Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xvj. Capittel.

David ende het volck offeren brand-offer ende danck-offer, als sy de Arke brachten in de tente, die David daer toe verordineert hadde, vers 1, etc. ende hy zegent het volck, 2. ende geeft eenen yegelicken broot, vleesch, ende wijn, 3. ende hy ordineert Leviten ten dienste der Arke, ende om den Godt Israëls te loven, 4. Wie de Hoofden waren over de gene die met musijck-instrumenten Godt loofden, 5. daer wort beschreven een Psalm, dien David aen Asaph ende sijne broederen gegeven heeft, om den Heere daer mede te loven ende te prijsen, 7. dewelcke gesongen zijnde, soo sprack al ’t volck, Amen, den Heere lovende, 36. David verordineert Sangers, 37. Poortiers, 38. Priesters om brand-offeren te offeren, tot dienst der Arke, 39. Dit gedaen zijnde trock een yeder na huys, 43.

1

DOe ^a sy de ¹ Arke Godes in brachten, soo stelden syse in’t midden der tente welcke David voor haer gespannen hadde: ende ² sy offerden brand-offeren ende danck-offeren ³ voor ’t aengesichte Godes.

a 2.Sam. 6.17.

1 Dat is, de Arke des verbonts, ter eere Godes gemaeckt.

2 Verstaet dit van extra-ordinarise ende bysondere offerhanden, die David ende het volck van Israël te deser tijt gedaen hebben.

3 Siet boven 13: op vers 8.

2

Als David het brand-offer ende de danck-offeren ge-eyndight hadde te offeren: soo ⁴ zegende hy het volck in den name des HEEREN.

4 D. hy liet het volck wederom na huys gaen, Godt den Heere voor haer biddende.

3

Ende ^b hy deylde een yegelick in Israël, van den man tot de vrouwe, een yegelick een bolle broots, ende ⁵ een schoon stuck [vleesches,] ende een flessche [wijns.]

b 2.Sam. 6.19.

5 Te weten, een stuck rundervleeschs by den vyere gebraden, gelijck het Hebreeusch woort van eenige wort uytgeleyt. siet 2.Sam. 6. op vers 19.

4

Ende hy stelde voor de Arke des HEEREN [sommige] uyt de Leviten tot dienaers: ende dat om den HEERE den Godt Israëls te vermelden, ende te loven, ende te prijsen.

5

Asaph was ’t Hooft, ende Zecharja ⁶ de tweede na hem: Ieiël ende Semiramoth, end Iehiël, ende Mattithja, ende Eliab, ende Benaja, ende Obed-Edom, ende Ieiël met instrumenten der luyten, ende met harpen: ende Asaph liet sich hooren met cymbalen;

6 Hebr. sijn tweede.

6

Maer Benaja, ende Iahaziël de

[fol. 182v\Psalm Davids. Ordre des diensts--by d’Arke, en te Gibeon.]

Priesters, ⁷ steeds met trompetten voor de Arke des verbonts Godes.

7 D. alle dage op sekere uren.

7

Te dien selven dage, doe gaf David ⁸ ten eersten [desen Psalm] om den HEERE te loven ⁹ door den dienst Asaphs, ende sijner ¹⁰ broederen.

8 Hebr. in den hoofde, D. in den beginne, ofte eerstmael: Ende is dit soo te verstaen, dat David desen Psalm eerst den Leviten heeft gegeven, om Godt daer mede te loven in den opentlicken Godtsdienst; daer na heeft David noch meer psalmen gedicht, ende den Leviten gegeven, om te singen. Siet 2.Sam. 23.1.

9 Hebr. door de hant.

10 D. verwanten.

8

¹¹ Lovet den HEERE, ¹² roept sijnen name aen, maeckt sijne daden bekent onder de volckeren.

11 Dit vers ende de veertien naestvolgende, zijn een deel van den 105 Psalm, vergelijcktse met malkanderen.

12 And. predickt.

9

Singht hem, psalmsinght hem, spreeckt aendachtelick van alle sijne wonderwercken.

10

¹³ Roemt u in den name sijner heyligheyt, dat sich het herte der gener die den HEERE soecken, verblijde.

13 Als of hy seyde, Gedenckt dat dit eene sonderlinge genade van Godt is, dat het u gegeven is den Heere te soecken, daer in meught ghy u wel verheugen.

