Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het vij. Capittel.

Elisa voorseyt den Samariteren grooten overvloet, ende de doot eenes Hooftmans, die hem niet en geloofde, vers 1, etc. Vier melaetsche besoecken het leger, daer sy niemant en vinden, 3. zijnde de Syriers van Godt verjaeght, 6. de melaetsche boodtschappen dit in de stadt, 8. na de waerheyt daer van wort vernomen, 12. de sake blijckende, wort de prophetie van Elisa vervult, 16.

1

DOe ¹ seyde Elisa; Hooret het woort des HEEREN: Soo seyt de HEERE, Morgen ontrent desen tijt sal eene ² mate meelbloeme [verkocht] worden voor eenen ³ sikel, ende twee maten gerste voor eenen sikel, in de poorte van Samaria.

1 Te weten, tot de Oudtste, die by hem versamelt waren, tot den bode, die van den Koningh gesonden was, ende tot den Koningh selve, die stracks na sijnen bode volghde. Siet de twee laetste verssen des voorgaenden Capit. ende ond. versen 17, 18.

2 By den Hebreen genaemt Seah. Siet van dese mate Gen. cap. 18. op vers 6.

3 De gemeyne silvere sikel, daer van hier gesproken wort, dede ruym, ofte een weynigh meer dan het vierde deel eenes rijcksdaelders. Siet Genes. 23. op vers 15.

2

Maer een ⁴ Hooftman, op wiens hant de Koningh ⁵ leende, antwoordde den man Godts, ende seyde; Siet, soo de HEERE ⁶ vensteren in den hemel maeckte, ⁷ soude die sake [konnen] geschieden? Ende hy seyde; Siet, ghy sult het met uwen oogen sien, doch daer van niet eten.

4 Desen meynt men geweest te zijn, den man die van den Koningh uytgesonden was, om den Propheet het hooft af te slaen, boven 6.32.

5 Na de gewoonte der Koningen, ende groote Princen. Siet boven cap. 5. vers 18.

6 Te weten, om daer door meel, ofte koorn met grooten overvloet, als eenen regen uyt te storten. Siet van’t Hebreeusch woort Genes. 7. op vers 11.

7 Hy loochent aldus sterckelick, dattet mogelick was. Siet Genes. cap. 18. op vers 17.

3

Daer waren nu vier melaetsche mannen ^a voor de ⁸ deure der poorte: die seyden, de eene tot den anderen; Wat blijven wy hier, tot dat wy sterven?

a Levit. 13. vers 46.

8 De melaetsche moesten in het leger, ende in de steden niet woonen, maer daer buyten, afgesondert van het geselschap der menschen, Levit. 13. vers 46. Dese nu waren genadert tot aen de poorte der stadt gevlucht zijnde, om ’t leger der Syriers, dat voor deselve lagh.

4

Indien wy ⁹ seggen, Laet ons in de [kolom] stadt komen, soo is de honger in de stadt, ende wy sullen daer sterven, ende indien wy hier blijven, wy sullen oock sterven: nu dan komt, ende laet ons in het leger der Syriers vallen; indien sy ons laten leven, wy sullen leven, ende indien sy ons dooden, wy en sullen maer sterven.

9 Dat is, dencken, ofte voornemen by ons selven, in de stadt te gaen. Siet Genes. 20. op vers 11.

5

Ende sy stonden op in de ¹⁰ schemeringe, om in het leger der Syriers te komen: Doe sy aen het ¹¹ uyterste van het leger der Syriers quamen, siet, doe en was daer niemant.

10 Het Hebreeusch woort beteeckent den tijt des morgens, ofte des avonts, als het is tusschen licht ende doncker. Hier wort het voor de avont-schemeringe genomen, gelijck af te nemen is uyt vers 9. even als de Syriers wech gevloden waren, vers 7. Alsoo Prov. 7.9. Voor de morgen-schemeringe is het genomen, Psalm 119. vers 147. siet oock 1.Sam. 30. op vers 17.

