Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het iij. Capittel.

De plaetse, waer, ende de tijt, wanneer de tempel gebouwt is, vers 1, etc. de mate, ende cieraet daer van, 3. de Cherubim, 11. de voorhangh, ende de pilaren, 14.

1

ENde Salomo begon het Huys des HEEREN te bouwen te Ierusalem op den bergh ¹ Morija, die ^a sijnen vader David ² gewesen was: in de plaetse, die David toebereyt hadde op den dorschvloer ³ Ornans des Iebusiters.

1 D. den bergh des gesichts, op den welcken Abraham wat min dan negen hondert jaren te voren was bevolen geweest sijnen sone Isaac te offeren. Van de reden, ende den oorspronck deser benaminge, siet Geu. 22. versen 2, 8, 14. ende de aenteeckeninge daer op.

a 1.Chron. 21.24, 26.

2 Namelick, van den Prophete Gad, 2.Sam. 24.18. 1.Chron. 21.18, etc. Anders, daer [de HEERE] sijnen vader David verschenen was, Te weten, door het vyer, het welcke uyt den hemel gevallen was op den altaer, ende het offer, daer van te sien is 1.Chron. 21. vers 26.

3 Van den welcken David dese plaetse gekocht hadde, om den tempel daer op te bouwen, 2.Sam. 24.24. 1.Chron. 21.24, 25.

2

Hy ^b begon nu te bouwen in de ⁴ tweede maent, op den tweeden [dagh,] in’t vierde jaer sijns Koninckrijcks.

b 1.Reg. 6.1.

4 Genaemt Ziu. Siet van dese maent. 1.Reg. 6. op vers 1.

[fol. 189r\De Tempel wort gebouwt.]

3

Ende dese zijn ⁵ de grontleggingen van Salomo, om het Huys Godes te bouwen: de lenghte in ellen na de ⁶ eerste mate, was sestigh ellen, ende de breedte twintigh ellen.

5 D. na dewelcke Salomo den gront des tempels geleyt heeft.

6 Dese verstaen sommige van de mate, die in heylige gebouwen gebruyckt wort: Andere; van de mate des tempels, die David sijuen sone Salomo in geschrift nagelaten hadde: Eenige, om dat de maten somtijts door lanckheyt des tijts verandert worden, meynen de eerste mate te zijn, die ten tijde Mosis in gebruycke was. Sommige oock verstaen de eerste mate van de eerste delineatie, ofte afmetinge van den gront des tempels, te weten, van sijn lenghte, ende breedte, sonder de onderscheydinge der deelen, ende de aenbouwinge dier voorhoven, ende kameren, die daer na eerst beschreven, ende gemaeckt zijn. Hier en wort geen gewagh gemaeckt van de hooghte, om dat hier alleen van den gront gesproken wort. siet van de hooghte 1.Reg. 6.2.

4

⁷ Ende het voorhuys, het welck voor ⁸ aen was, was in ⁹ de lenghte na de breedte van ’t Huys, twintigh ellen, ende ¹⁰ de hooghte hondert, ende twintigh; het welck hy van binnen overtrock met louter gout.

7 And. ende’t voorhuys dat voor aen de lenghte was, was, etc.

8 T.w. van het Huys des Heeren. siet 1.Reg. c. 6. op vers 3.

9 D. het was soo langh, als de tempel breet was.

10 Van de breedte, die tien ellen was, siet 1.Reg. 6.3.

5

Het ¹¹ groot Huys nu ¹² overdeckte hy met dennenhout; daer na overtoogh hy dat met goet gout: ende hy maeckte daer op palmen, ende ¹³ ketenwerck.

11 D. het voorste deel des tempels, genaemt het Heylige; dat hier groot geseyt wort, ten aensien van het Heylige der heyligen. siet 1.Reg. cap. 6. op vers 17.

12 T.w. den vloer daer van: maer de wanden wierden met cederenhout beschoten, 1.Reg. 6.15.

13 Hebr. ketenen.

6

Hy overtoogh oock ¹⁴ het Huys met ¹⁵ kostelicke steenen tot vercieringe: het gout nu was gout van ¹⁶ Parvaim.

14 Te weten, het overige van den vloer des tempels, dat met denuenhout noch niet overdeckt en was.

15 Als marmer, ofte eenigh ander gesteente, bequaem om plaveysel te maken.

16 Van Havila, soo men meynt, alwaer het gout seer kostelick was, Gen. cap. 2. vers 12. het welcke David gekregen hadde van den roof der Koningen, die daer ontrent woonden, ende wech geleyt hadde tot de bouwinge des tempels, ende oock genoemt wort gesloten gout, 1.Reg. 6.20. siet aldaer de aenteeckeninge. Andere verstaen dit gout van het gout uyt Ophir, ofte, Peru.

