Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxij. Capittel.

Iosias vrome regeeringe, vers 1, etc. hy draeght sorge dat de tempel vermaeckt worde, 3. het wetboeck wort van Hilkia in den tempel gevonden, ende van Saphan den Koningh behandight, 8. de Koningh verstaen hebbende, wat Godt daer in den afvalligen dreyght, laet door de Prophetesse Hulda den Heere om raet vragen, 11. de Prophetesse geeft antwoorde, 15.

1

IOsia ^a was acht jaer oudt, doe hy Koningh wert, ende regeerde een en dertigh jaer te Ierusalem: de naem sijner moeder was Iedida, eene dochter van Adaia, van ¹ Bozkath.

a 2.Chron. 34.1.

1 De naem eener stadt gelegen in den stam van Iuda, Ios. 15.39.

2

Ende hy dede ² dat recht was in de oogen des HEEREN: ende hy ³ wandelde in al den wegh sijns vaders Davids, ende en ⁴ weeck niet af ter rechter, nochte ter slincker hant.

2 Siet 1.Reg. 11. op vers 32.

3 Siet 1.Reg. 15. op vers 26.

4 Siet Deut. 5. op vers 32.

[fol. 173r\VVetboeck. Prophetesse Hulda. Verbont.]

3

Het geschiedde nu in het ⁵ achtiende jaer des Koninghs Iosia, dat de Koningh den ⁶ schrijver Saphan den sone Azalias, des soons Mesullams sondt in het Huys des HEEREN, seggende:

5 Te weten, sijnes Koninckrijcks, niet sijnes ouderdoms, 2.Chron. 34. vers 8. Aengaende sijnen ouderdom, hy was nu ses en twintigh jaren oudt. Wat hy nu in de voorgaende jaren sijnes levens Koningh zijnde gedaen heeft, siet 2.Chron. cap. 34. versen 3, 4, etc.

6 Dat is, des Koninghs Secretaris, ofte Griffier. Siet boven 12. op vers 10.

4

Gaet op tot Hilkia den ⁷ Hoogenpriester, op dat hy ⁸ het gelt sommeere, dat in het Huys des HEEREN gebracht is; het welcke de ⁹ wachters des ¹⁰ dorpels van het volck versamelt hebben.

7 Hebr. den grooten Priester. Alsoo oock onder vers 8.

8 Hebr. voleynde het gelt. Anders, de somme des gelts, ofte, de collecte des gelts opneme, ofte, ten vollen aenwende. De sin is, dat hy de volle somme des gelts, dat vergadert was, van de collecteurs opnemen soude, ende aenleggen tot de vermakinge, ende herbouwinge des tempels. Vergelijckt 2.Reg. c. 12. versen 5, 9, 10, 11.

9 Dese waren Leviten. Siet bov. 12. versen 9, 10. 2.Chron. cap. 8. vers 14. ende cap. 34. vers 9.

10 Namelick, van het Huys des Heeren, ofte den tempel. And. der vaten.

5

Ende datse dat geven in de hant der ¹¹ versorgers van het werck, die bestelt zijn over het Huys des HEEREN; op dat sy het geven den ¹² genen, die het werck doen, ¹³ dat in het Huys des HEEREN is, om de breucken van het Huys te beteren:

11 Dese waren Leviten; als te sien is 2.Chron. 34.12.

12 In ’t Hebreeusch is wel het selve woort, het welcke recht te voren in dit vers is overgeset versorgers, die opsicht hadden op het geheele werck der reparatie; maer het beteeckent hier de gene, die ’t werck selve maeckten, gelijck dit blijckt uyt het volgende vers, alwaer dese wercklieden met onderscheyt uytgedruckt worden.

13 And. die in het Huys des Heeren zijn.

6

Den timmerlieden, ende den bouwlieden, ende den ¹⁴ metselaren: ende om hout, ende ¹⁵ gehouwene steenen te koopen, om het Huys te beteren.

14 Siet boven 12. op vers 12.

15 Dat is, die uyt de bergen gehouwen waren, ende weder van de steenhouwers gehouwen, ende tot het bouwerck moesten bequaem gemaeckt worden. Vergelijckt 2.Chron. 34. vers 11.

7

Doch en wert met hen ¹⁶ geene reeckeninge gehouden van het gelt, dat in hare hant gelevert was, want sy handelden ¹⁷ trouwelick.

16 Te weten, van de bestedinge, ende uytgave des gelts.

17 Hebr. in vvaerheyt, ofte, trouvve. Alsoo boven 12.15. Siet de aenteeckeninge.

8

Doe seyde de Hoogepriester Hilkia tot Saphan den schrijver; Ick hebbe het ¹⁸ wetboeck in het Huys des HEEREN gevonden: ende Hilkia gaf dat boeck aen Saphan, die las het.

18 Verstaet, ’t originael wetboeck, het welcke Moses selve geschreven hadde, ende aen de zijde van de Arke des verbonts geleyt was. Siet Deut. 31.24, 26.

9

Daer na quam Saphan de schrijver tot den Koningh, ende bracht den Koningh bescheyt weder, ende hy seyde; ¹⁹ Uwe knechten hebben het gelt dat in het ²⁰ Huys gevonden was ²¹ t’samen gebracht, ende hebben het gegeven in de hant der versorgers van het werck, die bestelt waren over het Huys des HEEREN.

19 Namel. Hilkia, ende ick.

20 Namelick, des Heeren, dat is, in den tempel.

21 Hebr. gegoten.

10

Oock gaf Saphan de schrijver den Koningh te kennen, seggende; De Priester Hilkia heeft my een ²² boeck gegeven: ende Saphan las dat voor het aengesichte des Koninghs.

