Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xvij. Capittel.

Elia voorseyt Achab groote drooghte, vers 1, etc. wort van Godt gesonden na de beke Crith, 2. daer wort hy van de raven gespijst, 5. wort gesonden na Zarphath, tot eene weduwe, 8. die hem spijst met meel, ende olie, daer aen niet en ontbreeckt, 11. Elia verweckt den sone sijner weerdinne, 17. dewelcke Eliam kent voor een Propheet, 24.

1

ENde Elia de Tisbiter van den inwoonderen ¹ Gileads, seyde tot Achab: [Soo waerachtigh als] de HEERE de Godt Israëls leeft, ² voor wiens aengesicht ick sta; ^{a 3} indien ⁴ dese jaren dauw, ofte regen zijn sal, ’t en zy ⁵ dan na mijn woort.

1 Een lant gelegen over de Iordane. Siet Genes. 31. op vers 21. Sommige verstaen een deel des selven lants, ’t welcke oostwaert gelegen was, dat de Rubeniten, Gaditen, ende de halve stam Manasses ten tijden Sauls den Hagarenen afgenomen, ende daer na met nieuwe inwoonderen uyt hun eygen volck beset hadden, 1.Chron. 5. versen 20, 21, 22. die van dese nieuwe inwooninge souden den naem van Tesbiten gekregen hebben: want Toschab by den Hebreen een inwoonder beteeckent.

2 D. den welcken ick diene. siet Deut. cap. 10. op vers 8.

a Iacob. 5.17.

3 Dit is eene maniere van sweeren; van dewelcke siet Genes. 14. op vers 23. ende onder vers 12.

4 Verstaet, de aenstaende jaren, in getale drie, ende ses maenden, Luce 4.25. ende Iacob. 5.17.

5 D. dan als ick het verkondigen sal, daer toe last ende bevel van den Heere ontfangen hebbende: ofte als ick door mijn gebedt den dauw, ende den regen van den Heere verkrijgen sal.

2

Daer na geschiedde het woort des HEEREN tot hem, seggende:

3

Gaet wech van hier, ende wendt u na het Oosten, ende verberght u aen de beke ⁶ Crith, die voor aen de Iordane is.

6 Die uyt het geberghte Ephraims haren oorspronck nemende, in de Iordane valt.

4

Ende het sal geschieden dat ghy uyt de beke drincken sult: ende ick hebbe den ⁷ raven ⁸ geboden, datse u daer onderhouden sullen.

7 Dat Godt deser beesten dienst gebruyckt heeft, om den Propheet te spijsen, maeckt sijn wonderwerck te meer wonderlick; overmits dese vogel soo gulsigh, ende voor sich selven is, dat hy sijne eygene jongen verlaet, die van honger souden sterven, indiense Godt niet wonderlick en spijsde, Iob cap. 39. vers 3. Psalm 147. vers 9.

8 D. by my voorgenomen door mijne voorsichtige regeeringe die alsoo te gebruycken, datse u voedsel sullen toebrengen. Gebieden heet hier voornemen, waer op het uytvoeren, is volgende. Alsoo vers 9. Psalm 78.23. Iesa. 5.6. Amos 9.3, 4.

5

Hy gingh dan henen, ende dede na het woort des HEEREN; want hy gingh, ende woonde by de beke Crith, die voor aen de Iordane is.

6

Ende de raven brachten hem des morgens broot, ende vleesch; desgelijcks broot, [kolom] ende vleesch des avonts: ende hy dranck uyt de beke.

7

Ende het geschiedde ⁹ ten eynde van [vele] dagen, dat de beke uytdrooghde: want geen regen in het lant geweest en was:

9 Hebr. van het eynde der dagen, D. na ’t eynde van vele dagen. Alsoo Genes. 4. vers 3. Num. 9.22. Siet de aenteeckeninge aldaer. Dese vele dagen nu schijnen ses maenden geweest te zijn, ende dat uyt de vergelijckinge van het eerste vers des volgenden achtienden capittels. Sulcks dat Elias ses maenden geweest soude zijn by de beke Crith, ende drie jaren by de weduwe van Zarepta.

