Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het ix. Capittel.

Een Propheet door last van Elisa, salft Iehu tot Koningh over Israël, vers 1, etc. dien hy belast het huys Achabs uyt te roeijen, 7. Iehu wort van de Krijghs-overste voor Koningh erkent, ende uytgeroepen, 11. hy maeckt een verbont tegen Ioram, 14. treckt na hem tot Iizreël, 15. doorschiet hem, 24. doot oock Ahazia den Koningh van Iuda, 27. ende laet Izebel ter vensteren uyt werpen, 30. dewelcke van de honden gegeten wort, 34.

1

DOe riep de Propheet Elisa eenen van de ¹ sonen der Propheten: ende hy seyde tot hem; ^{2 a} Gordt uwe lendenen, ende neemt dese olie-kruycke in uwe hant, ende gaet henen na ³ Ramoth in Gilead.

1 Siet 1.Reg. 20. op vers 35.

2 Siet 1.Reg. 18. op vers 46. en bov. 4. op vers 29.

a 1.Reg. 19.16.

3 Siet Deuter. 4. op vers 43. Het blijckt uyt dit verhael, dat de Israëliten dese stadt weder van de Syriers aen hare zijde gekregen hadden. siet ond. vers 14. ende d’aenteeck.

2

Als ghy daer sult gekomen zijn, soo siet waer Iehu ⁴ de soon Iosaphats, des soons Nimsi is; ende gaet in, ende doet hem opstaen uyt het midden sijner ⁵ broederen, ende brenght hem in eene ⁶ binnenste kamer.

4 Ende is volgens te onderscheyden van eenen Iehu, die een Propheet, ende de soon van Hanani was. siet 1.Reg. 16. op vers 1.

5 D. sijner metgesellen, der andere Krijghs-officieren ende Capiteynen. siet ond. vers 5.

6 Hebr. kamer in kamer.

3

Ende neemt de olie-kruycke, ende gietse uyt op sijn hooft, ende seght: Soo seyt de HEERE; ^b Ick hebbe u tot Koningh ⁷ gesalft over Israël: Doet daer na de deure open, ende vliedt, ende en vertoeft niet.[kolom]

b 2.Chron. 22.7.

7 Siet 1.Reg. cap. 1. op vers 34.

4

Soo gingh de jongelingh, die jongelingh des ⁸ Propheten, na Ramoth in Gilead.

8 Anders, de jongelingh de Propheet.

5

Ende doe hy in quam, siet, daer saten de Hooftmannen des heyrs, ende hy seyde; ⁹ Ick hebbe een woort aen u, ô Hooftman: ende Iehu seyde; Tot wien van ons allen? ende hy seyde; Tot u, ô Hooftman.

9 D. ick hebbe u alleene in’t heymelicke wat aen te seggen; Daerom sal ’t u believen op te staen, ende my in ’t bysondre te hooren.

6

Doe stont ¹⁰ hy op, ende gingh ¹¹ in huys, ¹² hy dan goot de olie op sijn hooft: ende hy seyde tot hem: Soo seyt de HEERE de Godt Israëls; Ick hebbe u gesalft tot Koningh, over het volck des HEEREN, over Israël.

10 Namel. Iehu.

11 In de binnenste kamer, als bov. vers 2.

12 Nam. des Propheten jongelingh.

7

Ende ghy sult het ¹³ huys Achabs uw’s heeren ¹⁴ slaen; dat ick het bloet mijner knechten der Propheten, ende het bloet aller knechten des HEEREN wreke ¹⁵ van der hant Izebel.

13 D. het geslachte. Siet 1.Reg. 14. op vers 10.

14 D. ombrengen, ende uytroeijen. siet Genes. 8. op vers 21.

15 Dat is, ’t welcke door last, ende bevel van Izebel vergoten is.

8

Ende ^c het gantsche huys Achabs sal omkomen: ende ick sal van Achab uytroeijen ¹⁶ dien, die aen de wandt pist, oock ¹⁷ den beslotenen, ende verlatenen in Israël.

c 1.Reg. 21.21.

