Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xviij. Capittel.

Elia wort gesonden tot Achab, vers 1, etc. ontmoet Obadja, 7. belast hem den Koningh van sijne komste te verwittigen, 8. spreeckt Achab aen, 17. daer na de gemeynte, ende de Propheten Baals, 21. dese staen met schande, 26. De HEERE maeckt sich bekent met een teecken aen het offer van Elia, 30. De Propheten Baals worden gedoot, 40. De regen wort door Elia gebedt verkregen, 41.

1

ENde het gebeurde [na] ¹ vele dagen, dat het woort des HEEREN geschiedde tot Elia, ² in het derde jaer, seggende: Gaet henen, ³ vertoont u aen Achab; want ick sal regen geven op den aerdbodem.

1 T.w. drie jaren, ende ses maenden, Luce 4. vers 25. ende Iacob. 5.17.

2 T.w. na dat hy by de weduwe in Sarepta was geherberght geweest. siet op vers 7. des voorgaenden Capittels.

3 Om hem van mijnent wege den regen te belooven, ende te gebieden, dat hy de Priesters Baals op den bergh Carmel doe vergaderen. siet onder vers 19. ende de volgende.

2

Ende Elia gingh henen, om hem aen Achab te vertoonen: ende den honger was sterck ⁴ in Samaria.

4 Verstaet dit niet alleen van de stadt Samaria, maer van het gantsche Koninckrijcke Israëls.

3

Ende Achab hadde ⁵ Obadja ⁶ den Hofmeester geroepen: ende Obadja was den HEERE seer vreesende.

5 Hebr. Obadjahu, die te onderscheyden is van andere, die desen name gehadt hebben, 1.Chro. 27. vers 19. en 2.Chron. cap. 34. vers 12. ende van den Propheet Obadja, Obad. vers 1. ’t en ware hy deselve geweest ware, gelijck eenige gemeynt hebben.

6 Hebr. die over sijn huys was, Dat is, sijnen Hofmeester. siet boven 4.6. ende 16. vers 9.

4

Want het geschiedde als Izebel de Propheten des HEEREN uytroeyde; dat Obadja hondert Propheten nam, ende verberghdese ⁷ by vijftigh man in eene speloncke, ende onderhieltse ⁸ met broot, ende water.

7 Hebr. vijftigh man in eene speloncke; te weten, ende vijftigh in eene andere, D. by, met, ofte t’elcken vijftigh t’samen.

8 D. met spijse ende dranck. siet bov. cap. 13. op vers 8.

5

Ende Achab hadde geseyt tot Obadja, Treckt door het lant tot alle waterfonteynen, ende tot alle rivieren: misschien sullen wy ⁹ gras vinden, op dat wy de peerden, ende de muyl-ezelen in het leven behouden, ende ¹⁰ niets uyt en roeijen van de beesten.

9 Het Hebreeusch woort beteeckent allerley kruyt, ’t welcke den beesten tot voeder dient, groeijende in onbebouwde plaetsen, ende dat met de zeysene afgemaeyt, ende onder het hoy gereeckent wort. Vergel. Iob 8. vers 12. ende 40.10. Psalm 104. vers 14. en 129.6. en 147.8.

10 T.w. mits die door onachtsaemheyt van voeder onversorght te laten.

6

Ende sy deelden het lant onder sich, dat sy het doortogen: Achab gingh bysonder op eenen wegh; ende Obadja gingh oock bysonder op eenen wegh.

7

Als nu Obadja op den wegh was; siet soo was ¹¹ hem Elia te gemoete, ende hem kennende, soo ¹² viel hy op sijn aengesicht, ende seyde; Zijt ghy mijn heere Elia?

11 Hebr. in sijne ontmoetinge.

12 T.w. om hem burgerlicke eere te bewijsen, na de maniere des lants. Siet Genes. cap. 18. op vers 2.

8

Hy seyde, Ick ben ’t: gaet henen, seght uwen heere, Siet Elia is [hier.]

9

Maer hy seyde; ¹³ Wat hebbe ick gesondight; dat ghy uwen knecht geeft in de hant Achabs, dat hy my doode?

13 Hy wil seggen, dat Elias hem bevelende het gene in het voorgaende vers vermelt is, hem niet goets en scheen te gunnen, als of hy hem yewers in misdaen hadde: want hy dat bevel niet wel en konde volbrengen, sonder sijn leven in groot gevaer by Achab te stellen. De reden hier van verhaelt hy onder vers 12.