11

Vraeght na den HEERE ende sijne ¹⁴ sterckte, soeckt ¹⁵ sijn aengesichte geduerighlick.

14 D. na den stercken ende almachtigen Godt. Siet 2.Chron. 6.41.

15 Te weten, des HEEREN, die sijne tegenwoordigheyt boven de Arke openbaerde, tusschen de Cherubim. Siet Iosu. 4.13, etc.

12

Gedenckt sijner wonderwercken, die hy gedaen heeft, sijner wonderteeckenen, ende der ¹⁶ oordeelen sijnes monts.

16 D. aen de straffen ende plagen, die hy Mosi bevolen heeft uyt te spreken tegen Pharao ende de Egyptenaren, welcke beschreven staen Exod. capp. 7.8. 9. 10. 11. 12.

13

Ghy zaet Israëls sijnes dienaers, ghy kinderen Iacobs sijne uytverkorene.

14

Hy is de HEERE onse Godt, ¹⁷ sijne oordeelen zijn over de geheele aerde.

17 D. hoewel hy een regeerder is over de gantsche werelt, is nochtans Israël sijn eygendom uyt genade. Of, sijne gerichten, Dat is, sijne straffen, die hy over de vyanden sijnes volcks heeft laten komen, zijn bekent ende ruchtbaer geworden over de geheele werelt.

15

^c Gedenckt tot in der eeuwigheyt sijnes verbonts, des woorts [dat] hy ¹⁸ ingestelt heeft tot in het duysentste geslachte.

c Genes. 17.9.

18 Siet Psal. 105. op vers 8.

16

[Des verbonts] ^d dat hy ¹⁹ met Abraham heeft gemaeckt, ende sijns eeds aen Isaac.

d Genes. 26.3.

19 Siet Genes. 15. vers 18. in de verklaringe.

17

Welcken ^e hy oock aen Iacob heeft gestelt, tot een insettinge, (aen) Israël tot een eeuwigh verbont.

e Genes. 28.13. ende 35.11.

18

Seggende, Ick sal u ’t lant Canaan geven, ²⁰ een snoer van u-lieder erfdeel.

20 D. het lant met den snoere afgemeten ende verdeylt. Siet van dese maniere van spreken Deuter. 32.9.

19

Als ghy ²¹ weynige menschen in getale waert; ja ²² weynige ende vreemdelingen daer in.

21 Hebr. lieden of menschen des getals, dat is, lieden die men lichtelick konde tellen, om dat sy weynigh waren. Siet Genes. 34.30. Deut. 4.27. ende 33.6.

22 T.w. ten aensien van het groot getal der Canaaniten.

20

Ende ²³ sy wandelden ²⁴ van volck tot volck, ende van het een Koninckrijcke tot een ander volck.

23 T.w. uwe vaders Abraham, Isaac, ende Iacob, gelijck daer van te lesen is in het boeck Genesis van het elfde Capittel tot het eynde des boecks.

24 D. van het eene volck tot het andere.

21

Hy en ^f liet niemant toe haer te ²⁵ onderdrucken, oock ²⁶ bestrafte hy ²⁷ Koningen om harent wille, [seggende,]

f Genes. capp.12.20. Exod. cap. 7. ende 8.9, 10, 11.

25 Of, onrecht doen.

26 Of, scholdt hy, berispte hy.

27 T.w. den Koningh van Egypten, Genes. 12.17. ende den Koningh te Gerar, Genes. 20.3.

22

En ²⁸ tastet mijne ²⁹ gesalfde niet aen, ende en doet mijnen Propheten geen quaet.

28 Wel verstaende niet ten quade, dat is, en quetst mijne gesalfde niet.

29 D. mijne Propheten, gelijck stracks volght. Want de Propheten waren begaeft met de salvinge des Heyligen Geests: gelijck Godt oock belast heeft Elisam uyterlick te salven. Ende hier worden voor eerst verstaen Abraham, Isaac, ende Iacob, die Propheten mogen genoemt worden, om dat sich de Heere haer heeft geopenbaert ende aengesproken, op dat sy oock andere van den wille Godes souden onderrichten. Genes. 20.7. wort Abraham een Propheet genoemt. van Isaac siet Gen. 27. versen 4, 28, 29, 39, 40. ende van Iacob, Genes. cap. 49. Wat de salvinge des Heyligen Geests aengaet, dat kan oock van alle uytverkorene ende geloovige verstaen worden, die de salvinge des Heyligen Geests ontfangen hebben, 1.Ioa. 2.27.