8

Doe geschiedde het woort des HEEREN tot ¹⁰ hem, seggende:

10 Namel. tot den Propheet Eliam.

9

Maeckt u op, gaet henen ^b na ¹¹ Zarphath die by Zidon is, ende woont aldaer; siet, ick hebbe daer eene weduw-vrouwe ¹² geboden, datse u onderhoude.

b Luce 4.25, 26.

11 Anders genaemt Sarepta, Luce 4.26. eene stadt gelegen in den stam Asers, tusschen Tyrus ende Zidon: van dewelcke oock te sien is Obad. vers 20.

12 D. voorgenomen te verwecken, ende te gebruycken, om u van spijse te versorgen. Vergelijckt boven de aenteeckeninge op vers 4.

10

Doe maeckte hy sich op, ende gingh na Zarphath; als hy nu aen de poorte der stadt quam; siet, soo was daer eene weduw-vrouwe hout lesende: ende hy riep tot haer, ende seyde; ¹³ Haelt my doch een weynigh waters in dit vat, dat ick drincke.

13 Hebr. neemt my, etc. D. haelt wat waters, om my daer na dat te geven. Siet Genes. 12. op vers 15. Alsoo in het volgende vers: neemt my eene bete, etc. Dat is, haeltse, ofte brenghtse om my te geven.

11

Doe sy nu henen gingh om te halen, soo riep hy tot haer, ende seyde; Haelt my doch [oock] eene bete broots in uwe hant.

12

Maer sy seyde: [Soo waerachtigh als] de HEERE uwe Godt leeft, indien ick eene ¹⁴ koecke hebbe, dan alleen een hant vol meels in de kruycke, ende een weynigh olie in de flessche: ende siet, ick hebbe ¹⁵ een paer houten gelesen, ende ick ga henen, ende sal het voor my, ende voor mijnen sone bereyden, dat wy het eten, ¹⁶ ende sterven.

14 Het woort beteeckent eygentlick een broot, of, koecke, die onder, ofte op de kolen, ende niet in den oven gebacken is. Siet Genes. cap. 18. op vers 6. De sin is, datse in haer huys geen gebacken broot ten besten en hadde, selfs niet een koecksken op den heeten heert met kolen gebacken.

15 Dat is, weynige houtjens: ende gelijck wy seggen, een ofte twee.

16 Als ofse seyde: Wanneer dit sal op gegeten zijn, wy en hebben niet meer ten besten, soo dat wy niet anders en hebben te verwachten, dan van honger te sullen moeten sterven.

13

Ende Elia seyde tot haer; En vreest niet, gaet henen, doet na uwen woorde: maer maeckt my voor eerst eene kleyne koecke daer van, ende brenghtse my hier uyt; doch u, ende uwen sone sult ghy daer na [wat] maken.

14

Want soo seyt de HEERE de Godt Israëls: ¹⁷ Het meel van de kruycke en sal niet verteert worden, ende de olie der flessche en sal niet ontbreken, tot op den dagh dat de HEERE regen op den aerdbodem geven sal.

17 Hebr. de kruycke des meels, etc. ende de flessche der olie, etc. De sin is, dat dit soude sekerlick geschieden, soo de vrouwe Godes belofte geloofde, ende dede dat haer hier bevolen wert.

15

Ende sy gingh henen, ¹⁸ ende dede na het woort van Elia: soo at sy, ende hy, ende haer ¹⁹ huys [vele] ²⁰ dagen.

18 De gehoorsaemheyt deses wercks quam uyt de vaste toestemminge hares geloofs, waer door sy de voorseyde beloftenisse aen nam.

19 D. huysgesin. Siet Genes. 7. op vers 1.

20 Eenige meynen den tijt van drie jaren. Vergelijckt de aenteeckeninge boven op vers 7. ende onder 18. op vers 1.

16

Het meel van de kruycke en wiert niet verteert, ende de olie van de flessche en ontbrack niet, na het woort des HEEREN, dat hy gesproken hadde door den ²¹ dienst van Elia.