10

[Soo waerachtigh als] de HEERE uwe Godt leeft, sooder een volck, ofte Koninckrijcke is daer mijn heere niet gesonden en heeft, om u te ¹⁴ soecken: ende als sy seyden, Hy en is hier niet; soo nam hy ¹⁵ dat Koninckrijcke, ende dat volck eenen eedt af, dat sy u niet en hadden gevonden.

14 Voeght hier by de straffe die in het eedtsweeren van de Hebreen verswegen wort: als, Godt doe my dit ofte dat, etc. Siet Genes. cap. 14. op vers 23.

15 Achab en hadde niet alleen in sijn lant mannen uytgesonden, om Eliam te soecken, maer oock versocht aen eenige naburige Koninckrijcken ende volcken, die met hem in vrientschap stonden, het selve onder haer gebiedt te willen doen: dewelcke als sy daer na seyden, datse hem niet en hadden konnen vinden, begeerde hy datse de waerheyt van haer seggen met eenen eedt bevestigen souden.

11

Ende nu seght ghy, Gaet henen, seght uwen heere, Siet Elia is [hier.]

12

Ende het mocht geschieden, wanneer ick van u soude wech gegaen zijn, dat [kolom] de ¹⁶ Geest des HEEREN ¹⁷ u wech name, ick en weet niet waer henen, ende ick quame om ¹⁸ [dat] Achab aen te seggen, ende hy en vonde u niet, soo soude hy ¹⁹ my dooden: ick uwe ²⁰ knecht nu vreese den HEERE van mijner jonckheyt op.

16 Verstaet dit van den H. Geest, die dit doen konde door sijn Godtlicke kracht, of door middelen, na sijn welgevallen.

17 Dat dit geschieden konde, ende somtijts geschiet is, kan men af nemen uyt 2.Reg. c. 2. vers 16. Actor. 8.39.

18 T.w. dat ghy hier tegenwoordigh zijt, ende bereyt om met hem te spreken.

19 T.w. als eenen, die hem door leugentale soude bedrogen, ende bespot hebben.

20 D. ick die tot uwen dienst genegen, ende bereyt ben: alsoo in ’t volgende vers. Vergelijckt bov. 1. d’aenteeckeninge op het 51 vers.

13

Is mijnen heere niet aengeseyt wat ick gedaen hebbe, als Izebel de Propheten des HEEREN doodde? dat ick van den Propheten des HEEREN hondert man hebbe verborgen, ²¹ telcken vijftigh man in eene speloncke, ende die met broot, ende water onderhouden hebbe?

21 Hebr. een vijftigh een vijftigh man, dat is, in eene speloncke vijftigh, ende in eene andere vijftigh: of, telcken vijftigh in eene speloncke. Siet Genes. 7. op vers 2.

14

Ende nu seght ghy, Gaet henen, seght uwen heere, Siet Elia is [hier,] ende hy soude my dootslaen.

15

Ende Elia seyde; [Soo waerachtigh als] ²² de HEERE der heyrscharen leeft, ²³ voor wiens aengesichte ick sta, ²⁴ ick sal voorseker my heden aen hem vertoonen.

22 Verstaet door de heyrscharen alle schepselen, hemelsche, ende aerdsche, sienelicke, ende onsienelicke, redelicke, ende onredelicke, levendige, ende levenloose. De redenen om dewelcke sy heyren, ofte, heyrscharen genoemt worden, siet Genes. c. 2. op vers 1. Deser aller opperste Heere is Godt: niet alleen, om dat hyse alle geschapen heeft, ende noch onderhoudt, sulcks datse eygentlick hem alleen toebehooren, maer oock om dat hyse soo regeert, datse hem stedes in het uytvoeren van sijnen heyligen wille in groote menighte ten dienste staen: ende wert dese naem Gode dickwils toegeschreven, als 1.Sam. c. 1. vers 3. en 4.4. 2.Sam. 5. vers 10. Psalm 24. vers 10. Iesa. c. 1. vers 9, etc.

23 Alsoo boven 17. vers 1. siet Deut. 10. op vers 8.

24 D. soo waer is het, dat ick heden voor Achab sal verschijnen, als ’t waerachtigh is, dat de Heere leeft.

16

Doe gingh Obadja Achab te gemoete, ende ²⁵ seydet hem aen: ende Achab ²⁶ gingh Elia te gemoete.

25 T.w. dat Elia quam, ende begeerde voor hem te verschijnen.

26 Niet om hem met vriendelicke eerbiedinge, maer met smadige scheltwoorden te onthalen, ende te beschuldigen over de langhduerige drooghte.

