Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xiij. Capittel.

Abia krijght tegen Ierobeam den Koningh Israëls, vers 1, etc. verklaert de gerechtigheyt sijner sake, 4. betrouwende op Godt heeft overwinninge, 13. De wijven, ende kinderen van Abia, 21.

1

IN ^a het achtiende jaer des Koninghs Ierobeams, soo wert Abia Koningh over Iuda.

a 1.Reg. 15.1, etc.

2

Hy regeerde drie jaren te Ierusalem: ende de naem sijner moeder was ¹ Michaja, de dochter ² Uriëls van ³ Gibea: ende daer was krijgh tusschen Abia, ende tusschen Ierobeam.

1 Boven 11.20. genoemt Maacha.

2 Dese was oock Absolom genaemt, boven 11.20. Siet aldaer de aenteeckeninge: ende onderscheyt desen Uriël van eenen anderen des selven naems, die een Levijt was, 1.Chron. 15.11.

3 Verscheydene steden hebben desen naem gehadt, ende dat van de hooghte der plaetse, daer op sy gebouwet waren, (want Gibea. Hebr. Gibhah eenen heuvel beteeckent:) maer hier meynen eenige, dat gesproken wort van Gibea in Benjamin: van ’t welcke siet Iudic. 20. versen 4, 5, 10, 20.

3

Ende Abia ⁴ bondt den strijt aen met een heyr van strijtbare helden, vier hondert duysent uytgelesene mannen: ende Ierobeam stelde tegens hem de slagh-order met acht hondert duysent uytgelesene mannen, kloecke helden.

4 Siet van de beteeckeninge deses woorts 1.Reg. 20. op vers 14.

4

Ende Abia ⁵ maeckte hem op van boven den bergh ⁶ Zemaraim, dewelcke is in ’t geberghte Ephraims, ende hy seyde: Hooret my toe, Ierobeam, ende gantsch Israël.

5 De sin schijnt dese; dat hy boven op den bergh zijnde wat leeger afgekomen is, om van Ierobeam, ende sijn volck beter gehoort, ende verstaen te mogen worden.

6 Men meynt, dat hy gelegen zy geweest aen de zuydpale van Ephraim, alsoo het grenst aen Benjamin; ende sijnen naem heeft van eene stadt deses naems, ’t en ware dat de stadt van den bergh haren naem mochte hebben. Siet Ios. 18.22.

5

Staet het u niet toe te weten, dat de HEERE de Godt Israëls, het Koninckrijcke over Israël David gegeven heeft, tot in ⁷ eeuwigheyt, hem, ende sijnen sonen, met een ⁸ Soutverbont?

7 Siet 2.Sam. 7. op vers 13.

8 D. een eeuwigh, ende onverganckelick verbont, ’t welck niet en verderft: gelijck het gene, dat met sout besprenght, ende doorwreven is, niet lichtelick en vergaet. Siet Num. 18.19. ende de aenteeck.

6

^b Evenwel is Ierobeam de sone Nebats, de knecht Salomons des soons Davids opgestaen; ende heeft gerebelleert tegen sijnen heere.

b 1.Reg. 11.26.

7

Daer toe hebben sich ⁹ ydele mannen, ¹⁰ kinderen Belials, tot hem vergadert, ende hebben sich sterck gemaeckt tegen Rehabeam den sone Salomons; als Rehabeam ¹¹ jongh was, ende teeder van herten, dat hy sich tegen hen niet en konde verstercken.

9 Siet Iud. 9. op vers 4.

10 D. heyloose boeven, ongeschickte, en ongebondene deugenieten, die niet alleene geene menschen deught doen, maer oock onder geene wetten staen en willen. Siet Deut. 13. op vers 13.

11 T.w. van moedt, herte, ende couragie; gelijck de volgende woorden verklaren. De sin is, dat hy geen krijghsman, ofte ervaren man en was: vergel. Eccles. 10.16. anders, van ouderdoms halven was hy een en veertigh jaren oudt, als hy tot de regeeringe quam, boven 12. 13.

[fol. 193r\Abia overwint Jerobeam. Asa--reformeert.]