22 Het wetboeck: daer van bov. vers 8. ende onder vers 11. vermelt wort.

11

Het geschiedde nu, als de Koningh de woorden des wetboecks hoorde, dat hy ²³ sijne kleederen scheurde.

23 Tot een bewijs, ende getuygenisse, soo van sijne droeffenisse over de sonden des geheelen lants, begaen tegen de wet Godes, als van de vreese der straffen, die in het wetboeck gedreyght waren. Siet van de verscheuringe der kleederen in droevige gevallen, Genes. cap. 37. in de aenteeckeninge op vers 29.

12

Ende de Koningh geboodt Hilkia den Priester, ende Ahikam den sone Saphans, ende ²⁴ Achbor den sone van Michaia, ende Saphan den schrijver, ende Asaia ²⁵ den knecht de Koninghs, seggende;

24 Anders, Abdon genoemt, 2.Chron. cap. 34. vers 20.

25 Dat is, die hem voor alle andere, in voornemelicke, ofte bysondere saken ten dienste stont, ende als by de hant was. Alsoo Matth. cap. 8. vers 9.

13

Gaet henen, vraget den HEERE voor my, ende voor het volck, ende voor het gantsche Iuda, over de woorden deses boecks, dat gevonden is: want de grimmigheyt des HEEREN is groot, dewelcke tegen ons aengesteken is, om dat onse vaderen niet gehoort en hebben na de woorden deses boecks, om te doen na al, dat ²⁶ voor ons geschreven is.

26 D. tot ons onderwijs ende vermaninge.

14

Doe gingh de Priester Hilkia ende Ahikam, ende Achbor, ende Saphan, ende Asaia henen tot de Prophetesse Hulda, de huysvrouwe Sallums, des soons van ²⁷ Tikva, den soon van Harhas den ²⁸ kleederbewaerder; (sy nu woonde te Ierusalem ²⁹ in het tweede deel) ende sy spraken tot haer.

27 Anders, Thokath de sone van Hasra, 2.Chron. cap. 34. vers 22.

28 Verstaet, der heyliger kleederen, die in den dienst des Heeren gebruyckt wierden.

29 Te weten, der stadt. Siet boven cap. 20. op vers 4. Sommige verstaen dese plaetse van een collegie, ofte huys der leeringe, in het welcke de Propheten, ende hare discipelen vergaderden, om van Godes woort te spreken.

15

Ende sy seyde tot hen; Soo seyt de HEERE de Godt Israëls: Segget tot den man, die u tot my gesonden heeft:

16

Soo seyt de HEERE; Siet, ick [kolom] sal ³⁰ quaet over dese plaetse brengen, ende over hare inwoonderen; [namelick,] alle de woorden des boecks, dat de Koningh van Iuda gelesen heeft.

30 Te weten, quaet der straffe. siet Gen. cap. 19. op vers 19.

17

Daerom dat sy my verlaten, ende ³¹ anderen goden geroockt hebben, op dat sy my tot toorn verweckten, met al ³² het werck harer handen; soo sal mijne grimmigheyt aengesteken worden tegen dese plaetse, ende niet uytgebluscht worden.

31 Siet Genes. 35. op vers 2.

32 Verstaet, de afgoden, ende beelden, die soo uyt verachtinge genaemt worden, Deuter. 31.29. Psalm 115. vers 4. ende 135. vers 15. Iesa. cap. 2. vers 8. Ierem. c. 1. vers 16. Mich. 5.12.

18

Maer tot den Koningh van Iuda, die u gesonden heeft om den HEERE te vragen, alsoo sullet ghy tot hem seggen: Soo seyt de HEERE de Godt Israëls; Aengaende ³³ de woorden, die ghy gehoort hebt:

33 Te weten, die hy uyt het wetboeck van den schrijver Saphan hadde hooren lesen, boven vers 10. inhoudende seer sware dreygementen, die Godt tegen de overtreders sijner wet, ende brekers sijnes verbonts daer in uytgesproken heeft.

19

Om dat u herte weeck geworden is, ende ghy u voor het aengesichte des HEEREN vernedert hebt, als ghy hoordet, wat ick gesproken hebbe tegen dese plaetse, ende der selver inwoonderen: datse tot eene verwoestinge, ende vloeck sullen worden, ende dat ghy uwe kleederen gescheurt, ende voor mijn aengesicht geweent hebt; soo hebbe ick [u] oock verhoort; spreeckt de HEERE.

20

Daerom siet, ick sal u ³⁴ versamelen tot uwe vaderen, ende ghy sult met ³⁵ vrede in u ³⁶ graf versamelt worden, ende uwe oogen en sullen al het quaet niet sien, dat ick over dese plaetse brengen sal: Ende ³⁷ sy brachten den Koningh de antwoorde weder.

34 Siet Genes. 25. op vers 8.

35 Verstaet dit ten aensien van de algemeyne plagen, die van den Chaldeen over het geheel Koninckrijcke komen souden, die Iosia niet beleeft en heeft.

36 Hebr. graven. Alsoo 2.Chron. cap. 16. vers 14. ende cap. 35. vers 24. Dat is, in een uwer graven. Soo wort in het onseker gelaten, welck sijner graven dit graf was. Vergelijckt Iudic. cap. 12. vers 7.

37 Te weten, de mannen van Iosia uytgesonden, ende genaemt boven vers 14.