17

Ende het geschiedde, als Achab Elia sagh, dat Achab tot hem seyde; ^a Zijt ghy die ²⁷ beroerder Israëls?

a Amos 7.10.

27 Het Hebreeusch woort beteeckent eygentlick, beroerte, moeyte, ende onruste vereenight met kommer, ende ontstellinge des herten door woorden ende wercken aenrichten. Vergel. Gen. 34.30. Ios. 7. vers 25. Iudic. 11.35. Prov. 15.27. Hier over wort Elia van Achab beschuldight, niet alleen om dat hy de afgoderije gantsch tegen was, maer oock om dat hy hem meynde te zijn de oorsake van de drooghte, ende van den honger daer mede het lant nu lange was geplaeght geweest.

18

Doe seyde hy; Ick en hebbe Israël niet beroert, maer ghy, ende uwes vaders huys; daer mede dat ghylieden de geboden des HEEREN verlaten hebt, ende de ²⁸ Baalim na gevolght zijt.

28 Siet bov. 16. op vers 31.

19

²⁹ Nu dan, sendt henen, versamelt tot my het gantsche Israël op den bergh ³⁰ Carmel: ende de vier hondert, ende vijftigh Propheten Baals, ende de vier hondert Propheten ³¹ van het bosch, die ³² van de tafel Izebels eten.

29 T.w. op dat ghy van dese drooghte verlost wort. Want in dat bevel is de belofte begrepen, dat Godt het lant van die verlossen soude, indien hy dit naquame.

30 Gelegen in den stam Issaschar by de middellantsche zee, Ios. 19.26. Ier. 46.18. Desen bergh was seer hoogh, Amos 9.3. wel bewassen met boomen, wijngaerden, ende welrieckende kruyden; in somma, seer vruchtbaer, Iesa. 35. vers 2. op desen bergh heeft sich oock de Propheet Eliseus onthouden, 2.Reg. 4.25. ende is te onderscheyden van den bergh Carmel, gelegen in den stam Iuda, in de woestijne Maon, alwaer Nabal woonde, 1.Sam. 25.2.

31 T.w. het afgodische bosch; daer van te sien is bov. 16.33. Van sulcke bosschen siet Exod. 34.13. Deut. 7.5. met d’aenteeck. And. boschgodt, of, boomgodt.

32 Of, aen de tafel.

20

Soo sondt Achab onder alle kinderen Israëls, ende versamelde de Propheten op den bergh Carmel.

21

Doe naderde Elia tot den gantschen volcke, ende seyde: Hoe lange hinckt ghy ³³ op twee gedachten? soo de ^b HEERE ³⁴ Godt is, volget hem na: ende soo het Baal is, volget hem na: maer het volck en antwoordde hem niet een woort.

33 And. springende op twee tacken: want het Hebreeusch woort oock eenen tack beteeckent, als Iesa. 17.6. maer voor gedachten wort het genomen, Iob 4.13. ende 20.2. Hy beschuldightse van twee dingen: I. Datse Godt, ende Baal t’samen wilden dienen.
II. Datse niet en resolveerden, wien van beyden alleen sy souden aenhangen, dewijle sy wel behoorden geweten te hebben, datter maer een Godt is.

b Iosu. 24.15.

34 D. die eenige, ende ware Godt, die men alleene de Godtsdienstige eere schuldigh is.

22

Doe seyde Elia tot den volcke; Ick ben ³⁵ alleen een Propheet des HEEREN over gebleven, ende de Propheten Baals zijn ³⁶ vier hondert, ende vijftigh mannen.

35 T.w. die de waerheyt van de Leere, ende de suyverheyt van den Godesdienst in Israël opentlick verdedige, ende voorsta, zijnde de andere Propheten ofte gestorven, of vermoort, ofte verjaeght, ende in speloncken schuylende.

36 Men houdt dat onder dese niet begrepen en zijn eenige der vier hondert Propheten der afgodischer bosschagie, die Elias mede tot dese versamelinge hadde laten roepen, boven vers 19. maer dat Izebel die soude achter gehouden hebben, ende geboden niet te verschijnen, het welcke wort afgenomen uyt het gene verhaelt wort onder cap. 22. vers 6. Siet aldaer de aenteeckeninge.

