Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het viij. Capittel.

Salomo bouwt steden, ende sterckten, vers 1, etc. maeckt de Heydenen, die noch in den lande over gebleven waren, dienstbaer, 7. De eerlicke ampten geeft hy alleen den Israëliten, 9. Sijn wijf, de dochter Pharaos, komt in hare wooninge, 11. sijne ordinare, ende gewoonlicke offerhanden, 12. sijne sorge over den Godtsdienst, 14. sijne schipsvlote na Ophir, 17.

[fol. 191r\Salomons daden. Koninginne van--Scheba.]

1

HEt ^a geschiedde nu ten eynde ¹ van twintigh jaren, in dewelcke Salomo het Huys des HEEREN, ende sijn huys gebouwt hadde,

a 1.Reg. 9.10.

1 Welcker seven hy over gebracht hadde in ’t bouwen van het Huys des HEEREN, ende dertien in ’t maken van sijn palleys.

2

Dat Salomo de steden, dewelcke Huram ² hem ³ gegeven hadde, bouwde: ende de kinderen Israëls aldaer dede woonen.

2 Hebr. Salomo.

3 D. vveder gegeven. Want Salomo hadde dese steden den Koningh Huram geschoncken, tot eene erkentenisse der diensten, die hy van hem ontfangen hadde, maer Huram daer in geen behagen hebbende, heeftse Salomo weder gegeven, die daer na deselve herbouwt heeft, ende van de Israëliten heeft laten bewoonen. Siet 1.Reg. 9.11, 12, 13.

3

Daer na toogh Salomo na ⁴ Hamath ⁵ Zoba: ende hy overweldighdese:

4 Siet Num. 13. op vers 21.

5 Een lantschap sich streckende van Batanea tot den Euphraet. siet daer van 1.Sam. 14.47. 2.Sam. 8.3.

4

Hy bouwde oock ⁶ Tadmor in de woestijne ende alle de ⁷ schatsteden, die hy bouwde in ⁸ Hamath.

6 Siet 1.Reg. 9. op vers 18. alwaer is de name Tamor.

7 Of, Ammunitiesteden, alsoo onder vers 6. siet 1.Reg. 9. op vers 19.

8 Het lant van Hamath, 1.Chron. 18. vers 3.

5

Oock bouwde hy het ⁹ hooge Beth-Horon, ende het neder Beth-Horon; vaste steden met mueren, deuren, ende grendelen.

9 Siet 1.Reg. 9. op vers 17.

6

Mitsgaders ¹⁰ Baalath, ende alle de schatsteden, die Salomo hadde, ende alle ¹¹ wagensteden, ende de steden der ruyteren, ^b ende wat de begeerte van Salomo begeert hadde te bouwen, in Ierusalem, ¹² ende in den Libanon, ende in ’t gantsche lant sijner heerschappije.

10 Siet 1.Reg. 9. op vers 18.

11 Siet 1.Reg. 9. op vers 19.

b 1.Reg. 9.1.

12 Siet 1.Reg. 7. op vers 2.

7

Aengaende al het volck, dat overgebleven was van de ¹³ Hethiten, ende de Amoriten, ende de Phereziten, ende de Hiviten, ende de Iebusiten, die niet uyt Israël en waren;

13 Siet van dese volckeren Gen. 10. op de versen 15, 16, etc. ende cap. 15. op de versen 19, 20, 21.

8

Uyt ¹⁴ hare kinderen, die na hen in het lant over gebleven waren, welcke de kinderen Israëls niet verdaen en hadden, die bracht Salomo op ¹⁵ uytschot tot op desen dagh:

14 T.w. der voorgemelte volckeren.

15 Verst. slavischen uytschot, 1.Reg. 9. vers 21. ende siet de aenteeckeninge. De sin is, datse den Koningh in sijne wercken als lijf-eygene moesten dienen. siet oock 1.Reg. 5. op versen 13, 14. And. dede Salomo komen op tribuyt, Dat is, bedwanghse schattinge te betalen.

9

Doch uyt de kinderen Israëls, ^c die Salomo niet en maeckte tot slaven in sijn werck; (want sy waren krijghslieden, ende Overste sijner Hooftlieden, ende Overste sijner wagenen, ende sijner ruyteren.)

c 1.Reg. 9.22.

10

[Uyt] dese dan, waren Overste der ¹⁶ Bestelden, die de Koningh Salomo hadde, ¹⁷ twee hondert, ende vijftigh, die over ’t volck heerschappije hadden.

16 Verst. de gene, die over de werck-lieden gestelt waren, om over haer doen, ende arbeyden, opsicht te nemen. Het Hebreeusch woort is oock van andere Overste gebruyckt. Siet 1.Reg. 4. op vers 5. And. besettingen, ofte, guarnisoenen.

17 Siet 1.Reg. 9. op vers 23.

11

^d Salomo nu dede de dochter Pharaos opkomen uyt de stadt Davids tot het huys, dat hy voor haer gebouwt hadde: want hy seyde: Mijne vrouwe en sal in ’t huys Davids, des Koninghs Israëls niet woonen, om dat de [plaetsen] ¹⁸ heyligh zijn, tot dewelcke de Arke des HEEREN gekomen is.

d 1.Reg. 3.1. ende 7.8. ende 9.24.

18 D. tot een reyn, bysonder, ende heyligh gebruyck moeten dienen, ende niet tot de ordinare bewooninge der menschen, diese lichtelick met hare soo wel morale, als ceremoniale besmettingen souden hebben konnen ontheyligen.

