Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xv. Capittel.

Azaria hanght den Heere aen, vers 1, etc. wort met melaetsheyt gestraft, ende sterft, 5. Zacharia wort Koningh over Israël, 8. van Sallum gedoot, 10. die regeert, ende wort van Menahem gedoot, 13. Menahems regeeringe, 16. Hy wort van Pul in sijn Rijcke bekrachtight, 19. sterft, ende Pekahia wort Koningh in sijne plaetse, 23. wort gedoot van Pekah, die in sijne plaetse komt, 25. In wiens tijt een deel der Israëliten van Tiglath Pileser na Assyrien vervoert wert, 29. Hosea doot Pekah, ende komt in sijne plaetse, 30. Iotham regeert over Iuda, 32. na hem regeert Achaz, 38.

1

IN het seven en twintighste jaer ¹ Ierobeams des Koninghs Israëls, ² wert ^a Koningh ³ Azaria de soon Amazia des Koninghs van Iuda.

1 Namelick, des tweeden van dien name, des soons van Ioas, bov. cap. 14. vers 23.

2 T.w. om met volle macht als Koningh alleen te regeeren. Anders was hy oock te voren ettelicke jaren in eenige regeeringe geweest, ofte ten minsten als Koningh gehouden. siet bov. 14. op vers 21.

a 2.Reg. 14.21. 2.Chron. 26.3.

3 Anders genaemt Uzzia, onder vers 13. en 30. 2.Chron. 26. vers 1.

2

Hy was ^b sestien jaer oudt doe hy Koningh wert, ende hy regeerde twee en vijftigh jaer te Ierusalem: ende de naem sijner moeder was ^c Iecholia van Ierusalem.

b 2.Chron. 26.1, 3.

c 2.Chron. 26.3.

3

Ende ⁴ hy dede dat recht was in de oogen des HEEREN; na al dat sijn vader Amazia gedaen hadde.

4 T.w. soo lange, als de Propheet Zacharias leefde, 2.Chron. 26.5.

4

Alleenlick en werden de hooghten niet wech genomen: ’t volck offerde, ende roockte noch op de hooghten.

5

Ende de HEERE ⁵ plaeghde den Koningh, dat hy melaetsch wert, tot den dagh sijnes doots, ende hy woonde in een ⁶ afgesondert huys: doch Iotham des Koninghs sone was over ⁷ het huys, ⁸ richtende het volck des lants.

5 De oorsake hier van was, om dat hy door groote vermetenheyt sich aentrock het officie der Priesteren, gaende in den tempel, om te roocken, 2.Chron. 26.16.

6 Hebr. een huys der vryheyt, D. in een huys dat vry, ofte afgesondert was van andere huysen, ende alleene stont, na ’t voorschrift der wet, die Godt van de melaetsche gegeven hadde, Levit. 13.46.

7 T.w. des Koninghs, dat is; Hy was als Hofmeester, ende hadde het opperste bevel over het geheele huys, ende Hof des Koninghs.

8 D. regeerende het geheele lant, ende opsicht hebbende over de bedieninge van ’t recht, ende de onderhoudinge van alle goede wetten. Vergel. 2.Chron. 26.21.

[fol. 169r\Azaria. Zacharia. Sallum. Me--nahem, etc.]

6

Het overige nu der geschiedenissen van Azaria, ende al dat hy gedaen heeft; zijn die niet geschreven in het boeck der Chroniken der Koningen Iuda?

7

Ende Azaria ontsliep met sijne vaderen, ende sy begroeven hem ⁹ by sijne vaderen, in de stadt Davids: ende sijn soon Iotham wert Koningh in sijne plaetse.

9 D. wel in den acker, ofte het stuck velts, verordent tot der Koningen begravinge, maer wat bezijden af van hare graven, om sijner melaetsheyt wille, 2.Chron. 26.23.

8

In het acht en dertighste jaer van Azaria den Koningh van Iuda, regeerde Zacharia de soon Ierobeams over Israël te Samaria, ses maenden.

6

Ende hy dede dat quaet was in de oogen des HEEREN, gelijck als sijne vaderen gedaen hadden: hy en weeck niet af van de sonden Ierobeams des soons Nebats, die Israël sondigen dede.

10

Ende ¹⁰ Sallum de sone van Iabes maeckte eene verbintenisse tegen hem, ende sloegh hem ¹¹ voor ’t volck, ende doodde hem: ende hy wert Koningh in sijne plaetse.

10 Een der Oversten.

11 D. in’t openbare: waer uyt schijnt dat de daet Sallums den volcke niet en mishaeghde, ende dat Zacharia in den haet der gemeynte was.

11

Het overige nu der geschiedenissen van Zacharia; siet dat is geschreven in het boeck der Chroniken der Koningen Israëls.

