Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het viij. Capittel.

De Sunamitische vrouwe, om sekere dierte het lant door Elisas raet geruymt hebbende, keert weder, vers 1, etc. ende krijght al haer goet weder, door last des Koninghs, 4. Elisa voorseyt den doot Benhadads, 7. ende de regeeringe Hazaëls over Syrien, 12. Ioram wort Koningh na Iosaphat, 16. verlaet den Heere, 18. dies vallen de Edomiten van hem af, ende die van Libna, 20. hy sterft, ende Ahazia wort Koningh in sijne plaetse, 24. hy houdt vrientschap met Ioram den Koningh Israëls, 28.

1

ELisa nu hadde gesproken tot die vrouwe, welcker ^a sone hy levendigh gemaeckt hadde, seggende; Maeckt u op, ende gaet henen, ghy ende u ¹ huysgesin, ende verkeert als vreemdelingh, waer ghy verkeeren kondt: want de HEERE ² heeft eenen honger geroepen, die oock in het lant seven jaren komen sal.

a 2.Reg. 4.34.

1 Hebr. huys. Siet Genes. 7. op vers 1.

2 D. heeft na sijne gerechtigheyt eenen dieren tijt over het lant gesonden, als sijnen dienaer, ende scherprichter, om sijne straffen uyt te voeren. Siet mede Psalm 105.16. Soo wort Godt oock geseyt andere plagen te roepen, even als ofse levendige, ende redelicke schepselen waren, bequaem om te verstaen, ende willigh om te gehoorsamen, Ierem. 25.29. Hagg. 1.11.

2

Ende de vrouwe hadde haer opgemaeckt, ende hadde gedaen na het woort van den man Godts: want sy was gegaen met haer huysgesin, ende hadde als vreemdelingh verkeert in ’t lant der Philistijnen seven jaren.

3

Ende het geschiedde met het eynde der seven jaren; dat de vrouwe uyt het lant der Philistijnen weder keerde: ende sy gingh uyt, datse tot den Koningh ³ riepe, om haer huys, ende om haren acker.

3 D. ernstelick, ende met aenhoudinge versochte, om haer huys ende lant, dat eenige in haer afwesen beseten hadden, weder te krijgen. Vergel. het volgende seste vers.

4

De Koningh nu sprack tot ⁴ Gehazi den jongen van den man Godts, seggende; Vertelt my doch alle ⁵ de groote dingen, die Elisa gedaen heeft.

4 Het schijnt dat dit geschiet zy voor de historie van Naaman de Syrier, ende de melaetsheyt van Gehazi, waer van men sien kan boven cap. 5. om dat niemant lichtelick en sprack met de melaetsche, die van het geselschap der menschen door Godes wet afgesondert waren, Levit. 13.46. Andere meynen dat dese wet de t’samenwooninge alleen verboodt, ende niet de aensprake, die de Israëliten soo wel, boven cap. 7. vers 10. als de Heydenen, boven cap. 5. versen 4, 5. toegelaten hebben.

5 Dat is, mirakelen, ende wonderwercken, die dese afgodische Koningh niet uyt waren geloove, maer uyt ydele nieuwsgierigheyt sochte te hooren.

5

Ende het geschiedde, als hy den Koningh vertelde, hoe hy eenen dooden hadde levendigh gemaeckt, siet, soo riep de vrouwe, welcker soon hy levendigh gemaeckt hadde, tot den Koningh, om haer huys, ende om haren acker: Doe seyde Gehazi; Mijn heere Koningh, dit is de vrouwe, ende dit is hare soon, dien Elisa heeft levendigh gemaeckt.

6

Ende de Koningh ⁶ ondervraeghde de vrouwe, ende sy vertelde ’t hem: doe gaf de Koningh haer eenen ⁷ Kamerlingh, seggende; Doet [haer] weder hebben alles wat hare was, daer toe alle inkomsten des ackers,[kolom] van den dage af, dat sy ’t lant verlaten heeft, tot nu toe.

6 T.w. of hare soon van Elisa was van de doot opgeweckt geweest.

7 Siet Genes. cap. 37. op vers 36.

7

Daer na quam Elisa tot ⁸ Damascus, als Benhadad de Koningh van Syrien kranck was: ende men boodtschapte hem, seggende, De man Godts is herwaerts gekomen.

