.Reg. 8.16.

1 Dat is, sterf. Breeder verklaringe deser maniere van spreken, siet Deuter. cap. 31. op vers 16. ende 1.Reg. cap. 1. op vers 21.

2 Siet 1.Reg. 2. op het vers 10.

2

Ende hy hadde broederen, Iosaphats sonen, Azaria, ende Iehiël, ende Zecharia, ende Azariahu, ende Michaël, ende Sephatia: dese alle waren sonen Iosaphats des Koninghs ³ Israëls.

3 D. van de twee stammen Israëls, Iuda, ende Benjamin, ende der steden, die van het Koninckrijcke Israëls onder Iuda sorteerden: van dewelcke siet boven 13. vers 19. ende 15.9. ende 19. vers 4. alsoo worden Iosaphats Heeren genaemt Vorsten Israëls, onder vers 4. siet oock bov. 15. op vers 17. ende ond. 23. op vers 2.

3

Ende haer vader hadde hen vele gaven gegeven van silver, ende van gout, ende van ⁴ kostelickheden, met vaste steden in Iuda: maer het Koninckrijcke gaf hy Ioram, om dat hy de ⁵ eerstgeboren was.

4 Siet van het Hebreeusch woort Genes. cap. 24. op vers 53.

5 Want tot het recht der eerstgeboorte behoorde oock de heerschappije over sijne broederen. Siet Genes. cap. 25. op vers 31. Ende is hier uyt af te nemen, dat Iosaphat in het verkiesen van sijnen successeur meer gesien heeft op de wet Godts, Deuter. 21. vers 15. dan op de bequaemheyt des persoons, die godtloos was door sijne godtloose huysvrouwe, onder vers 6. ende niet soo goet als sijne broederen, vers 13.

4

Als Ioram tot het Koninckrijcke sijns vaders opgekomen was, ende sich versterckt hadde, soo doodde hy alle sijne broederen met den sweerde: mitsgaders oock [eenige] van de Vorsten ⁶ Israëls.

6 Siet boven op vers 2.

5

^{b 7} Twee en dertigh jaer was Ioram [kolom] oudt, doe hy Koningh wert: ende hy regeerde ⁸ acht jaren te Ierusalem.

b 2.Reg. 8.17.

7 Hebr. Een soon van twee en dertigh jaer

8 T.w. daer in gereeckent zijnde de jaren die hy met sijn vader geregeert heeft. Want hy heeft eenen tijt langh de plaetse sijns vaders bewaert. siet 1.Reg. cap. 22. op vers 42. ende 2.Reg. cap. 8. op vers 16.

6

Ende hy ⁹ wandelde in den wegh der Koningen Israëls, gelijck als het huys Achabs dede; want hy hadde ¹⁰ de dochter Achabs tot eene vrouwe: ende hy dede ¹¹ dat quaet was in de oogen des HEEREN.

9 D. hy volghdese na in hare afgoderije, ende godtloosheyt. Alsoo 2.Reg. cap. 16. vers 3. ende onder 28.2, etc.

10 Genaemt Athalia, onder 22.2. van welcker afgodische godtloosheyt, boosheyt, ende tyrannije, siet in het selve Cap. 22. versen 3, 10. ende 24.7.

11 Verstaet voornamelick afgoderije, ende tyrannije. siet 1.Reg. 11. op vers 6.

7

Doch de HEERE en wilde het ¹² huys Davids niet verderven, om des verbonts wille, ^c dat hy met David gemaeckt hadde: ende gelijck als hy ^d geseyt hadde, hem, ende sijnen sonen ¹³ t’allen dagen een ¹⁴ lampe te sullen geven.

12 D. het geslachte, ende de nakomelingen Davids. siet 1.Reg. 14. op vers 10.

c 2.Sam. 7.12. 1.Reg. 11.36. Psalm 132.11, 17.

d 1.Reg. 11.36.

13 Siet 2.Sam. 7. op vers 13.

14 Siet 1.Reg. 11. op vers 36.

8

^e In sijne dagen ¹⁵ vielen de Edomiten af van onder ¹⁶ het gebiedt van Iuda: ende sy maeckten over hen eenen Koningh.

e 2.Reg. 8.20.

15 Ende alsoo wert vervult de prophetie van Isaac, Gen. 27. vers 40.

16 Hebr. hant, Dat is, gebiedt, gewelt; waer onder David hen gebracht hadde, 2.Sam. 8.14.

9

Daerom toogh Ioram ¹⁷ voort met sijne Overste, ende alle de wagenen met hem: ¹⁸ ende hy maeckte sich des nachts op, ^f ende sloegh de Edomiten, die rontom hem waren, ende de Overste der wagenen.

17 Te weten, na Sair, eene plaetse in Idumea gelegen, 2.Reg. 8.21.

18 Hebr. hy was sich opmakende, ofte, hy was opstaende.

f 2.Reg. 8.21.

10

^g Evenwel vielen de Edomiten af van onder het gebiedt van Iuda, ¹⁹ tot op desen dagh; doe, ter selver tijt, ²⁰ viel Libna af van onder sijn gebiedt: want hy den HEERE den Godt sijner vaderen ²¹ verlaten hadde.

g 2.Reg. 8.22.

19 D. welcken afval duert tot op desen dagh. Verst. den tijt van de Babylonische vervoeringe. Alsoo 1.Chro. 4.41.

20 Siet 2.Reg. 8. op vers 22.

21 T.w. door grouwelicke afgoderije, die hy niet alleen selve en pleeghde, maer daer toe hy oock sijne ondersaten openbaerlick, ende met gewelt bedwongh. Siet het volgende vers.