12

Dit was het woort des HEEREN ^d dat hy gesproken hadde tot Iehu, seggende; ¹² U sullen sonen van het vierde gelidt op den throon Israëls sitten: ende het is alsoo geschiet.

d 2.Reg. 10.30.

12 Siet bov. 10.30. ende de aenteeckeninge daer op.

13

Sallum de sone van Iabes wert Koningh, in het negen en dertighste jaer ¹³ Uzzia des Koninghs van Iuda: ende hy regeerde ¹⁴ een volle maent te Samaria.

13 Matth. 1. vers 9. genaemt Ozias. And. bov. cap. 14. vers 21. ende in dit Capittel versen 1, 6, 7, 8. Azaria.

14 Hebr. eene maent der dagen, Dat is, een maent tijts, eene volle, ende geheele maent, hebbende alle hare dagen. Alsoo Genes. 29.14. Siet de aenteeck.

14

Want Menahem de sone van Gadi toogh op van ¹⁵ Tirza, ende quam te Samaria, ende sloegh Sallum, den sone van Iabes, te Samaria, ende doodde hem, ende wert Koningh in sijne plaetse.

15 Siet 1.Reg. 14. op vers 17.

15

Het overige nu der geschiedenissen Sallums, ende sijne verbintenisse, die hy maeckte, siet, die zijn geschreven in het boeck der Chroniken der Koningen Israëls.

16

Doe sloegh Menahem ¹⁶ Tiphsah, met al die daer in waren, oock hare lantpalen, van Thirza aen: om dat men niet en hadde [voor hem] ¹⁷ open gedaen, soo sloegh hy [hen:] alle hare bevruchte vrouwen hieuw hy in stucken.

16 Siet van dese stadt 1.Reg. 4. op vers 24.

17 T.w. de poorten der stadt als hy op de reyse was, om Sallum te overvallen.

17

In het negen en dertighste jaer van Azaria de Koningh van Iuda, wert Menahem de sone van Gadi Koningh over Israël, ¹⁸ [ende regeerde] tien jaer te Samaria.

18 Van dit ingevoeghde siet bov. 13. op vers 1. Alsoo ond. versen 23, 27.

18

Ende hy dede dat quaet was in de oogen des HEEREN: hy en weeck alle sijne dagen niet af van de sonden Ierobeams des soons Nebats, die Israël sondigen dede.

19

^e [Doe] quam ¹⁹ Pul de Koningh van Assyrien tegen het lant; ende Menahem gaf aen Pul ²⁰ duysent talenten silvers, ²¹ op dat sijne hant met hem soude zijn, om het Koninckrijck in sijne hant te stercken.

e 1.Chron. 5.26.

19 Genoemt in de Historien, na sommiger meyninge, Phulbelochus.

20 Siet van het gewichte eenes talents Exod. 25. op vers 39.

21 D. om met dese somme de vrede van den Assyrier te koopen, ende sich in sijn Koninckrijcke te versekeren.

20

Menahem nu bracht dit gelt op van Israël, van alle geweldige van vermogen, om den Koningh van Assyrien te geven, ²² voor elck man vijftigh silvere sikels: alsoo keerde de Koningh van Assyrien weder, ende en bleef daer niet in den lande.

22 Dat is, om aen elcken Assyrischen soldaet (soo eenige meynen) soo veel te tellen. Siet van het gewichte der silveren sikelen, Genes. 23. op vers 15. Andre vertalen, van elck man; verstaende dit niet van de Assyriers, die het gelt ontfingen, maer van de geweldige der Israëliten, die het betalen moesten.

21

Het overige nu der geschiedenissen Menahems, ende al wat hy gedaen heeft, is dat niet geschreven in het boeck der Chroniken der Koningen Israëls?

22

Daer na ontsliep Menahem met sijne vaderen: ende sijn sone Pekahia wert Koningh in sijne plaetse.

23

In het vijftighste jaer van Azaria den Koningh van Iuda wert Pekahia de sone Menahems Koningh over Israël, [ende regeerde] twee jaer te Samaria.

24

Ende hy dede dat quaet was in de oo-[kolom]gen des HEEREN: hy en weeck niet af van de sonden Ierobeams des soons Nebats, die Israël sondigen dede.

25

Ende Pekah de sone van Remalia sijn Hooftman, maeckte eene verbintenisse tegen hem, ende sloegh hem te Samaria in het palleys van het huys des Koninghs, met ²³ Argob, ende met ²⁴ Arje, ende met hem vijftigh mannen van de kinderen der Gileaditen: alsoo doodde hy hem, ende wert Koningh in sijne plaetse.

23 Die hem vergeselschapten, om sijn verraet te helpen uytvoeren: daer toe dienden oock de Gileaditen hier vermeldt.

24 Het Hebreeusch woort beteeckent Die Leeuw: gelijck het oock van sommigen soo overgeset wort, meynende dat een seker persoon alsoo zy toegenaemt geweest.