7

Daer toe overdeckte hy aen het Huys de balcken, de posten, ende de wanden daer van, ende de deuren daer van met gout: ende hy graveerde Cherubim aen de wanden.

8

Voorder maeckte hy het Huys van ¹⁷ het Heylige der heyligen, welcks lenghte na de breedte van het ¹⁸ Huys, was twintigh ellen, ende de breedte daer van twintigh ellen: ende hy overtoogh dat met goet gout, tot ses hondert ¹⁹ talenten.

17 Hebr. Heyligheyt der heyligheden, Dat is, het alderheylighste des tempels, het welcke was het achterste, ende innerste deel des selven: alwaer de Arke des verbonts, ende de Cherubim stonden, anders genoemt de aenspraeckplaetse, om dat Godt daer sprake, ende antwoorde gaf, 1.Reg. cap. 6. versen 5, 19, 20.

18 T.w. van het groote Huys, recht te voren vermelt, vers 5.

19 Van ’t gewichte eenes gouden talents, siet Exod. cap. 25. op vers 39.

9

Ende het gewichte der nagelen was, tot vijftigh ²⁰ sikelen gouts: ende hy overtoogh de ²¹ opperzalen met gout.

20 Van deser weerde siet Genes. 24. op vers 22.

21 Dese stonden om hooge, op het voorhuys: van dewelcke siet 1.Chron. 28.11.

10

Oock maeckte hy in het Huys van het Heylige der heyligen twee ²² Cherubim van ²³ uyttreckende werck: ende hy overtoogh die met gout.

22 Siet Genes. 3. op vers 24. ende 1.Reg. 6. op vers 23.

23 Hebr. een werck van uyttreckinge, ofte, uytheffinge, Dat is, na sommiger meyninge, een werck, welckes deelen, ofte stucken, ofte leden men uyt malkanderen konde nemen, heffen, ofte uyttrecken: het welcke om de grootheyt, ende swaerheyt des wercks nootsakelick was. And. een werck [na de gestalte] van jongelingen, ofte, van beeldenwerck.

11

Aengaende de vleugelen der Cherubim, hare lenghte was twintigh ellen: ²⁴ des eenen vleugel was van vijf ellen, rakende aen den wandt van het Huys, ende de ander vleugel van vijf ellen, rakende aen den vleugel des anderen Cherubs.

24 Siet de verklaringe hier van 1.Reg. cap. 6. op vers 27.

12

Insgelijcks was de vleugel des anderen Cherubs van vijf ellen, rakende aen de wandt van ’t Huys: ende de ander vleugel was van vijf ellen, klevende aen den vleugel des anderen Cherubs.

13

De vleugelen deser Cherubim spreydden haer uyt twintigh ellen: ende sy stonden op hare voeten, ende hare aengesichten waren ten ²⁵ huysewaert.

25 And. innewaerts. Vergelijckt Exod. cap. 25. vers 20.

14

Hy maeckte oock ^c den ²⁶ voorhangh van hemelsblaeuw, ende purper, ende karmesijn, ende fijn linnen: ende hy maeckte Cherubim daer op.

c Matth. 27.51.

26 Die het Heylige van het Alderheylighste onderscheydde. Siet hier van Exod. 26.31. 1.Reg. 6.21. ende de aenteeckeninge daer op.

15

Noch maeckte hy voor ’t Huys ^d twee pilaren van ²⁷ vijf en dertigh ellen in lenghte: ende het capiteel dat op der selver hooft was, was van vijf ellen.

d 1.Reg. 7.15. Ierem 52.21.

27 Siet 1.Reg. cap. 7. op vers 15.

16

Oock maeckte hy ²⁸ ketenen, [als] in de ²⁹ aenspraeckplaetse, ende hy settese op de hoofden der pilaren: daer toe maeckte hy ³⁰ hondert granaet-appelen, ende settese tusschen de ketenen.

28 Verst. gouden ketenen, ofte snoeren. Siet van de gene daer aen de voorhangh hingh, 1.Reg. 6.21. ende de aenteeckeninge daer op.

29 Siet 1.Reg. cap. 6. op vers 5.

30 T.w. in elcke rijge. Ende alsoo der twee rijgen waren, soo wort geseyt 1.Reg. 7.20. datter twee hondert granaet-appelen waren.

17

Ende hy richtede de pilaren op voor aen den tempel, eenen ter rechter hant, ende eenen ter slincker hant: ende hy noemde den naem des rechteren ³¹ Iachin, ende den naem des slinckeren, Boaz.

[kolom]

31 Siet de verklaringe hier van 1.Reg. 7. op vers 21.