11

Oock maeckte hy ²² hooghten op de bergen van Iuda: ende hy dede de inwoonderen van Ierusalem ²³ hoereeren, ja hy dreef Iuda [daer toe.]

22 Siet Levit. 26. op vers 30.

23 D. afgoderije bedrijven, dewelcke is de geestelicke hoererije, alsoo ond. vers 13. siet Lev. 17. op vers 7. ende 20. op vers 5.

12

Soo quam ²⁴ een schrift tot hem van den Propheet Elia, seggende: Alsoo seyt de HEERE, de Godt uwes vaders Davids; om dat ghy ²⁵ in de wegen uwes vaders Iosaphats, ende in de wegen van Asa den Koningh van Iuda niet gewandelt en hebt:

24 Verst. een schrift geschreven van den Propheet Elia, als Iosaphat noch leefde, voor wiens doot Elia al in den hemel opgenomen was, gelijck af te nemen is uyt 2.Reg. cap. 3. vers 11. Hier in hadde Elia gepropheteert van den staet des Rijcks Iuda onder Ioram; gelijck de man Godts, die te Bethel quam, lange tijt te voren van den Koningh Iosia gepropheteert heeft, 1.Reg. 13.2. ende Iesaias van Cyrus, Capp. 44. 45. ende Daniel van de Monarchien, ende Koninckrijcken der aerde, Dan. capp. 2. 7, etc. 't En ware sake dat men meynde dat dit een ander Elias zy geweest als de Thisbiter.

25 Siet 1.Reg. cap. 15. op vers 26.

13

Maer hebt gewandelt in den wegh der Koningen Israëls, ende hebt Iuda, ende de inwoonderen van Ierusalem doen hoereeren, ²⁶ achtervolgende het hoereeren van het huys Achabs: ende oock uwe broederen, van uwes vaders huys, gedoot hebt, die beter waren dan ghy.

26 Of, gelijck het huys Achabs [Israël] heeft doen hoereeren.

14

²⁷ Siet de HEERE ²⁸ sal [u] plagen met eene groote plage aen u volck, ende aen uwe kinderen, ende aen uwe wijven, ende aen al uwe have.

27 Siet de vervullinge deses dreygements, onder vers 16, etc.

28 Dese maniere van spreken wort vol, ende sonder invoeghsel gevonden, onder vers 18. Anders, de Heere sal u volck, ende uwe kinderen, etc. met eene groote plage plagen.

15

Ghy sult oock in ²⁹ groote kranckheden zijn, door de kranckheyt uwer ingewanden, tot dat uwe ingewanden uytgaen van wegen de kranckheyt, ³⁰ jaer op jaer.

29 Of, vele.

30 Hebr. dagen op dagen, Dat is, jaer op jaer, te weten, twee jaren. Want dese waren de gesette tijt deser sieckte, onder vers 19. Het woort dagen, is somtijts voor een vol jaer genomen, hebbende alle sijne dagen: Alsoo onder vers 19. Siet Levit. cap. 25. op vers 29. Andere verstaen dit alsoo, dat dese sieckte hem dagelicks overvallen soude.

16

Soo verweckte de HEERE tegen Ioram den ³¹ geest der Philistijnen, ende der ³² Arabiers, die aen ³³ de zijde der Mooren zijn.

31 Dat is, sin, wille, voornemen, moet. Siet 2.Reg. cap. 19. op vers 7.

32 Verstaet de inwoonders van ’t steenigh, ende rijck Arabien.

33 Hebr. aen de hant. Het woordeken hant beteeckent somtijts de zijde yewers van, als Iob cap. 1. vers 14.

17

Die togen op in Iuda, ende ³⁴ braken daer in, ende voerden alle have wech, die in het huys des Koninghs gevonden wert; selfs oock sijne kinderen, ende sijne wijven: soo dat hem geen sone over gelaten en wert, dan ³⁵ Ioahaz de kleynste sijner sonen.

34 Te weten, door gewelt van wapenen alles doorloopende, ende doordringende tot Ierusalem toe; ja oock de stadt innemende, ende die plonderende, gelijck uyt het volgende blijckt.

35 Oock genoemt Ahazia, onder 22.1. ende Azaria. onder 22.6.

18

Ende na dese allen plaeghde hem

[fol. 196v\Ahazia gedoot. Athalia. Joas. Jojada.]

de HEERE in sijn ingewandt met ³⁶ eene kranckheyt, daer geen genesen aen en was.

36 T.w. dewelcke Elia hem gedreyght hadde, boven vers 15.

19

Dit geschiedde ³⁷ van jaer tot jaer, soo dat wanneer ³⁸ de tijt van het eynde der twee jaren uytgingh, sijne ingewanden met de kranckheyt uytgingen, dat hy sterf van boose kranckheden: ende sijn volck en maeckte hem ³⁹ geene brandinge, als de brandinge sijner vaderen.

37 D. van ’t eerste jaer tot het tweede.

38 Welcken Elia in dat schrift gestelt hadde.

39 T.w. van welrieckende, of kostelicke specerijen. siet boven 16. op vers 14.

20

Hy was twee en dertigh [jaren] oudt, als hy Koningh wert, ende regeerde acht jaren te Ierusalem: ende ⁴⁰ hy gingh henen sonder begeert te zijn; ende sy begroeven hem in de stadt Davids, maer niet in de graven der Koningen.

40 Te weten, den wegh der geheeler aerde, gelijck staet Iosu. c. 23. vers 14. 1.Reg. cap. 2. vers 2. D. hy sterf. Ofte: hy gingh henen sonder begeert te zijn, Dat is, hy leefde onge-eert, ofte in onlust, ende smerte.