11 Verst. het voorste eynde des legers, dat naest de plaetse, daer de melaetsche aenquamen, gelegen was. Alsoo onder vers 8.

6

Want de Heere hadde het heyr der Syriers doen hooren een ^{12 b} geluyt van wagenen, ende een geluyt van peerden, ’t geluyt eener grooter heyrkracht; soo datse seyden ¹³ de eene tot den anderen, Siet, de Koningh Israëls heeft tegen ons gehuert de Koningen ¹⁴ der Hethiten, ende de Koningen der Egyptenaren, om tegens ons te komen.

12 Het welcke was, ofte in hare ooren alleen, ofte oock in de lucht van Godt, door sijne heylige Engelen gemaeckt.

b Iesa. 13.4.

13 Hebr. de man tot sijnen broeder.

14 Door dese worden verstaen niet de Hethiten afkomstigh van Heth, Genes. 10. vers 15. die lange voor desen uytgeroeyt waren, maer (gelijck sommige meynen) de Koningen der eylanden Cyprus, Creta, etc.

7

Derhalven hadden sy sich opgemaeckt, ende waren in de ¹⁵ schemeringe gevloden, ende hadden hare tenten gelaten, ende hare peerden, ende hare ezelen, het leger gelijck ¹⁶ als het was: ende waren gevloden om hares ¹⁷ levens wille.

15 T.w. recht eer de melaetsche aen het leger gekomen waren. Siet boven op vers 5.

16 T.w. doese noch daer in waren voor hare vlucht, die hen soo onversiens, ende met sulcke verschrickinge over gekomen is, datse nieuwers na ommesiende, alles gelaten hebben, soo het was, om slechts haer leven daer van te brengen. Vergelijckt hier met onder vers 10.

17 Hebr. ziele. siet Genes. 19. op vers 17.

8

Als nu dese melaetsche aen het uyterste des legers quamen, soo gingen sy in eene tente, ende aten, ende droncken, ende namen van daer silver, ende gout, ende kleederen, ende gingen henen, ende verberghden’t: daer na keerden sy weder, ende quamen in eene andere tente, namen van daer oock, ende gingen henen, ende verberghden’t.

9

Doe seyden sy ¹⁸ de een tot den anderen; Wy en doen niet recht, dese dagh is een dagh van goede boodtschap, ende wy swijgen stille: Indien wy vertoeven tot den lichten morgen, soo sal ons ¹⁹ de ongerechtigheyt vinden: daerom nu, komt, laet ons gaen, ende [dit] den huyse des Koninghs boodtschappen.

18 Hebr. de man tot sijnen naesten, ofte, metgeselle. Vergelijckt boven de aenteeckeninge op vers 6.

19 D. de straffe der sonde. Want de sonde wort ons geseyt te vinden, niet alleen als wy in deselve bevonden ende achterhaelt, maer oock daerom gestraft worden. siet Num. 32. vers 23. ende de aenteeckeninge daer op.

10

Soo quamense, ende riepen tot ²⁰ den poortier der stadt, ende boodtschapten ²¹ hen, seggende; Wy zijn gekomen tot het leger der Syriers, ende siet, niemant en was daer, nochte geens menschen stemme; maer peerden aengebonden, ende ezels aengebonden, ende tenten, gelijck als sy waren.

20 Anders, tot de poortiers.

21 Namelick, den poortier, ende de gene die met hem aen de poorte de wacht hielden.

11

Ende ²² hy riep ²³ de poortiers: ende sy deden de boodtschap binnen in den huyse des Koninghs.

22 T.w. des stadts poortier, die de voorwacht hadde.

23 T.w. sijne metgesellen, die met hem de wacht aen de poorte hielden; ofte, de poortiers van het huys des Koninghs. Anders, de poortiers riepen uyt.

