Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxix. Capittel.

David verhaelt voor de gantsche gemeynte den grooten voorraet van allerley materialen die hy veerdigh hadde tot den bouw des tempels, vers 1, etc. Ende hy vermaent haer, soo de Vorsten, als het volck, tot eene vrywillige gave daer toe, 5. dewelcke sy mildelick geven, 6. Daer voor David den Heere danckt, 10. Ende hy bidt den Heere voor ’t gantsche volck, 18. Ende voor den Koningh, 19. Dancksegginge ende offer des volcks, 20. Salomo wort Koningh gesalft, ende Zadok Hoogepriester, 22. Godt maeckt Salomo seer treffelick ende groot, 25. Hoe lange David geregeert hebbe, 26, 27. Hy sterft, 28.

1

VOorder seyde de Koningh David ¹ tot de gantsche gemeynte, Godt heeft mijnen sone Salomo ² alleen verkoren, ³ eenen jongelingh, ende teeder: ⁴ dit werck daer en tegen is groot, want het en is geen palleys voor eenen mensche, maer voor Godt den HEERE.

1 Siet bov. 28.1.

2 Hebr. eenen, Te weten, uyt alle mijne sonen. Hierom heeft hem David noch binnen sijn leven laten Koningh kroonen, ende d’ander sonen Davids hebben met hanttastinge belooft Salomo te gehoorsamen, vers 24.

3 Salomo hadde doe ter tijt een wijf getrouwt, gelijck uyt den ouderdom sijnes soons Rehabeams is af te nemen, 2.Chro. cap. 12. vers 13. want hy heeft veertigh jaer geregeert, 2.Chron. cap. 9. vers 30. ende sijn sone Rehabeam was een en veertigh jaer oudt doe hy Koningh wert na Salomons doot: waer uyt dan blijckt, dat Rehabeam een jaer oudt was doe Salomo Koningh gekroont is: doch David noemt hem hier, met reden, jongh, om dat hy doe ter tijt, na sommiger reeckeninge, maer ontrent achtien ofte negentien jaer oudt en was: ende broeders hadde, die ouder waren dan hy.

4 T.w. de bouw des tempels, welcken Salomo moeste uytvoeren.

2

Ick nu hebbe uyt alle mijne kracht bereyt, tot het Huys mijnes Godts, gout tot goudene, ende silver tot silveren, ende koper tot koperen, yser tot yseren, ende hout tot houtene [wercken:] sardonixsteenen, ende vervullende [steenen,] ⁵ verciersteenen ende borduersel, ende allerley kostelicke steenen, ende marmersteenen in menighte.

5 And. steenen des verçiersels ende borduersels: Ofte, tot verçiersel ende borduersel.

3

Ende daer toe ⁶ uyt mijn welgevallen tot het Huys mijnes Godts, ⁷ het besonder gout ende silver dat ick hebbe, geve ick tot den Huyse mijnes Godts daer en boven, behalven al dat ick ten huyse des Heylighdoms bereyt hebbe.

6 D. uyt sonderlinge affectie tot het Huys mijnes Godts.

7 D. van mijne eygene juweelen, ende andere kostelickheden, die ick gespaert, ende hier toe bewaert hebbe.

4

Drie duysent ⁸ talenten gouts, van het gout van Ophir: ende seven duysent talenten geloutert silver, ⁹ om de wanden der huysen te over-trecken.

8 Siet Exod. 25. op vers 39.

9 T.w. het gout om de wanden des tempels te overtrecken: Ende het silver om de andere huysen ende kameren tot den tempel gehoorende, te overtrecken.

5

Gout tot de goudene, ende silver tot de silveren [vaten,] ende tot alle werck door de hant der werckmeesteren [te maken:] Ende ¹⁰ wie is’er willigh, heden ¹¹ sijne hant den HEERE te vullen?

10 Te weten, onder u-lieden.

11 Dat is, sijnen dienst den Heere te heyligen, ende hem een vrywillige offerhande te doen. Siet Exod. 32.29. Levit. 8.33.

6

Doe gaven vrywilligh de Overste der vaderen, ende de Overste der stammen Israëls, ende de Overste der duysenden, ende der honderden, ende de Overste des wercks des Koninghs:

7

Ende sy gaven ¹² ten dienste des Huyses Godes, vijf duysent talenten gouts, ende tien duysent ¹³ drachmen, ende tien duysent talenten silvers, ende ¹⁴ achtien duysent talenten kopers: ende hondert duysent talenten ysers.

12 Dat is, tot de timmeringe des tempels.

13 Een drachma weeght soo veel als een fransche kroon.

14 Hebr. tien duysent, ende acht duysent talenten kopers.

8

Ende by wien ¹⁵ steenen gevonden wierden, die gaven sy in den schat des Huyses des HEEREN, onder de hant ¹⁶ Iehiëls des Gersoniters.