23

³⁰ Singet den HEERE ³¹ ghy gantsche aerde, boodtschapt ³² sijn heyl van dage te dage.

30 Dit vers, ende de tien naestvolgende staen in den 96 Psalm.

31 D. ghy inwoonders des gantschen lants, ofte, ghy Israëliten allegaer.

32 T.w. dat hy ons doet ende bewijst.

24

Vertelt sijne eere onder de Heydenen, sijne wonderwercken onder alle volcken.

25

Want de HEERE is groot, ende seer te prijsen, ende ³³ hy is vreeslick boven alle Goden.

33 D. hy is meer te vreesen ende te ontsien dan de Goden der Heydenen: De meyninge is, men moet hem vreesen ende voor hem schricken, ende niet voor de afgoden: want hier en worden dese dingen alsoo niet tegens malkanderen in vergelijckinge gestelt, als of men den waren Godt soude vreesen moeten, ende de afgoden oock, alleen dat men den waren Godt meer soude vreesen dan de afgoden: Maer door een absolute tegenstellinge, aldus, dat men voor Godt moet schricken ende beven, ende niet voor de afgoden, die noch helpen noch schaden en konnen. Siet dergelijcke tegenstellinge Luce 18. vers 14. Daer de meyninge is, dat de tollenaer gerechtveerdight in sijn huys gegaen is, ende niet de Pharizeus.

26

Want alle de Goden der volckeren zijn ³⁴ afgoden: maer de HEERE heeft de hemelen gemaeckt.

34 Hebr. Elilim, Dat is, ydelheden, nietigheden. De Apostel Paulus seyt, 1.Corinth. 8.4. Wy weten dat de afgodt niet en is. Siet Levit. 19.4.

27

³⁵ Majesteyt ende heerlickheyt zijn voor sijn aengesichte, ³⁶ sterckte ende vrolickheyt zijn ³⁷ in sijne plaetse. [kolom]

35 Anders, glorie, ofte, cieraet.

36 Dat is, hy is een oorsake van sterckte ende van vrolickheyt, ofte vreught des Geestes, den genen in welcken hy woont door sijnen Geest.

37 Dat is, by hem, te weten, in den hemel, ofte, in sijn Heylighdom daer hy hem openbaert. Siet Psalm 96.6.

28

³⁸ Geeft den HEERE, ghy geslachten der volckeren, ³⁹ geeft den HEERE eere ende sterckte.

38 D. kent ende prijst des Heeren eere ende macht.

39 Dat is, erkent sijne eerlickheyt ende sterckte, hem gevende de eere die hem toekomt.

29

Geeft den HEERE ⁴⁰ de eere sijnes naems, ⁴¹ brenght offer, ende komt voor sijn aengesichte: ⁴² Aenbidt den HEERE ⁴³ in de heerlickheyt des Heylighdoms.

40 D. de eere die ghy hem schuldigh zijt.

41 Of, brenght hier toe het spijs-offer, ofte, eene gave. Door een deel des Godtsdiensts verstaet hy den geheelen Godtsdienst.

42 Siet Genes. 22. op vers 5.

43 D. in het heerlicke Heylighdom.

30

Schrickt voor sijn aengesichte, ⁴⁴ ghy geheele aerde, oock sal de werelt bevestight worden, dat sy niet beweeght en worde.

44 D. alle ghy inwoonders der aerde.

31

Dat ⁴⁵ de hemelen haer verblijden, ende ⁴⁶ de aerde verheuge haer, ende dat men onder de Heydenen segge, ⁴⁷ De HEERE regeert.

45 D. de Engelen in den hemel.

46 D. de inwoonders der aerde.

47 D. hy betoont, ende doet met der daet blijcken, dat hy een Koningh is, die het al regeert.

32

Dat de zee ⁴⁸ bruyse, met hare ⁴⁹ volheyt, dat het velt huppele van vreughde, met al dat daer in is.