16 Siet 1.Reg. 14. op vers 10.

17 Dat is, ick en sal niemant laten over blijven. Siet Deut. 32. op vers 36.

9

Want ick sal het huys Achabs maken, als ^d het huys Ierobeams, des soons Nebats; ende als ^e het huys van Baësa den sone van Ahia.

d 1.Reg. 14.10. ende 15.29.

e 1.Reg. 16.3, 11.

10

^f Oock sullen de honden Izebel eten, op ¹⁸ het stuck ¹⁹ [lants] van Iizreël, ende daer en sal niemant zijn die [haer] begrave: doe dede hy de deure op, ende vloodt.

f 1.Reg. 21.23.

18 Hebr. deel, ofte, besittinge. Alsoo ond. versen 21, 25, 26, etc. Verstaet het stuck lants, ofte ackers, het welcke den vromen Naboth, door de valsche beschuldingen, ende loose practijcken Izebels ontweldight was. siet 1.Reg. 21.23. ende onder versen 21, 25.

19 Dit woort is hier ingevoeght uyt het 25 vers deses Cap.

11

Ende als Iehu uytgingh tot de knechten sijns heeren, seyde men tot hem; ²⁰ Is het al wel? waerom is dese ²¹ onsinnige tot u gekomen? ende hy seyde tot hen; ²² Ghy kent den man, ende sijne sprake.

20 Hebr. Is’t vrede? Alsoo ond. vers 17. siet Genes. 29. op vers 6.

21 Soo worden de Propheten, ende de Dienaren Godts genoemt van de wereltsche, ende godtloose menschen, om datse hare leere niet begrijpen, nochte haer doen niet verdragen en konnen, Ioan. c. 10. vers 20. Actor. c. 26. vers 24. Mogelick hebbense den Propheten desen naem gegeven, om datse eenige extra-ordinarise gebeerden, ofte manieren van doen over hen hadden, als de Geest des Heeren veerdigh over hen wert. Siet 1.Sam. 18.10.

22 D. ghy kondt mercken, dat hy een Propheet is, ende om dat hy sulck een is, kondt ghy oordeelen, wat hy pleeght te spreken, T.w. een yeder tot sijnen schuldigen plicht te vermanen, gelijck hy aen my gedaen heeft.

12

Maer sy seyden; Het is leugen, geeft het ons nu te kennen: ende hy seyde; ²³ Soo, ende soo heeft hy tot my gesproken, seggende; Soo seyt de HEERE; Ick hebbe u gesalft tot Koningh over Israël.

23 Hebr. na dit, ende na dit.

13

Doe haesteden sy hen, ende een yegelick nam sijn kleet, ende ²⁴ leyde het onder hem, ²⁵ op den hooghsten trap, ende bliesen met de basuyne, ende seyden; Iehu is Koningh geworden.

24 T.w. tot een teecken, datse sich Iehu als haren heere ende Koningh onderwierpen. Vergel. Matth. 21.7.

25 Hebr. op de hooghte der trappen. Verst. (na ’t meeste gevoelen der geleerden) eene hooge, ende verhevene plaetse, bespreyt met der Capiteynen opperkleederen, die in plaetse van tapijten waren, op dewelcke sy Iehu geset hebben.

14

Alsoo maeckte Iehu de soon Iosaphats, des soons Nimsi ²⁶ eene verbintenisse tegen Ioram: (Ioram nu hadde Ramoth in Gilead ²⁷ bewaert, hy, ende gantsch Israël, uyt oorsake van Hazaël, den Koningh van Syrien.

26 Siet van de beteeckeninge des Hebreeuschen woorts, 1.Reg. 15. op vers 27.

27 D. versien, versekert, ende gesterckt met krijghsvolck.

15

Maer ^g de Koningh Ioram was weder gekeert, op dat hy sich ²⁸ te Iizreël heelen liete van de slagen, die hem de Syriers geslagen hadden, als hy streedt tegen Hazaël den Koningh van Syrien) ende Iehu seyde; Soo het u-lieder ²⁹ wille is, laet niemant van de stadt uyt trecken, die ontkome, om [dit] in ³⁰ Iizreël te ³¹ gaen verkondigen.

g 2.Reg. 8.29.