15 Te weten, edele, ofte kostelicke steenen.

16 Dese is geweest de generale bewaerder van alle de schatten des Heylighdoms, dien wy souden mogen noemen eenen Ontfanger generael: maer Selomith was gestelt over de schatten die gecollecteert wierden tot den bouw des tempels, 1.Chron. 26.26.

9

Ende het volck was verblijdt over

[fol. 187v\David en ’t volck loven Godt. Salomo Koningh.]

haer vrywilligh geven, want sy gaven met een volkomen herte den HEERE vrywilligh: ende de Koningh David verblijdde sich oock met groote blijdtschap.

10

Daerom loofde David den HEERE voor de oogen der gantscher gemeynte: ende David seyde: Gelooft zijt ghy, HEERE Godt onses vaders Israëls, van eeuwigheyt tot in eeuwigheyt.

11

^a Uwe, O HEERE, is de grootheyt, ende de macht, ende de heerlickheyt, ende de overwinninge, ende de majesteyt, want alles wat in den hemel ende op der aerde is, [is uwe:] O HEERE, is het Koninckrijcke, ende ghy hebt u verhooght tot een Hooft boven alles.

a Matth. 6.13. 1.Timoth. 1.17. Apoc. 5.13.

12

Ende rijckdom ende eere zijn voor u aengesichte, ende ghy heerschet ¹⁷ over alles, ende in uwe hant is kracht ende macht: oock staet het in uwe hant alles groot te maken ende sterck te maken.

17 Of, over alle.

13

Nu dan, onse Godt, wy dancken u, ende loven ¹⁸ den name uwer heerlickheyt.

18 Of, uwen heerlicken naem.

14

Want wie ben ick, ende wat is mijn volck, dat wy de macht souden verkregen hebben, om vrywilligh te geven ¹⁹ als dit is? want het is alles van u, ende ²⁰ wy geven ’t u uyt uwe hant.

19 D. alle dese dingen.

20 D. gelijck wy dit eerst van u ontfangen hebben: Alsoo geven wy het u nu weder.

15

²¹ Want wy zijn vreemdelingen ende bywoonders voor u aengesichte, gelijck alle onse vaders: onse dagen op aerden zijn ^b als een schaduwe, ende daer ²² en is geen verwachtinge.

21 Dit is Davids argument: Dewijle wy menschen hier op aerden maer vreemdelingen ende pelgrims en zijn, die voorseker van hier moeten scheyden, Psalm 39.13. ende wy onse goederen na onse doot niet en konnen behouden: Soo en konnen wy deselve niet beter aenleggen dan aen den dienst Godes, die het in eeuwigheyt uyt genaden beloonen sal.

b Psalm 90.9. ende 102.12.

22 Hy wil seggen, datter niet vast, seker, noch gestadigh en is in dit leven: het is al ydelheyt, ende gelijck een schaduwe, ende niemant behoeft te vermoeden, dat hy de doot sal ontloopen. Anders, die [te weten, schaduwe] niet versamelt en wort.

16

HEERE onse Godt, alle dese menighte die wy bereyt hebben, om u een Huys te bouwen, den name uwer heyligheyt, dat is van uwe hant, ende het is al uwe.

17

Ende ick weet, mijn Godt, dat ghy ^c het herte proeft, ende dat ghy een welgevallen hebt aen oprechtigheden. Ick hebbe in oprechtigheyt mijnes herten alle dese dingen vrywilligh gegeven, ende ick hebbe nu met vreughden u volck, dat hier bevonden wort, gesien, dat het sich tegen u vrywilligh gedragen heeft.

c 1.Chron. 28.9.

18

O HEERE ghy Godt onser vaderen Abrahams, Isaacs, ende Israëls, bewaert dit in der eeuwigheyt, in ²³ den sin der gedachten des herten uwes volcks: ende richt haer herte tot u.

23 Ofte, de genegentheyt. Hebr. formeersel, maecksel.

19

Ende geeft mijnen sone Salomo een volkomen herte, om te houden uwe geboden, uwe getuygenissen, ende uwe insettingen: ende om alles te doen, ende om dit palleys te bouwen, ²⁴ ’t welck ick bereyt hebbe.

24 D. tot het welcke ick allen voorraet by een gebracht ende veerdigh gemaeckt hebbe: Ia daer toe ick selfs de plaetse gekocht hebbe, 1.Chro. cap. 21. vers 25. ende 2.Chron. 3. vers 1. ende een model ofte bewerp daer van gemaeckt hebbe.