48 Hebr. dondere, D. geluyt geve, als de donder doet, dat is, ruysche, tiere, bruyse.

49 D. al het gene dat daer in is, T.w. visschen, ende monsters die daer in zijn.

33

Dan sullen de boomen des woudts juychen voor ’t aengesichte des HEEREN, om dat hy komt de ⁵⁰ aerde te richten.

50 D. de menschen op der aerde.

34

^g Lovet den HEERE, want ⁵¹ hy is goet, ^h want sijne goedertierenheyt is tot in eeuwigheyt.

g Psalm 107.1. ende 118.1. ende 136.1.

51 Anders, want het is goet.

h Psalm 136.1, etc.

35

Ende seght, Verlost ons, O Godt onses heyls, ende ⁵² versamelt ons, ende reddet ons van de Heydenen, dat wy uwen heyligen name loven, ende ⁵³ dat wy ons uwes lofs roemen.

52 D. nu wy met malkanderen vereenight zijn, houdt ons t’samen by malkanderen, dat wy niet wederom van malkanderen scheuren, gelijck wy voor desen zijn gescheurt ende verdeylt geweest. Siet hier van boven Capit. 12. vers 29. Doch dit kan men voorts verstaen van alle toekomende swarigheyt ende noot der Kercke Godts.

53 T.w. daer van, ende daer over, dat wy oorsake ende vryheyt hebben om u te loven.

36

Gelooft zy de HEERE de Godt Israëls van eeuwigheyt tot eeuwigheyt: ende ⁵⁴ al het volck seyde, Amen, ⁵⁵ en het loofde den HEERE.

54 D. al het volck gaf te kennen, dat sy sulcken lof toestemden ende presen, ende dat het gene datter gesongen wiert, oock hares herten wensch was. siet Deut. 27. vers 15.

55 And. oock lovende den HEERE.

37

Alsoo liet ⁵⁶ hy daer voor de Arke des verbonts des HEEREN Asaph ende ⁵⁷ sijne broederen, om geduerighlick te dienen voor d’Arke, ⁵⁸ na dat op elcken dagh bestelt was.

56 De Koningh David.

57 D. bloetverwanten, nakomelingen.

58 Of, na den eysch van elcken dagh. Hebr. na het woort, of, de sake des daeghs in sijnen dagh.

38

Obed-Edom nu met ⁵⁹ haerlieder ⁶⁰ broederen, waren acht en sestigh, ende [hy stelde] Obed-Edom den sone ⁶¹ Iedithun, ende Hosa, tot Poortiers,

59 T.w. van hem ende Hosa: waer van in het vervolgh.

60 D. bloetverwanten, nakomelingen.

61 And. Ieduthun.

39

Ende de Priester Zadok, ende sijne broederen de Priesters voor den tabernakel des HEEREN op de hooghte, welcke ⁶² te Gibeon is:

62 Hier was de tabernakel gevoert ende opgericht, na dat Saul de Priesters te Nob gedoodet hadde, 1.Sam. 22.19. siet oock 1.Chron. 21.29. ende 2.Chron. 1.3.

40

Om den HEERE de brand-offeren geduerighlick te offeren op den brand-offer altaer, des morgens ende des avonts: ende sulcks na alles datter geschreven staet in de wet des HEEREN, die hy Israël geboden hadde.

41

Ende met hen Heman, ende Ieduthun, ende de overige ⁶³ uytgelesene, die met namen uytgedruckt zijn, om den HEERE te loven: want sijne goedertierenheyt is tot in der eeuwigheyt.

63 T.w. tot het singh-ampt.

42

⁶⁴ Met hen dan waren Heman ende Ieduthun, [met] trompetten ende cymbalen voor de gene die haer lieten hooren, ende ⁶⁵ [met] instrumenten der musijcke Godes: maer de sonen Ieduthuns waren aen de poorte.

64 And. ende met hen [te weten] Heman ende Ieduthun, waren trompetten.

65 Ofte, met musicale instrumenten Godes, Dat is, daer mede men Godt loofde, heylige gesangen daer op singende ende spelende.

43

Alsoo togen het gantsche volck henen, een yegelick in sijn huys: ende David keerde sich, ⁶⁶ om sijn huys te gaen zegenen.

66 D. om Godt den Heere voor den welstant des selven te bidden, als bov. vers 2.