28 Siet hier van boven 8.29.

29 Hebr. ziele. Siet Genes. 23. op vers 8. D. soo ghy het goet vindt, soo ’t u behaeght.

30 Alwaer de Koningh Ioram was.

31 Te weten, dat ick Koningh geworden ben.

16

Doe reedt Iehu, ende toogh na Iizreël; want Ioram ³² lagh aldaer: ende Ahazia de Koningh van Iuda was afgekomen, om Ioram te besien.

32 T.w. kranck van de wonden, die hem de Syriers geslagen hadden. Siet het voorgaende vers.

17

De wachter nu stont op den toren te Iizreël, ende sagh den hoop van Iehu, als hy aen quam, ende seyde; Ick sie eenen hoop: doe seyde Ioram; Neemt eenen ruyter, ende sendt [dien] haerlieden te gemoete, ende dat hy segge, Is ’t vrede?

18

Ende de ruyter te peerde toogh henen hem te gemoete, ende seyde; Soo seyt de Koningh, ³³ Is ’t vrede? ende Iehu seyde;

33 D. gaet het wel? Is’er geene swarigheyt, ofte onraet? alsoo onder versen 19, 22. Siet Genes. 29. op vers 6.

[fol. 166r\Jehu doot Joram. Ahaziae ende--Izebels doot.]

³⁴ Wat hebt ghy met den vrede te doen? Keert om na achter my: ende de wachter gaf het te kennen, seggende; De bode is tot hen gekomen, maer hy en komt niet weder.

34 Hebr. wat is u, ende den vrede? dat is, wat hebt ghy met den vrede te doen? Alsoo in het volgende vers. Siet 2.Sam. cap. 16. op vers 10.

19

Doe sondt hy eenen anderen ruyter te peerde, ende als dese tot hen gekomen was, seyde hy; Soo seyt de Koningh, Is ’t vrede? ende Iehu seyde; Wat hebt ghy met den vrede te doen? keert om na achter my.

20

Ende de wachter gaf dit te kennen, seggende; Hy is tot aen hen gekomen, maer hy en komt niet weder: ende het drijven is als ’t drijven van Iehu, den soon van Nimsi, want hy drijft ³⁵ onsinnighlick.

35 Hebr. in onsinnigheyt, of, met onsinnigheyt, Dat is, met sulcke snelheyt, ende ongestuymigheyt, als of hy onsinnigh ware, ende de peerden sochte den hals af te rijden.

21

Doe seyde Ioram; Spant aen; ende men spande sijnen wagen aen: Soo toogh Ioram de Koningh Israëls uyt, ende Ahazia de Koningh van Iuda, een yeder op sijnen wagen; ende sy togen uyt Iehu te gemoete, ende vonden hem op ’t stuck ³⁶ [lants] van Naboth de Iizreëliter.

36 Siet boven op vers 10.

22

Het geschiedde nu, als Ioram Iehu sagh, dat hy seyde; Is ’t oock vrede, Iehu? maer hy seyde; Wat vrede, soo lange als de ³⁷ hoererijen uwer moeder Izebels, ende hare ³⁸ tooverijen soo vele zijn?

37 Verst. geestelicke, dewelcke is afgoderije. siet Levit. 17. op vers 7. ende 20. op vers 5.

38 Verstaet, de bedriegelicke practijcken, door dewelcke Izebel de menschen tot de afgoderije aenlockte, ende vervoerde. Vergel. Nah. 3.4.

23

Doe keerde Ioram, ³⁹ sijne hant, ende vloodt, ende seyde tot Ahazia; ⁴⁰ Het is bedrogh, Ahazia.

39 T.w. daer mede hy hemselven omkeerde in den wagen, ofte sijnen voerman de wete gaf, ofte oock selve aen de stringe vattede, om den wagen af te wenden, ende de vlucht te nemen. Vergel. 1.Reg. 22. vers 34.

40 D. Iehu is bedrieghlick, ende verraderlick hier gekomen, om my te overvallen, ende te vermoorden.

24

Maer Iehu ⁴¹ spande den boge met voller hant, ende ⁴² schoot Ioram tusschen sijne armen, dat de pijl door sijn hert uytgingh; ende hy ⁴³ kromde sich in sijnen wagen.

