Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het iiij. Capittel.

Beschrijvinge van den koperen altaer tot het brand-offer, vers 1, etc. van de gegotene zee, 2. van de waschvaten, 6. van de kandelaers, 7. van de tafelen, 8. ende de voorhoven, 9. met een verhael aller stucken, die Hiram tot het gebruyck des tempels gemaeckt heeft, dewelcke waren van koper, 11. ofte van gout, 19.

1

HY maeckte oock eenen ¹ koperen altaer, van twintigh ellen in sijne lenghte, ende twintigh ellen in sijn breedte: ende tien ellen in sijne hooghte.

1 Desen altaer is den altaer van Mose in de woestijne gemaeckt, wel gelijck geweest in fatsoen; om dat hy vierkantigh was, ende in het overdecksel, dat van koper was, maer niet in de grootte, om dat dese veel meerder was; daer toe was die bequaem, om vervoert te mogen worden, maer desen was gemaeckt, om te blijven staende. Vergel. Exod. 27.1, 2.

2

Daer toe maeckte hy de ² gegotene zee: van tien ellen was sy, van haren eenen ³ rant, tot haren anderen rant, rontom ront, ende van vijf ellen in hare hooghte, ende een meetsnoer van dertigh ellen omvinghse rontom.

2 Siet van dese 1.Reg. 7. op vers 23. alwaer oock is de verklaringe van desen text.

3 Hebr. lippe.

3

Onder ⁴ deselve nu was de ⁵ gelijckenisse van runderen, rontom henen, die omcingelende, tien in een elle, omringende de zee rontom: twee rijgen deser runderen waren in hare ⁶ gietinge gegoten.

4 T.w. zee; welverstaende onder haren rant, 1.Reg. 7. vers 24.

5 Verst. dit van de kleyne beeltenissen der runderen die onder den rant aen den buyck van de zee waren, niet van de groote runderen daer de zee op stont, als volght. Vergelijckt wijders 1.Reg. c. 7. op vers 24.

6 D. die te samen in eene forme met dit groote koperen vat gegoten waren, als het gegoten wiert.

4

Sy stont op twaelf runderen, drie siende na ’t Noorden, ende drie siende na ’t Westen, ende drie siende na ’t Zuyden, ende drie siende na ’t Oosten; ende de zee was boven op deselve: ende alle ⁷ hare achterdeelen waren inwaerts.

7 Siet 1.Reg. 7. op vers 25.

5

Hare dickte nu was een ⁸ hantbreet, ende hare rant als het werck van den rant eenes bekers [ofte] eener leliebloeme, ⁹ begrijpende [vele] Bathen; sy hieldt drie duysent.

8 D. vier vingeren. Soo groot is een hantbreet, by de Latinen genaemt Palmus minor, ende te onderscheyden van eene andere mate deses naems geheeten Palmos major, drie mael soo breet, dat is, een spanne.

9 Vergel. hier mede de aenteeckeninge op 1.Reg. 7.26.

6

Ende hy maeckte ¹⁰ tien waschvaten, ende stelder vijve ter ¹¹ rechter, ende vijve ter slincker hant, om daer in te ¹² wasschen; ¹³ wat ten brand-offer behoort, ¹⁴ staken sy daer in: maer de zee was, op dat de Priesteren sich daer in souden wasschen.

10 Siet van dese 1.Reg. 7.38. ende de aenteeckeninge.

11 Namel. van den voorhof.

12 Te weten, het vleesch der offerhande.

13 Hebr. het werck des brand-offers.

14 T.w. om te spoelen, ende af te wasschen. Het Hebreeusch woort beteeckent eygentlick eene sulcke instekinge, dewelcke dient tot afwasschinge, waer door de vuyligheyt, ende het slijm afgedreven wort. Vergel. Iesa. 4.4. Ezech. 40.38.

7

Hy maeckte oock ^a tien gouden kandelaren, ¹⁵ na hare wijse, ende hy stelde se in den tempel, vijve aen de rechter hant, ende vijve aen de slincker hant.

a 1.Reg. 7.48, 49.

15 D. na het voorschrift van Godt gegeven, Exod. 25.31. of van David overgelevert aen Salomo, 1.Chron. c. 28. vers 15.

8

Oock maeckte hy tien tafelen, ende hy settese in den tempel, vijve aen de rechter hant, ende vijve aen de slincker hant: ende hy maeckte hondert gouden sprenghbeckens.