21 Hebr. hant.

17

Ende het geschiedde na dese dingen, dat de sone deser vrouwe, der weerdinne van den huyse, kranck wert, ende sijne kranckheyt wiert seer sterck, ²² tot dat geen adem in hem over gebleven en was.

22 D. dat hy sijnen geest gegeven hadde, ende waerlick gestorven was: want het Hebreeusch woort Nesama dickwils genomen wort voor de ziele, ofte geest des menschen, die van den lichame onderscheyden is, ende door de doot daer uyt scheydt, als Genes. 2.7. Iob 27.3, etc.

18

Ende sy seyde tot Elia; ²³ Wat hebbe ick met u te doen, ²⁴ ghy man Godts? ²⁵ zijt ghy by my ingekomen om mijne ongerechtigheyt ²⁶ in gedachtenisse te brengen, ende om mijnen sone te dooden?

23 Hebr. wat is my, ende u? Siet van dese maniere van spreken 2.Sam. 16. op vers 10. Sy wil seggen, ick hebbe u geerne geherberght, verwachtende door middel van u des Heeren zegeninge; maer nu door het overlijden mijns soons, worde ick gewaer Godes straffe, die over my komt, om dat ghy misschien eenige gebreken in my gesien hebbende, Godt tegen my gebeden hebt: Soude ’t soo zijn, tot mijnen ongelucke soude ick u geherberght hebben.

24 Siet boven 13. op vers 1.

25 Anders, ghy zijt by my ingekomen, etc. maer vragenscher wijse worden dese woorden meest overgeset.

26 Te weten, by den Heere, ende hem alsoo tot toorn tegen my te verwecken?

19

Ende hy seyde tot haer; Geeft my uwen sone: ende hy nam hem van haren schoot, ende droegh hem boven in de opperzale, daer hy selve woonde, ende hy leyde hem neder op sijn bedde.

20

Ende hy riep den HEERE aen, ende seyde: HEERE mijn Godt, ²⁷ hebt ghy dan ²⁸ oock dese weduwe, by dewelcke ick herberge, soo qualick gedaen, dat ghy haren sone gedoot hebt?

27 Hy spreeckt aldus, niet om Godt te berispen, dat hy dese vrouwe te huys socht, maer om te klagen, dat hy hier uyt vreesde de lasteringe van Godes naem, ende de verachtinge van sijnen dienst, overmits hy desen huyse den zegen Godes toegeseyt hadde.

28 Te weten, soo wel als vele andere, die door honger, ende dorst vergaen.

[fol. 157r\Elia. Obadja. Achab. Elia en Baals--Propheten.]

21

Ende hy ²⁹ mat sich drie mael uyt over dat kint, ende riep den HEERE aen, ende seyde: HEERE mijn Godt, laet doch de ziele deses kints in ³⁰ hem ³¹ weder komen.

29 D. hy streckte sich uyt. siet gelijcke exempelen 2.Reg. 4. vers 34. Act. 20.10.

30 Hebr. in sijn midden, ofte, innerste, binnenste: alsoo in ’t volgende vers. And. in sijn lijf.

31 Een schoon bewijs, toonende dat de ziele des menschen is een onderscheyden wesen van den lichame, door de doot daer uyt scheydende, ende door de opstandinge daer in wederkeerende. siet Genes. cap. 35. op vers 18.

22

Ende de HEERE verhoorde de stemme van Elia: ende de ziele des kints quam weder ³² in hem, dattet weder levendigh wert.

32 Hebr. in sijn binnenste.

23

Ende Elia nam het kint, ende bracht het af van de opperzale in het huys, ende gaf het sijne moeder: ende Elia seyde; Siet uw’ sone leeft.

24

Doe seyde die vrouwe tot Elia; Nu weet ick dit dat ghy een man Godts zijt; ende dat het woort des HEEREN in uwen mont waerheyt is.