8

Ende nu, ¹² ghy dencket u te verstercken tegen het ¹³ Koninckrijcke des HEEREN, [het welck] in de hant is der sonen Davids: ghy zijt wel eene groote menighte; maer ghy ¹⁴ hebt gouden kalveren by u, ^c die u Ierobeam tot Goden gemaeckt heeft.

12 Hebr. ghy zijt seggende: Te weten, by u selven. Siet Genes. 20. op vers 11. 1.Reg. 5. op vers 5.

13 Verstaet, het Koninckrijcke van Iuda, daer van de Heere de autheur, ende beschermer was.

14 Het soude mogen schijnen uyt dese woorden, datse de gouden kalveren met hen in het leger gebracht hadden; gelijck eertijts de Arke des verbonts in ’t leger wert gebracht, 1.Sam. 4.3, 4, 5, etc.

c 1.Reg. 12.28, etc.

9

Hebt ^d ghy niet de Priesteren des HEEREN de sonen Aarons, ende de Leviten uytgedreven, ende hebt u Priesteren gemaeckt, gelijck de volckeren der landen? een yegelick, die komt ¹⁵ om sijne hant te vullen ¹⁶ met een jongh runt, ende seven rammen, die wort Priester der gener, die geene Goden en zijn.

d 1.Reg. 12.31. 2.Chron. 11.14, 15.

15 D. om hemselven in het Priester-ampt in te stellen, ende in te wijen. Siet Levit. 7. op vers 37.

16 Hebr. met een sone des runts, D. op eene wijse, die van u versiert is, ende niet van Godt ingestelt.

10

Maer ons aengaende, de HEERE is onse Godt, ende wy en hebben hem niet verlaten: ende de Priesters die den HEERE dienen, zijn de sonen Aarons; ende de Leviten zijn ¹⁷ in het werck.

17 T. w. in dat werck, dat hen in de wet Godts voorgeschreven is.

11

^e Ende ¹⁸ sy steken aen voor den HEERE, brand-offeren ¹⁹ op elcken morgen, ende op elcken avont, oock reuckwerck van ²⁰ welrieckende specerijen, neffens, de toerichtinge des ²¹ broots, op de ²² reyne tafel, ende den gouden ²³ kandelaer, ende sijne lampen, om [die] op elcken avont ²⁴ te doen branden; want wy ²⁵ nemen waer de wacht des HEEREN onses Godts: maer ghy hebt ²⁶ hem verlaten.

e 2.Chron. 2.4.

18 T.w. de Priesteren.

19 Hebr. in morgen in morgen, in avont in avont, alsoo in het volgende; dat is, op elcken morgen, ende op elcken avont. siet dese maniere van spreken Genes. 7.2. ende in de aenteeckeninge.

20 Siet hier van Exod. 30.34, etc.

21 Verstaet de Toonbrooden; van dewelcke siet Levit. cap. 24. vers 5, etc.

22 Siet van dese tafel Exod. cap. 25. vers 23, etc. sy wort reyn genoemt, om datse met louter gout overtrocken was, Exod. 25.24.

23 Siet van desen Exod. 25.31, etc.

24 Achtervolgende de wet, Levit. 24. versen 2, 3, etc.

25 Siet Levit. 8. op vers 35.

26 Siet boven 12. op vers 1.

12

Daerom siet, Godt is met ons ²⁷ aen de spitse, ende sijne Priesteren met ²⁸ de trompetten des geklancks, om tegens u alarm-geklanck te maken: O kinderen Israëls en strijt niet tegen den HEERE den ²⁹ Godt uwer vaderen: want ghy en sult geen voorspoet hebben.

27 Hebr. in, of, aen het hooft, D. voor aen in de slagh-ordeninge. siet Deut. 20. vers 9. Mich. 2.13. Anders, ten hoofde, D. voor kapiteyn, ende voorvechter.

28 Siet van deser trompetten gebruyck in de oorloge, Num. cap. 10. vers 9.

29 Siet Gen. 26. op vers 24. alsoo onder vers 18.

13

Maer Ierobeam dede ³⁰ een achterlage omwenden, om van achter ³¹ hen te komen: soo waren ³² sy voor het aengesichte Iuda, ende de achterlage van achter ³³ hen.