12

Ende de Koningh stont op in de nacht, ende seyde tot sijne ²⁴ knechten; Ick sal u nu te kennen geven, wat de Syriers ons gedaen hebben: Sy weten dat wy hongerigh zijn, daerom zijn sy uyt het leger gegaen, om sich in het velt te versteken, seggende; Als sy uyt de stadt gegaen sullen zijn, dan sullen wyse levendigh grijpen, ende wy sullen in de stadt komen.

24 Dat is, Raetsheeren, ende voorneemste Officieren. Siet Genes. 20. op vers 8.

13

Doe antwoordde een van sijne knechten, ende seyde; Dat men doch neme vijve van de overige peerden, die ²⁵ hier binnen over gebleven zijn, (siet, ²⁶ sy zijn als de geheele menighte der Israëliten, die hier binnen over gebleven zijn, siet, sy zijn als de geheele menighte der Israëliten, die vergaen zijn) laet ons die senden, ende sien.

25 Dat is, in dese stadt.

26 Hy wil seggen, dat dese peerden niet meer te achten en waren dan de belegerde Israëliten die doch moeten sterven, gelijck d’andre die alreede gestorven zijn, soo der geen ontset en komt.

14

Sy namen dan twee ²⁷ wagenpeerden: Ende de Koningh sondt het leger der Syriers achter na, seggende; Gaet henen, ende siet.

27 Hebr. twee wagenen van peerden, Dat is, twee peerden van wagenen: Verstaet, die men aen den wagen plachte te spannen. Anders, twee ruyteren te peerde, Te weten, den welcken de Koningh bevolen hadde het leger der Syriers te besichtigen, ende te vernemen, hoe het daer mede gelegen was.

15

Ende sy volghdense na tot de Iordane toe, ende siet, de gantsche wegh was vol

[fol. 165r\Een Hooftman vertreden. Hazaël. Benhadad.]

van kleederen, ende ²⁸ gereetschap, die de Syriers in haer ²⁹ verhaesten wech geworpen hadden: De boden nu keerden weder, ende boodtschapten ’t den Koningh.

28 Ofte, vaten.

29 Het Hebr. woort beteeckent eygentlick eene verhaestinge, die met vreese des aenstaenden perijckels vereenight is. Vergel. 2.Sam. 4. vers 4. Psalm 48.6.

16

Doe gingh ’t volck uyt, ende beroofde het leger der Syriers: ende eene mate meelbloeme wert [verkocht] voor eenen sikel, ende twee maten gerste voor eenen sikel, na het woort des HEEREN.

17

De Koningh nu hadde den Hooftman, ³⁰ op wiens hant hy leende, over ³¹ die poorte gestelt, ende het ³² volck vertradt hem in de poorte, dat hy sterf: gelijck de man Godts gesproken hadde, die’t sprack, als de Koningh tot hem afgekomen was.

30 Siet boven op vers 2.

31 Door dewelcke men gingh na het leger der Syriers.

32 T.w. dat met groote menighte, ende haeste, ten deele uyt de stadt socht te wesen, seer begeerigh der spijse, ende des buyts, die in’t leger, ende daer buyten met overvloet te bekomen waren, ten deele in quam, geladen met spijse, dranck, kleedingen, wapenen, etc. ende mede brengende vele beesten.

18

Want het was geschiet, gelijck de man Godts gesproken hadde tot den Koningh, seggende; ³³ Morgen ontrent desen tijt sullen twee maten gerste voor eenen sikel, ende eene mate meelbloeme voor eenen sikel [verkocht] worden, in de poorte van Samaria.

33 Siet boven op vers 1.

19

Ende die Hooftman hadde den man Godts geantwoort, ende geseyt, Siet, soo de HEERE ³⁴ vensteren in den hemel maeckte, ³⁵ soude’t oock na dit woort geschieden [konnen?] ende ³⁶ hy hadde geseyt, Siet, ghy sult het met uwen oogen sien, doch daer van niet eten.

34 Siet boven op vers 2.

35 Of, soude oock sulcke sake geschieden konnen?

36 Namelick, de Propheet Elisa.

20

Even alsoo geschiedde hem: want het volck vertradt hem in de poorte, dat hy sterf.