23

Dat men ons dan twee varren geve, ende dat sy voor hen den eenen varre kiesen, ende den selven in stucken deelen, ende op het hout leggen, maer geen vyer daer aen leggen: ende ick sal den anderen varre bereyden, ende op het hout ³⁷ leggen, ende geen vyer daer aen leggen.

37 Hebr. eygentlick, geven.

24

Roepet ghy daer na den naem uwes Godts aen, ende ick sal den naem des HEEREN aenroepen: ende de Godt

[fol. 157v\Elia offert. Doot Baals Propheten. Vlucht voor Izebel.]

die ³⁸ door vyer antwoorden sal, die sal ³⁹ Godt zijn: ende het gantsche volck antwoordde, ende seyden; ⁴⁰ Dat woort is goet.

38 Verstaet, met het senden des vyers van den hemel, om door het selve de offerhande aen te steken, ende te verteeren, tot een bewijs wie de ware Godt, welcke de rechte Leere, ende suyvere Godesdienst ware.

39 Als boven op vers 21.

40 Of, die sake.

25

Ende Elia seyde tot de Propheten Baals; Kieset ghylieden voor u den eenen varre, ende bereydet ghy [hem] eerst; want ghy zijt vele: ende roepet den naem uwes Godts aen, ende en legget geen vyer daer aen.

26

Ende sy namen den varre ⁴¹ dien hy hen gegeven hadde, ende bereydden [hem,] ende riepen den name Baals aen, van den morgen, tot op den middagh, seggende: O Baal antwoort ons! Maer daer en was geene stemme, noch geen antwoorder: ende ⁴² sy sprongen ⁴³ tegen den altaer, dien men gemaeckt hadde.

41 D. die Elias recht te voren hen toegelaten hadde te kiesen. Siet boven vers 23.

42 Verstaet dit van den altaer, die Elia gemaeckt hadde, den welcken sy uyt enckele quaetheyt met haer bespringen sochten om te stooten, hen gelatende door den yver van eenen Prophetischen geest hier toe gedreven te zijn. siet ond. versen 29, ende 30.

43 Of, op, over.

27

Ende het geschiedde op den middagh, dat Elia met haer spottede, ende seyde; Roepet met luyder stemme, want hy een Godt is; om dat ⁴⁴ hy in gepeyns is, ofte om dat hy ⁴⁵ wat te doen heeft, ofte om dat hy eene reyse heeft: misschien slaept hy, ⁴⁶ ende sal wacker worden.

44 D. om dat hy wat heeft te dencken, ende met sijne sinnen te overleggen: ofte, om dat hy met yemant heeft te spreken. Want het Hebreeusch woort beteeckent soo wel met den monde spreken, als met het herte yet bedencken.

45 And. vervolgh heeft: te weten, waer door hy wort aengesocht van andere, ofte hy selve andere soeckt, ende najaeght, als menschen, ofte beesten.

46 Te weten, indien ghy luyde genoegh roepet.

28

Ende sy riepen met luyder stemme, ende sy sneden haer selven met messen, ende met priemen na hare ⁴⁷ wijse, ⁴⁸ tot dat sy bloet over sich uytstorteden.

47 Met dewelcke sy de ydele Heydenen navolgen, Deut. 14. vers 1. gelijck de gene, die hen selven uyt schijnheyligheyt geesselen, datse haer eygen bloet storten, navolgers van beyden zijn.

48 And. tot dat sy met bloet overgoten waren.

29

Het geschiedde nu als de middagh voorby was, datse ⁴⁹ propheteerden tot dat men het ⁵⁰ spijs-offer soude offeren: maer daer en was geene stemme, noch geen antwoorde, noch geene opmerckinge.

49 D. met haer uytwendigh gelaet, ende gebeerden sich soo aenstelden, als ofse door den geest der prophetie in vertreckinge der sinnen geweest waren. Siet 1.Sam. 18.10.

50 Het welcke binnen Ierusalem geschiedde in ’t laetste quartier des daeghs, of gelijck de Schrifture spreeckt, tusschen twee avonden. Siet Exod. 29.41. Actor. 3.1. Alsoo wert oock dagelicks een spijs-offer geoffert des morgens, Exod. c. 29. vers 39. 2.Reg. 3.20.

30

Doe seyde Elia tot het gantsche volck; Nadert tot my: ende al het volck naderde tot hem: ende hy heelde den ⁵¹ altaer des HEEREN, die verbroken was.