41 Hebr. volde sijne hant met den boge. Verst. dat hy alle de kracht sijnes arms by brachte, om den boge ten vollen te spannen, uyt te recken, ende daer mede een geweldige schote te geven.

42 Hebr. sloegh.

43 D. sonck neder in sijnen wagen.

25

Doe seyde [Jehu] tot Bidkar sijnen Hooftman; Neemt, werpt hem op dat stuck lants van Naboth de Iizreëliter: want ⁴⁴ gedenckt, als ick, ende ghy neffens malkanderen achter sijnen vader Achab reeden, dat hem de HEERE desen ⁴⁵ last opleyde, [seggende:]

44 Het schijnt dat Achab, als hy na de doot van Naboth gingh, om sijnen wijnbergh in te nemen, by hem gehadt heeft eenige Hovelingen, ende Krijghs-officieren; ende dat onder dese geweest zijn Iehu, ende Bidkar, ende gehoort hebben de woorden in’t volgende versken gestelt, van Elia tegen Achab uytgesproken.

45 Dat is, dit Prophetisch dreygement, ofte dese voorseyde straffe. Soo wort het woort Last vele by den Propheten genomen; om dat de straffen swaer zijn soo wel in het hooren, alsse verkondight worden, als in’t gevoelen, wanneerse den mensche dadelick treffen, Iesa. 13.1. ende 15. vers 1. Ierem. 23. versen 33, 34. Nah. 1. vers 1. Habak. 1.1. Zachar. 9.1.

26

^h Soo ⁴⁶ ick gister avont niet gesien en hebbe ’t bloet Naboths, ende ’t bloet ⁴⁷ sijner sonen, seyt de HEERE! ende ick u dat niet en vergelde op dit stuck ⁴⁸ [lants! ⁴⁹] seyt de HEERE: Nu dan neemt, werpt hem op dat stuck [lants,] na het woort des HEEREN.

h 1.Reg. 21.19.

46 Dit zijn de woorden des Heeren met eenen eedt tegen Achab uytgesproken.

47 Hier uyt kan afgenomen worden, dat niet alleen Naboth is vermoort geweest, maer oock sijne kinderen, op dat Achab te gerustelicker het goet Naboths besitten mochte.

48 Siet boven op vers 10.

49 D. ick hebbe ’t sekerlick gesien, ende ick sal ’t u sekerlick op dit stuck lants vergelden. Siet van dese maniere van sweeren oock Gode toegeschreven, Numer. cap. 14. op vers 23.

27

Als Ahazia de Koningh van Iuda [dat] sagh; soo vloodt hy door den wegh ⁵⁰ van het huys des hofs: doch Iehu vervolghde hem achter na, ende seyde; ⁵¹ Slaet hem oock op den wagen, aen den opgangh na ⁵² Gur, die by ⁵³ Iibleam is; ende hy vloodt na ⁵⁴ Megiddo, ende sterf aldaer.

50 D. die met boomen beplant was, soo dat men in ’t vluchten daer beter dan elders verborgen konde zijn, om sekerlick wech te komen.

51 D. brenght hem om: want hy was oock van den geslachte Achabs, te weten, van de zijde sijner moeder, die Achabs dochter was. Siet boven cap. 8. op vers 18.

52 Dit schijnt eene plaetse geweest te zijn op den wegh na Samaria, door dewelcke Ahazia vluchtede, als Iehu besigh was met Ioram om te brengen. Iehu nu siende dat Ahazia hem ontgaen was, heeft sijne krijghslieden hem na gesonden. Dese, na sommiger meyninge, zijn hem in dese plaetse soo na by gekomen, datse hem aldaer gequetst hebben, doch niet doodelick, sulcks dat hy te Samarien ontkomen is, alwaer hy sich versteken heeft, 2.Chron. 22.9. tot dat hy daer oock vervolght zijnde, om tot Iehu gebracht te worden, doodelick gewondt is geworden, doch ontkomen te Megiddo, alwaer hy gestorven is.

53 Siet Iosu. 17. vers 11.

54 Siet 1.Reg. cap. 9. op vers 15.

28

Ende sijne knechten voerden hem na Ierusalem, ende sy begroeven hem in sijn graf, by sijne vaderen in de stadt ⁵⁵ Davids.