9

Voorder maeckte hy het ¹⁶ voorhof der Priesteren, ende het ¹⁷ groote voorhof: mitsgaders de deuren voor het voorhof, ende overtoogh hare deuren met koper.

16 Siet hier van 1.Reg. 6. cap. op vers 36.

17 Verst. het uyterste voorhof, daer in ’t volck versamelde tot de oeffeninge van den Godtsdienst, ende om Godes hulpe te versoecken; het welck als het oprechtelick geschiedde na des HEEREN bevel, ende ordinantie, soo wiert men de hulpe Godts gewaer. Ende hier van heeft de Hebreeusche benaminge haren oorspronck; als of men seyde een hulpe, ofte, hulp-plaetse. Siet 1.Reg. 7.9, 12. ende de aenteeck.

10

De zee nu settede hy aen de rechter zijde, na ’t Oosten, tegen over ’t Zuyden.

11

Daer toe maeckte ¹⁸ Huram de potten, ende de schoeffelen, ende de sprenghbeckens: alsoo voleyndde Hiram het werck te maken, dat hy den Koningh Salomo aen het Huys Godes maeckte.

18 De werckmeester, dien de Koningh van Tyrus tot Salomo gesonden hadde, van den welcken siet 1.Reg. cap. 7. op de versen 13, 14. ende bov. 2.13, 14. ende ond. vers 16.

12

De twee pilaren, ende de bollen ende de twee capiteelen, op het hooft der pilaren: ende de twee netten, om de twee bollen der capiteelen te bedecken, die op der pilaren hooft waren:

13

Ende de vier hondert granaet-appelen tot de twee netten: twee rijgen van granaet-appelen tot elck net, om de twee bollen der capiteelen te bedecken, die ¹⁹ boven op de pilaren waren.

19 Hebr. op het aengesichte.

14

Hy maeckte oock de stellingen: ende waschvaten maeckte hy op de stellingen;

15

²⁰ Eene zee, ende de twaelf runderen daer onder.

20 Verst. eene zee, om datter maer eene en was, daer in de Priesteren hen wiesschen; ende te onderscheyden is van de waschvaten, daer in het vleesch der offerhanden, ende wat daer toe behoorde, gewasschen wiert, boven vers 6.

16

Insgelijcks de potten, ende de schoeffelen, ende de krauwelen, ende alle hare vaten maeckte Huram ²¹ Abiu den Koningh Salomo voor het Huys des HEEREN van gepolijstert koper.

21 And. sijn vader, ofte, sijns vaders. Siet boven 2. op vers 13.

[fol. 189v\d’Arke, en alle gereetschap in den--tempel gebracht. VVolcke.]

17

²² In de vlackte der Iordane gootse de Koningh, in dichte aerde: tusschen Succoth, ende tusschen Zeredatha.

22 Siet de verklaringe van dit vers 1.Reg. 7. op vers 46.

18

Ende Salomo maeckte alle dese vaten in groote menighte: want het gewichte des kopers en wert niet ondersocht.

19

^b Oock maeckte Solomo alle vaten, die voor het Huys Godes waren: ende den gouden altaer, ende de tafelen, daer op de toonbrooden zijn:

b 1.Reg. 7.48.

20

Ende de kandelaren met hare lampen van ²³ gesloten gout, om die na de ²⁴ wijse aen te steken, voor de aenspraeck-plaetse.

23 Siet van dit gout 1.Reg. 6. op vers 20.

24 D. na de wet van Godt gegeven, Exod. 25.31, etc. ende 37.17, etc.

21

Ende de bloemen, ende de lampen, ende de snuyters, van gout: het was ²⁵ ’t volmaecktste gout:

25 Hebr. de volmaecktheden des gouts, D. het beste, fijnste, ende gelouterste gout.

22

Mitsgaders de ²⁶ gaffelen, ende de sprenghbeckens, ende de roockschalen, ende de wieroockvaten, van gesloten gout: aengaende den ingangh van het Huys, sijne binnenste deuren, van het Heylige der heyligen, ende de deuren van het huys des tempels, waren ²⁷ van gout.

26 Siet 1.Reg. 7. op vers 50.

27 D. met gout overtogen: want het binnenste der deuren was van hout, 1.Reg. 6.31, 32, 35.