30 Bestaende uyt een deel van sijn krijghsvolck, ’t welcke sich in het velt heymelick versteken hadde, om die van Iuda onvoorsiens van achter te overvallen.

31 Namelick, die van Iuda.

32 Namelick, het leger der Israëliten.

33 Namelick, die van Iuda.

14

Doe nu Iuda omsagh, siet soo haddense den strijt voor, ende achter; ende sy riepen tot den HEERE: ende de Priesters ³⁴ trompetteden met de trompetten.

34 Te weten, om die van Iuda goedes moedts te maken, en tot mannelicke couragie op te wecken.

15

Ende de mannen van Iuda maeckten een alarm-geschrey: ende het geschiedde, als de mannen van Iuda een alarm-geschrey maeckten; dat Godt Ierobeam, ende het gantsche Israël ³⁵ sloegh voor Abia, ende Iuda.

35 D. de nederlage gaf. Alsoo 1.Sam. 4.3. ond. 14.12. Ofte, plaeghdese met schrick, verbaestheyt, verwerringe, ofte andersins.

16

Ende de kinderen Israëls vloden voor het aengesichte van Iuda: ende Godt gafse in hare hant.

17

Abia dan, ende sijn volck, sloeghse ³⁶ met eenen grooten slagh: want uyt Israël vielen verslagen vijf hondert duysent uytgelesene mannen.

36 D. met eene groote nederlage van hen. Alsoo Iosu. 10.10. 1.Reg. 20.21. Dese maniere van spreken wort oock gebruyckt van andere sware plagen, waer door Godt buyten noot van oorloge vele menschen tseffens ombrenght, als Numer. 11.33. 1.Sam. 6.19.

18

Alsoo werden de kinderen Israëls ³⁷ vernedert te dier tijt: maer de kinderen Iuda werden machtigh, dewijle sy op den HEERE harer vaderen Godt gesteunet hadden.

37 Dat is, neder gedruckt, ende t’onder gebracht. Alsoo Iudic. 8.28. Psalm 106.42, etc.

19

Ende Abia jaeghde Ierobeam achter na; ende nam van hem de steden, ³⁸ Bethel, met ³⁹ hare onderhoorige plaetsen, ende Iesana, met hare onderhoorige plaetsen, ende ⁴⁰ Ephron, met hare onderhoorige plaetsen.

38 Siet van dese stadt Genes. c. 12. op vers 8. Hier hadde Ierobeam eene van de gulden kalveren gestelt, 1.Reg. cap. 12. vers 29.

39 Hebr. dochteren, Alsoo Numer. 21.25, 32. ende in ’t volgende.

40 Gelegen in de stam Benjamins, oock genaemt Ophra, Iosu. 18.23.

20

Ende Ierobeam en behieldt ⁴¹ geene kracht meer in de dagen van Abia: maer de HEERE ⁴² sloegh hem, dat hy sterf. [kolom]

41 Te weten, om tegen Abia te krijgen.

42 Het schijnt dat Ierobeam na dese nederlage een langhdurige sieckte gehadt heeft, van dewelcke hy eyndelick soude gestorven zijn in het tweede jaer van de regeeringe des Koninghs Asa. Andere verstaen dit van Abia, die maer drie jaren geregert heeft, boven vers 2. soo dat hy niet lange na dese victorie geleeft en heeft, onder 14.1.

21

Soo versterckte sich Abia; Ende hy nam sich ⁴³ veertien wijven; ende gewan twee en twintigh sonen, ende sestien dochteren.

43 T.w. sommige als hy Koningh was, ende eenige te voren, als sijn vader noch leefde.

22

Het overige nu der geschiedenissen van Abia, soo sijne ⁴⁴ wegen, als sijne woorden; zijn beschreven in de historie van den Propheet ⁴⁵ Iddo.

44 D. sijne daden, ende wercken.

45 Siet 2.Chron. cap. 9. op vers 29.