51 Den welcken hy te voren gemaeckt, ende de Propheten Baals met haer springen verbroken hadden. Siet bov. vers 26.

31

Ende ⁵² Elia nam ^c twaelf steenen, na ’t getal der stammen der kinderen Iacobs tot welcken het woort des HEEREN geschiet was, seggende: ^d Israël sal uwe naem zijn;

52 Hy wilde toonen met dese daet dat de twaelf stammen, niet tegenstaende hare scheuringe in de Politie, even wel behoorden t’samen vereenight te zijn in den Godesdienst, om den Heere gelijckelick met vermijdinge van alle afgoderije, ende ydele superstitie, na sijn woort den schuldigen dienst, ende eere te bewijsen.

c Ios. 4.5, 20.

d Genes. 32.28. ende 2.Reg. 17.34.

32

Ende ⁵³ hy bouwde met die steenen den altaer ⁵⁴ in den name des HEEREN: daer na maeckte hy eene ⁵⁵ groeve rontom den altaer, ⁵⁶ na de wijtte van twee ⁵⁷ maten zaets.

53 Dit is een extra-ordinaris werck geweest, komende van een speciael, ende bysonder bevel Godts, ende daerom uyt te nemen van den gemeynen regel, Levit. c. 17. vers 3. Deut. cap. 12. versen 13, 14.

54 Dat is, uyt last, ende bevel van Godt, ende tot sijner eere. Siet onder vers 36.

55 Ofte, eenen waterloop.

56 Hebr. na het huys van twee maten zaets, Dat is, na de wijtte. Sommige verstaen dat de groeve soo wijt was, als een sack daer men twee maten zaets in dede: ofte, twee maten zaets in konden gaen. Andere verstaen dit van de wijtte niet der groeve, maer der ruymte, die tusschen de groeve, ende den altaer geweest is, begrijpende soo veel plaetse als met twee maten zaets kan bezaeyt worden.

57 Siet van dese mate Genes. 18. op vers 6.

33

Ende hy schickte het hout, ende deelde den varre in stucken, ende leyde [hem] op het hout.

34

Ende hy seyde; Vullet vier ⁵⁸ kruycken ⁵⁹ met water, ende gietet op het brand-offer, ende op het hout: ende hy seyde, Doetet ten tweeden male: ende sy deden ’t ten tweeden male: voorts seyde hy; Doetet ten derden male, ende sy deden ’t ten derden male.

58 Ofte, eemeren.

59 De Propheet heeft dit water willen gebruycken, ende dat in grooten overvloet, om alle quaet nadencken te benemen, ende het wonderwerck dat geschieden soude, te beter openbaer te maken.

35

Dat het water rontom den altaer liep: daer toe vulde hy oock de ⁶⁰ groeve met water.

60 Van dewelcke boven vers 32 gesproken is.

36

Het geschiedde nu, ⁶¹ als men ’t spijs-offer offerde, dat de Propheet Elia ⁶² naderde, ende seyde: HEERE, ^e Godt ⁶³ Abrahams, Isaacs, ende Israëls, dat het heden bekent worde, dat ghy Godt in Israël zijt, [kolom] ende ick uwe knecht: ende dat ick ⁶⁴ alle dese dingen na u woort gedaen hebbe.

61 Siet boven op vers 29.

62 Te weten, tot den altaer.

e Exod. cap. 3. vers 6. Matth. 22.32. Marc. 12.26. Luce 20.37. Actor. 7. vers 32.

63 Dese naem Godes moeste den Israëliten indachtigh maken, dat sy, ende de Ioden, niet alleen deselve vleeschelicke afkomste hadden, die hen tot eenigheyt moeste vermanen: maer oock in de gemeynschap der heyliger Leere, ende Godesdienstes, door middel deser vaderen van Godt ontfangen, behoorden te volherden. Vergelijckt Genes. cap. 26. d’aenteeckeninge op vers 24.

64 Verstaet niet alleene van het gene dat alreede by hem gedaen was, maer oock noch gedaen soude worden.

37

⁶⁵ Antwoort my HEERE, antwoort my, op dat dit volck erkenne, dat ghy, ô HEERE, die Godt zijt, ende dat ghy haer herte ⁶⁶ achterwaert omgewendt hebt.

65 D. verhoort my, ende openbaert door een sichtbaer teecken, dat ghy my verhoort hebt, doende vyer uyt den hemel vallen om mijne offerhande te verteeren, gelijck ick den volcke na u bevel dit teecken gegeven hebbe, boven vers 24.

66 Van de afgoderije, daer in sy versopen liggen. Want een van de eynden sijnes gebedts was, op dat de gene die uyt den volcke bekeert souden worden, Gode de eere van hare bekeeringe souden toeschrijven.