26

Het overige nu der geschiedenissen van Pekahia, ende al wat hy gedaen heeft; siet, dat is geschreven in het boeck der Chroniken der Koningen Israëls.

27

In het twee en vijftighste jaer van Azaria den Koningh van Iuda, wert Pekah de sone van Remalia Koningh over Israël, [ende regeerde] twintigh jaer te Samaria.

28

Ende hy dede dat quaet was in de oogen des HEEREN: hy en weeck niet af van de sonden Ierobeams, des soons Nebats, die Israël sondigen dede.

29

In de dagen van Pekah den Koningh Israëls, quam ²⁵ Tiglath-Pileser de Koningh van Assyrien, ende ^f nam ²⁶ Ijon in, ende Abel-Beth-Maacha, ende ²⁷ Ianoah, ende ²⁸ Kedes, ende ²⁹ Hazor, ende ³⁰ Gilead, ende ³¹ Galilea, het gantsche lant van Naphtali: ende hy ³² voerdese wech na Assyrien.

25 Oock genaemt Tillegath Pilneser, 2.Chron. 28.20. in de wereltsche historien Phulaser de sone van Phulbelochus: van den welcken siet boven vers 19.

f Iesa. 8.23.

26 Siet van dese stadt, ende de naestvolgende, 1.Reg. 15. op vers 20.

27 Eene stadt gelegen in de oostpale der stamme Ephraims by de Iordane. siet van dese Ios. 16.6.

28 Siet van dese stadt Iudic. 4. op vers 6.

29 Eertijts eene vermaerde Konincklicke hooftstadt, Iosu. c. 11. vers 10. daer na den stamme Naphtali ten erfdeele gevallen, Ios. 19. vers 36.

30 Siet Genes. 31. op vers 21.

31 Siet 1.Reg. 9. op vers 11.

32 Namel. de inwoonderen der voorgenoemde landen, ende steden.

30

Ende Hosea de sone van Ela maeckte eene verbintenisse tegen Pekah den sone van Remalia, ende sloegh hem, ende doodde hem, ende wert Koningh in sijne plaetse; ³³ in het twintighste jaer Iothams des soons Uzzia.

33 D. na twintigh jaren van het begin der regeeringe Iothams; het welcke is geweest het vierde jaer der regeeringe van Achaz, overmits Iotham maer sestien jaren en regeerde, onder vers 33. Andere meynen dat Iotham eenige jaren te voren met sijnen vader, uyt oorsake sijner melaetsheyt, gemeyn zijn geweest, die hem hier by de sestien jaren sijner regeeringe, souden toegevoeght zijn.

31

Het overige nu der geschiedenissen van Pekah, ende al wat hy gedaen heeft, siet, dat is geschreven in het boeck der Chroniken der Koningen Israëls.

32

In het tweede jaer van Pekah, den sone van Remalia, den Koningh Israëls, ^g wert Iotham Koningh, de sone van Uzzia Koningh van Iuda.

g 2.Chro. 27.1, etc.

33

^{34 h} Vijf en twintigh jaer was hy oudt als hy Koningh wert, ende regeerde sestien jaer te Ierusalem: ende de naem sijner moeder was Ierusa de dochter van Zadok.

34 Hebr. een sone van vijf en twintigh jaer.

h 2.Chro. 27.1, etc.

34

Ende hy dede dat recht was in de oogen des HEEREN: na alles dat sijn vader Uzzia gedaen hadde, dede hy.

35

³⁵ Alleenlick en werden de hooghten niet wech genomen; het volck offerde, ende roockte noch op de hooghten: deselve bouwde de ³⁶ Hoogepoorte aen het huys des HEEREN.

35 Vergel. 2.Chro. cap. 27. vers 2. ende de aenteeckeninge.

36 Anders genaemt de poorte Sur, ende de poorte des fondaments. siet boven 11. vers 6. ende 2.Chron. cap. 23. vers 5. ende d’aenteeck. daer op.

36

Het overige nu der geschiedenissen Iothams, ende al wat hy gedaen heeft; is dat niet geschreven in het boeck der Chroniken der Koningen van Iuda?

37

³⁷ In die dagen begon de HEERE in Iuda ⁱ te senden ³⁸ Rezin den Koningh van Syrien, ende Pekah den sone van Remalia.

37 Ontrent het eynde van de regeeringe Iothams.

i 2.Reg. 16.5. Iesa. 7.1.

38 Hebr. Retsin.

38

Ende Iotham ontsliep met sijne vaderen; ende wert begraven by sijne vaderen in de stadt sijns vaders Davids: ende sijn sone Achaz wert Koningh in sijne plaetse.