55 Siet 1.Reg. cap. 2. op vers 10.

29

In het ⁵⁶ elfde jaer nu van Ioram den soon Achabs, was Ahazia Koningh geworden over Iuda.

56 D. in ’t eynde van het elfde, ende begin van het twaelfde jaer. Siet boven 8.25.

30

Ende Iehu quam te Iizreël: als Izebel [dat] hoorde, soo ⁵⁷ blanckettede sy haer aengesicht, ende vercierde haer hooft, ende keeck ter venster uyt.[kolom]

57 Hebr. settede hare oogen in’t blancketsel, D. heeft haer aengesicht met blancketsel bestreken. Het schijnt datse haer stoutelick toegemaeckt, ende opgepronckt heeft, om Iehu, als door eene Konincklicke majesteyt, schrick, ende bedwelmtheyt aen te brengen.

31

Doe nu Iehu ter ⁵⁸ poorten in quam, seyde sy; Is ’t wel, ^{i 59} ô Zimri sijnes heeren dootslager?

58 Te weten, van het Konincklick palleys; daer uyt Izebel keeck.

i 1.Reg. 16.18.

59 Sy noemt Iehu eenen anderen Zimri, die sijnen heere Ela den Koningh Israëls vermoort hadde, 1.Reg. cap. 16. versen 9, 10. welcke moort aen Zimri een grouwelick eynde door middel van Omri genomen hadde. Dit werpt nu Izebel den Iehu voor, om hem te verschricken; maer te vergeefs, om dat hem van Godt bevolen was te doen, dat hy dede. Anders, Is’t Zimri wel gegaen die sijnen heere doot sloegh?

32

Ende hy hief sijn aengesicht op na de venster, ende seyde; ⁶⁰ Wie is met my? wie? Doe sagen op hem twee drie ⁶¹ Kamerlingen.

60 Dit sprack Iehu tot de gene, die by Izebel waren, vragende of yemant van hen sijne sake toegedaen was.

61 D. Ionckeren, Edellieden, Hof-officieren, die in het geselschap Izebels waren, daer sy uyt de venster keeck. Het Hebreeusch woort beteeckent eygentlick, gesnedene: hoedanige de Kamerlingen der Koninginnen, ende Princessen, in die tijden meest waren: ende sulcke mogen dese geweest zijn. Siet Genes. 37. op vers 36.

33

Ende ⁶² hy seyde; Stootse van boven neder: ende ⁶³ sy stietense van boven neder, soo dat van haer bloet aen den wandt, ende aen de peerden gesprenght wert, ende ⁶⁴ hy vertradtse.

62 Namel. Iehu.

63 T.w. de Kamerlingen.

64 Namel. Iehu.

34

Als hy nu ⁶⁵ ingekomen was, ende gegeten, ende gedroncken hadde, seyde hy: Siet nu na die vervloeckte, ende begraeftse: want ^k sy is eens ⁶⁶ Koninghs dochter.

65 T.w. in het palleys.

k 1.Reg. 16.31.

66 Namelick, des Koninghs der Zidoniers, genoemt Eth-Baal, 1.Reg. 16.31.

35

Ende sy gingen henen om haer te begraven: doch sy en vonden niet van haer, dan het beckeneel, ende de voeten, ende de palmen harer handen.

36

Doe quamen sy weder, ende gaven het hem te kennen, ende hy seyde; Dit is het woort des HEEREN, dat hy gesproken heeft door ⁶⁷ den dienst sijnes knechts Elia, des Thisbiters, seggende: ^{l 68} Op het stuck [lants] van Iizreël sullen de honden het vleesch Izebels eten.

67 Hebr. door de hant.

l 1.Reg. 21.23.

68 Siet boven op vers 10. ende van dese Prophetie, siet 1.Reg. cap. 21. vers 23. alwaer, hoewel soo vele woorden niet en staen, nochtans de sin deser voorseyder vervullinge te vinden is.

37

Ende het doode lichaem Izebels sal zijn gelijck mest op ⁶⁹ den velde, in het stuck [lants] van Iizreël; dat men niet sal konnen seggen, Dit is Izebel.

69 Hebr. op het aengesichte des velts.