38

⁶⁷ Doe viel het vyer des HEEREN, ende verteerde dat brand-offer, ende dat hout, ende die steenen, ende dat stof; ja leckte dat water op, het welck in de groeve was.

67 Siet gelijcke exempelen Lev. 9.24. Iudic. c. 6. vers 21. 2.Chron. 7.1.

39

Als nu het gantsche volck dat sagh; ⁶⁸ soo vielen sy op hare aengesichten, ende seyden, De HEERE is ⁶⁹ Godt, de HEERE is Godt.

68 Tot een teecken dat sy den Heere voor den waren Godt kenden, ende aenriepen. siet Gen. 24. op vers 26.

69 Siet boven op vers 24.

40

Ende Elia seyde tot hen; Grijpt de Propheten Baals, dat niemant van hen en ontkome: ende sy grepense, ende Elia voerdese af aen de beke ⁷⁰ Kison, ende ⁷¹ slachttese aldaer.

70 Siet van dese beke Iudic. 4. op vers 7.

71 Ofte, keeldese, dat is, hy dooddese met den sweerde, onder 19.1. Dit is oock begrepen geweest in ’t bevel Godes, van ’t welcke Elia gewagh maeckt, bov. vers 36. want hy en heeft hier in niet gedaen door eygene beweginge, maer door de aensprake Godts, ende het beleyt sijnes Geestes: sulcks dat dit werck gantsch particulier is, ende niet en moet door navolginge misbruyckt worden. Siet eene gelijcke daet in Samuel, 1.Sam. 15.33.

41

Daer na seyde Elia tot Achab; Treckt op, eet, ende drinckt: want daer is ⁷² een geruysch eenes overvloedigen regens.

72 Hebr. een stemme van geruysch, of, van overvloet des regens.

42

Alsoo toogh Achab op, om te eten, ende te drincken; maer Elia gingh op na de hooghte van Carmel, ⁷³ ende breydde sich uyt voorwaerts ter aerde; daer na leyde hy sijn aengesicht tusschen sijne knijen.

73 Met dese gestaltenisse sijns lichaems, sijn gebedt vyerighlick tot Godt doende, ende biddende om regen; hoewel hy uyt de belofte Godts wel wiste, dat daer regen komen soude.

43

Ende hy seyde tot sijnen jongen; Gaet nu op, ende siet uyt ⁷⁴ na de zee: doe gingh hy op, ende sagh uyt, ende seyde; Daer en is niets: doe seyde hy; Gaet weder henen, seven mael.

74 Hebr. den wegh der zee.

44

Ende het geschiedde op de sevenste mael, dat hy seyde; Siet, eene kleyne wolcke als eens mans hant, gaet op van de zee: ende hy seyde; Gaet op, seght tot Achab, Spant aen, ende komt af, dat u de regen niet ⁷⁵ op en houde.

75 Ofte, niet en besluyte: Dat is, soo verrassche, ende belette, dat ghy niet en kondt t’huys geraken.

45

Ende het geschiedde ⁷⁶ ondertusschen, dat de hemel van wolcken ende wint, swart wert; ende daer ⁷⁷ quam een groote regen: ende Achab reedt wech, ende toogh na ⁷⁸ Iizreël.

76 Hebr. tot hier, ende tot hier, Dat is, ondertusschen, ende terwijle dat Achab hem gereet maeckte, om na huys te varen. Ofte, dat is, hier, ende daer, ofte over al wert den hemel swart.

77 Hebr. was, ofte, wert.

78 Eene stadt gelegen in de pale der stammen Manasse, ende Issaschars, Iosu. cap. 19. vers 18. ende te onderscheyden van eene andere stadt deses naems gelegen in den stam van Iuda, Iosu. cap. 15. vers 56.

46

Ende ⁷⁹ de hant des HEEREN was over Elia, ende hy ⁸⁰ gordde sijne lendenen, ende liep voor het aengesichte Achabs henen, tot ⁸¹ daer men te Iizreël komt.

79 Dat is, de Heere gaf hem een extra-ordinarise kracht, dat hy met loopen konde den ingespannen wagen Achabs voorkomen, soo dat hy voor hem te Iizreël quam.

80 T.w. om te veerdiger te gaen, dewijle sy lange kleederen droegen: alsoo 2.Reg. 4. vers 29. ende 9.1.

81 Hebr. tot dat ghy, etc.