8 Siet Genes. 14. op vers 15.

8

Doe seyde de Koningh tot Hazaël; ⁹ Neemt een geschenck ¹⁰ in uwe hant, ^b ende gaet den man Godts te gemoete: ende vraeght door hem den HEERE, seggende; Sal ick van dese kranckheyt ¹¹ genesen?

9 Siet 1.Reg. 14. op vers 3.

10 D. met u. Siet bov. 5. op vers 5. Alsoo in’t volgende vers.

b 1.Reg. 14.2, 3. 2.Reg. 1.2.

11 Hebr. leven. Alsoo Num. 21. vers 8. ende Iosu. 5. vers 8. en ond. versen 9, 10, 14. Ioan. 4.50.

9

Soo gingh Hazaël hem te gemoete, ende nam een geschenck in sijne hant, te weten, ¹² alle goet van Damascus, een last van veertigh kemelen: ende hy quam, ende stont voor sijn aengesichte, ende seyde; ¹³ Uwe soon Benhadad de Koningh van Syrien heeft my tot u gesonden, om te seggen; Sal ick van dese kranckheyt genesen?

12 D. allerley.

13 D. die u eert als sijnen vader. Alsoo heeft de Koningh Ioram desen Propheet sijnen vader genaemt, bov. 6.21.

10

Ende Elisa seyde tot hem; Gaet, seght, ¹⁴ Ghy en sult gantschelick niet genesen: want de HEERE heeft my getoont, dat hy ¹⁵ den doot sterven sal.

14 Hebr. ghy sult levende niet leven. Anders aldus: Seght hem, ghy sult levende leven. Verstaende dit spotscher wijse gesproken. Vergel. 1.Reg. c. 22. vers 15. De woorden worden oock vertaelt aldus: Ghy soudt konnen sekerlick genesen. Ende de sin is dan; dat de sieckte Benhadads wel uyt hare nature niet en was ter doot, alsoo dat hy daer van soude hebben konnen opstaen, maer dat hy evenwel sterven soude door eene andere maniere, eer de sieckte een eynde soude nemen. Siet onder vers 15.

15 Hebr. stervende sterven.

11

Ende ¹⁶ hy hieldt sijn gesichte staende, ende settedet vast, ¹⁷ tot schamens toe: ende de man Godts ¹⁸ weende.

16 T.w. de Propheet, die sijne oogen op Hazaël geslagen hebbende, deselve soo lange op hem hieldt, tot dat hy hem schaemde langer op hem te sien, ofte, tot dat Hazaël beschaemt wert soo lange besien te worden. Andre verstaen dit aldus; dat de Propheet sijn aengesicht niet op Hazaël, maer op yet anders vast gehouden heeft, zijnde in de aenmerckinge der wreetheyt, die Hazaël tegen Israël bedrijven soude, tot dat hem, of hy schoon sich pooghde in te houden, daer over de tranen ontgaen zijn. Na de ander oversettinge nemen het sommige van Hazaël, als dat hy sijn aengesicht op den Propheet gestelt soude hebben, verwondert zijnde, waerom hy hem scheen strijdende dingen te belasten, om die sijnen Heere Benhadad aen te dienen.

17 Siet dese maniere van spreken oock Iudic. 3.25. ende boven 2. vers 17. Anders; Langen tijt, of, tot vertraginge.

18 Uyt oorsake van het quaet, dat hy door Godes openbaringe voorsagh den kinderen Israëls door middel van Hazaël te sullen over komen. Vergelijckt Ierem. 14.17. ende Luce 19.41.

12

Doe seyde Hazaël; Waerom weent mijn heere? ende hy seyde; ^c Om dat ick weet wat quaet ghy den kinderen Israëls doen sult: ghy sult hare sterckten in het vyer setten, ende haer jongemanschap met den sweerde dooden, ende hare jonge kinderen verpletteren, ende hare swangere vrouwen opsnijden.

c 2.Reg. 10.32. ende 12.17. ende 13.7.