12

Doe offerde Salomo den HEERE brand-offeren op den altaer des HEEREN, dien hy voor ¹⁹ het voorhuys gebouwt hadde:

19 Het welcke was tusschen den Tempel, ende het Voorhof der Priesteren, D. voor aen den Tempel. Siet 1.Reg. 6.3.

13

Selfs ²⁰ na den eysch van elcken dagh, offerende, na het gebodt van Mose, op de Sabbathen, ende op de nieuwe maenden, ende op de gesette hooghtijden ^e drie malen in het jaer: op het feest van de ongesuerde [brooden,] ende op het feest der weken, ende op het feest der loofhutten.

20 Dat is, in de offerhanden, die na de wet op sekere dagen gedaen moesten worden, elcken dagh der selver onderhoudende. Hebr. in het vvoort, ofte, de sake, des daeghs op den dagh, ofte, op sijnen dagh, als in het volgende 14. vers. Vergelijckt Exod. 5.13. 1.Reg. 10.25. De sin is, dat hy de gesette dagen, in dewelcke sekere offerhanden geoffert moesten worden, neerstelick waergenomen, ende onderhouden heeft.

e Exod. 23.14, 15. Deut. 16.16.

14

Hy stelde oock na de wijse ²¹ sijnes vaders Davids de ²² verdeelingen der Priesteren over haren dienst, ende der Leviten over hare wachten, om [Godt] te prijsen, ende voor de Priesteren te dienen, na den eysch van elcken dagh: ende de ^f Poortiers in hare verdeelingen, ²³ aen elcke poorte: want alsoo was het gebodt van David den ²⁴ man Godts.

21 D. die David door de ingevinge des Heyligen Geests ingestelt hadde, 1.Chron. 28. vers 19. mitsgaders door het beleydt der Propheten, ond. 29.25.

22 D. onderscheydene hoopen, ende beurten. Siet van dese 1.Chron. capp. 24. 25. 26. Sy waren der Priesteren, ende Leviten. De Priesteren waren Overpriesteren, ofte gemeyne Priesteren. De Leviten dienden de Priesteren, ofte waren Sangers, ofte Deurwaerders, ofte Schatbewaerders, ofte Versorgers eeniger ordinare, ofte extra-ordinare saken.

f 1.Chron. cap. 9. vers 17.

23 Hebr. aen de poorte, ende poorte, Dat is, aen elcke poorte. Siet Genes. cap. 7. op vers 2.

24 Siet Iudic. cap. 13. op vers 6.

15

Ende ²⁵ men en weeck niet van [kolom] ²⁶ des Koninghs gebodt ²⁷ aen de Priesteren, ende de Leviten, aengaende ²⁸ alle sake, ende aengaende ²⁹ de schatten.

25 Ofte, daer en vvert niet gevveken. Hebr. sy en vveken niet. Siet Iob 4. op vers 19.

26 Namel. Salomons, die de ordinantie van Godt door sijnen vader David, ende andere Propheten gegeven, precijselick wilde onderhouden hebben.

27 D. het welcke den Priesteren, ende Leviten gegeven, ende opgeleyt was.

28 Rakende meest de persoonen, ende ampten van den Godesdienst.

29 T.w. des Tempels.

16

Alsoo wert al het werck Salomons bereyt ³⁰ tot den dagh der grontlegginge van het Huys des HEEREN, ende tot het volbrengen des selven; [dat] het Huys des HEEREN volmaeckt wert.

30 And. van den dagh der grontlegginge, etc. tot het volbrengen, etc.

17

Doe toogh Salomo na ³¹ Ezeon-Geber, ende na ³² Eloth aen den ³³ oever der ³⁴ zee, ³⁵ in ’t lant van Edom.

31 Eene haven gelegen aen de schelfzee, ofte roode zee. Siet 1.Reg. 9. op vers 26.

32 Oock genaemt Elath, Deut. cap. 2. vers 8. ende 2.Reg. 14.22. Siet aldaer de aenteeckeninge.

33 Hebr. lippe.

34 Namelick, der schelfzee, ofte roode zee, welverstaende aen der selver inham, genaemt van den lantbeschrijvers Sinus Elaniticus, ofte, Arabicus.

35 D. ontrent de palen des lants Edoms, dewijle de Koningh der Edomiten tot hier toe sijne heerschappije heeft uytgestreckt.

18

Ende Huram sondt hem door de hant sijner knechten, ³⁶ schepen, mitsgaders knechten, kenners van de zee, ende sy gingen met Salomons knechten na ³⁷ Ophir, ende sy haelden van daer ³⁸ vier hondert ende vijftigh ³⁹ talenten gouts, dewelcke sy brachten tot den Koningh Salomo.

36 Hier door kan men verstaen de materialen bereydt tot schepen. Om dat men van Tyro in de roode zee met schepen niet en kan komen als door een seer lange reyse. Vergel. 1.Reg. 9.26, 27. And. verstaen dat hy wel schepen gesonden heeft met knechten, na Ioppe, maer geene schepen om na de roode zee ende na Ophir te gaen.

37 Siet 1.Reg. cap. 9. op vers 28.

38 Zijnde hier onder begrepen dertigh talenten, die de uytreedinge der schepen gekost hadde. Anders was het suyver gewin maer vier hondert en twintigh talenten, 1.Reg. 9. vers 28.

39 Siet van deser gewichte Exod. 25. op vers 39.