20

Daer na seyde David tot de gantsche gemeynte, Lovet nu den HEERE uwen [kolom] Godt: Doe loofde de gantsche gemeynte den HEERE den Godt harer vaderen, ende sy neyghden het hooft, ende sy bogen haer neder ²⁵ voor den HEERE, ende voor den Koningh.

25 Voor den Heere met Godtsdienstelicke eerbiedinge, voor den Koningh met burgerlicke eerbiedinge.

21

Ende sy offerden den HEERE slacht-offeren, oock offerden sy den HEERE brand-offeren des anderen morgens van dien dagh, duysent varren, duysent rammen, duysent lammeren, met hare dranck-offeren: ende slacht-offeren in menighte voor gantsch Israël.

22

Ende sy aten ende droncken des selven daeghs voor ’t aengesichte des HEEREN met groote vreughde: Ende sy maeckten Salomo den sone Davids ²⁶ ten anderen male Koningh, ende sy salfden [hem] den ²⁷ HEERE, tot Voorganger, ende Zadok ²⁸ tot Priester.

26 Dit was een ander salvinge dan die daer men van leest 1.Reg. 1.33. Want die eerste geschiedde alleen in der haeste, daer die van Ierusalem alleen by waren, om het oproerigh voornemen van Adonia te beletten: maer dese tweede salvinge is oock by het leven Davids (als blijckt uyt het begin van dit vers) doch met meerdere solemniteyt geschiet, in tegenwoordigheyt van alle de Vorsten ende Overste des volcks, ja oock der andere sonen Davids.

27 D. tot dienst des Heeren, tot hanthavinge van de beyde tafelen der wet.

28 Verstaet, tot Hoogepriester, ende Abjathar wert afgeset, om dat hy mede geweest was in den oproer van Adonia, 1.Reg. 1.7.

23

Alsoo satt Salomo ²⁹ op den throon des HEEREN, als Koningh in sijnes vaders Davids plaetse, ende hy was voorspoedigh: ende gantsch Israël, hoorde na hem.

29 D. den throon welcken hem de Heere gegeven hadde, ende daer op hy als een Stadthouder de plaetse des Heeren bewaerde.

24

Ende alle de Vorsten, ende Helden, ja oock alle de sonen des Koninghs Davids, gaven de hant, ³⁰ dat sy onder den Koningh Salomo zijn souden.

30 D. dat sy Salomo voor haren Koningh ende Overheere kenden ende aen-namen. Hebr. gaven de hant onder den Koningh Salomo.

25

Ende de HEERE maeckte Salomo groot ten hooghsten voor de oogen van gantsch Israël: ende hy gaf aen hem ³¹ een Konincklicke Majesteyt, soodanige aen geenen ³² Koningh van Israël voor hem geweest en is.

31 Hebr. eene Majesteyt des Koninckrijcks.

32 Noch Richter, noch Regent, onder de Israëliten. Siet 1.Reg. 3.13. ende 2.Chron. 1.12.

26

Soo heeft dan David de sone Isai geregeert over gantsch Israël.

27

De dagen nu die hy geregeert heeft over Israël, zijn ^d veertigh jaer: Te ^e Hebron regeerde hy seven jaren, ende te Ierusalem regeerde hy drie en dertigh.

d 1.Reg. 2.11.

e 2.Sam. 5.5.

28

Ende hy sterf in goeden ³³ ouderdom, zadt van dagen, rijckdom, ende eere: Ende sijn sone Salomo regeerde in sijn plaetse.

33 Hebr. grijsigheyt, ofte, graeuwigheyt, als Genes. 25.8.

29

De geschiedenissen nu des Koninghs Davids, de eerste ende de laetste, siet die zijn geschreven ³⁴ in de ³⁵ geschiedenissen Samuëls des Sienders, ende in de ³⁵ geschiedenissen des Propheten Nathans, ende in de ³⁵ geschiedenissen Gads des Sienders:

34 Dit kan verstaen worden van de twee boecken Samuëlis, welcker voornaemste deelen van de Propheten die hier genoemt worden, beschreven zijn, te weten, van Samuël, ende Nathan, ende Gad, die hier Sienders genoemt worden.

35 35. 35 Hebr. woorden, saken.

35 35. 35 Hebr. woorden, saken.

35 35. 35 Hebr. woorden, saken.

30

³⁶ Met al sijn Koninckrijcke, ende sijne macht, ende ³⁷ de tijden die over hem verloopen zijn, ende over Israël, ende over alle de Koninckrijcken der landen.

36 D. met de gantsche regeeringe sijnes Koninckrijcks.

37 Dat is, met het gene dat te sijner tijt hem, Israël, ende den omliggenden Koninckrijcken is overkomen ende gebeurt.