13

Ende Hazaël seyde; Maer wat is uw’ knecht, die ¹⁹ een hont is, dat hy dese groote sake doen soude? ende Elisa seyde; ²⁰ De HEERE heeft my getoont, dat ghy Koningh zijn sult over Syrien.

19 D. gantsch onweerdigh, veracht, ende onvermogende. Vergelijckt 1.Sam. 24.15. 2.Sam. 3.8. ende 9.8. Iob 30.1. Anders, wat is u knecht? een hont? D. soo wreet, fel, moordadigh, ende onbarmhertigh als een hont. Soo worden de wreede, ende bloetdorstige by honden vergeleken, Psalm 22.17, 21. ende 59.7.

20 Vergelijckt 1.Reg. 19.15.

14

Soo gingh hy wech van Elisa, ende quam tot sijnen ²¹ heere, die tot hem seyde; Wat heeft Elisa tot u geseyt? ende hy seyde; Hy heeft tot my geseyt, ²² Ghy sult sekerlick genesen.

21 Den Koningh van Syrien.

22 Hebr. levendigh zijnde sult ghy leven: D. sekerlick genesen. Hy verhaelt het contrarie van het gene Elisa hem geseyt hadde, volgende de oversettinge van vers 10.

15

Ende het geschiedde des anderen daeghs, dat hy een deken nam, ende in ’t water dopte, ende over ²³ sijn aengesicht uytspreydde, dat hy sterf: ende Hazaël wert Koningh in sijne plaetse.

23 Namelick, des Koninghs Benhadads. Dit heeft Hazaël gedaen met voorbedachten raet, om hem de doot aen te brengen.

16

^d In het ²⁴ vijfde jaer nu van Ioram den sone Achabs, des Koninghs Israëls, ²⁵ doe Iosaphat Koningh was van Iuda, [begon] Iehoram de sone Iosaphats des Koninghs van Iuda te regeeren.

d 2.Chron. 21.4, 5.

24 Het welcke was het twee en twintighste jaer des Koninckrijcks van Iosaphat. Vergel. boven 3.1.

25 Want noch in ’t leven zijnde, ende het recht des Konincklicken stoels behoudende, hadde hy sijnen sone sijnen Stadthouder gemaeckt, ende met hem eenige jaren geregeert. Vergel. hier mede de aenteeck. 1.Reg. 22.42. en bov. 1.17.

17

Hy was twee en dertigh jaer oudt doe hy Koningh wert: ende hy regeerde acht jaren te Ierusalem.

18

Ende hy wandelde op den wegh der Koningen Israëls, gelijck als het huys Achabs dede: want de ²⁶ dochter Achabs was hem ter vrouwe geworden: ende ²⁷ hy dede dat quaet was in de oogen des HEEREN.

26 Genaemt Athalia, ond. vers 26. alwaer sy wort geseyt de dochter van Omri, om dat dese Achabs vader was, ende volgens haer grootvader.

27 Siet 1.Reg. 11. op vers 6.

19

Doch de HEERE en woude Iuda niet verderven, ²⁸ om Davids sijnes knechts wille: ^e gelijck als hy hem geseyt

28 Siet 1.Reg. 11. op vers 12.

e 2.Sam. 7.13. 1.Reg. 11.36. ende 15.4. Psalm 132.17.

[fol. 165v\Hazaël. Joram. Ahazia. Jehu gesalft tot Koningh.]

hadde; Dat hy hem ²⁹ t’allen tijden voor sijne sonen eene ³⁰ lampe soude geven.

29 Hebr. alle dagen. Siet 1.Reg. 11. op vers 36.

30 Siet 1.Reg. 11. op vers 36.

20

^f In sijne dagen ³¹ vielen de Edomiten van onder ³² ’t gebiedt van Iuda af, ende maeckten eenen ³³ Koningh over hen.

f Genes. 27.40. 2.Chron. 21.8.

31 Aldus wert vervult de voorsegginge Isaacs, Genes. 27. vers 40.

32 Hebr. hant, Dat is, macht, ende gebiedt. Alsoo onder vers 22. siet Gen. 16. op vers 6.

33 Want van den tijt Davids af, en was’er geen Koningh onder hen geweest, maer een Koninghs Stadthouder, ingeset van den Koningh van Iuda. Siet 1.Reg. 22.48. ende de aenteeckeninge daer op.

21

Daerom toogh Ioram over na ³⁴ Zair, ende alle de wagenen met hem, ende hy maeckte hem des nachts op, ende sloegh de Edomiten, die rontom hem waren, daer toe de Overste der wagenen, ende het volck vloodt in sijne hutten.

34 Hebr. Tsair. De naem eener stadt, ofte plaetse in Idumea gelegen.

22

De Edomiten evenwel vielen van onder het gebiedt van Iuda af, ³⁵ tot op desen dagh: doe viel ³⁶ Libna af in deselve tijt.

35 D. welcken afval duert tot op desen dagh, in den welcken dit boeck is geschreven geweest.

36 Een stadt gelegen in de stamme van Iuda, Ios. 15. vers 42. ende den Priesteren te bewoonen gegeven, Iosu. 21. vers 13. de oorsake hares afvals was, om dat Ioram den Heere den Godt sijner vaderen verlaten hadde, 2.Chron. 21. vers 10. door desen afval wert Ioram verhindert sijne victorie tegens de Edomiten te vervolgen: waer door sy in haren afval gebleven zijn.

23

Het overige nu der geschiedenissen Iorams, ende alles wat hy gedaen heeft, is dat niet geschreven ³⁷ in ’t boeck der Chroniken der Koningen van Iuda?

37 Siet 1.Reg. 14. op vers 29.

24

Ende ^g Ioram ³⁸ ontsliep met sijne vaderen, ende wert ³⁹ begraven by sijne vaderen, in de stadt Davids: ende Ahazia sijn soon wert Koningh in sijne plaetse.

g 2.Chron. 21.19.

38 Siet Deut. 31. op vers 16. 1.Reg. 1. op vers 21.

39 Doch niet in de graven der Koningen, maer in een privaet graf, afgesondert van de andere, ende sonder de gewoonelicke vereeringe. siet 2.Chron. 21. versen 19, 20.

25

In het twaelfste jaer Iorams, des soons Achabs, des Koninghs van Israël, ^h [begon] Ahazia de soon Iehorams des Koninghs van Iuda, ⁴⁰ te regeeren.

h 2.Chron. 22.1.

40 Hebr. regeerde.

26

Twee en twintigh jaer was Ahazia ⁴¹ oudt, als hy Koningh wert, ⁱ ende regeerde een jaer te Ierusalem: ende sijner moeder naem was Athalia, de ⁴² dochter van Omri den Koningh Israëls.

41 Hebr. een soon van twee en twintigh jaer.

i 2.Chron. 22.2.

42 Verstaet, sijns soons dochter. Want dese Athalia was de dochter van Achab, boven vers 18. ende Achab de sone van Omri, 1.Reg. 16.28, 29.

27

Ende hy ⁴³ wandelde in den wegh van ’t huys Achabs, ende dede ⁴⁴ dat quaet was in de oogen des HEEREN, gelijck het huys Achabs: want hy was een ⁴⁵ schoonsoon van het huys Achabs.

43 Siet 1.Reg. cap. 15. op vers 26.

44 Siet 1.Reg. cap. 11. op vers 6.

45 T.w. door het houwelick van Athalia de dochter Achabs, met Ioram den sone Iosaphats des Koninghs van Iuda.

28

Ende hy toogh met Ioram den sone Achabs na den strijt, te Ramoth in Gilead tegen Hazaël den Koningh van Syrien: ende de Syriers ⁴⁶ sloegen Ioram.

46 D. wondden, ofte quetsten.

29

Doe ^k keerde Ioram de Koningh wederom, dat hy sich te Iizreël heelen liete, van de slagen, die hem de Syriers te Rama geslagen hadden, als hy streedt tegen Hazaël den Koningh van Syrien: ende ^l Ahazia de soon Iehorams, de Koningh van Iuda quam af, om Ioram den sone Achabs te Iizreël te besien, want hy was kranck.

k 2.Reg. 9.15.

l 2.Chron. 22.6, 7.