Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxj. Capittel.

David vraeght Godt na d’oorsake van den driejarigen honger, ende verstaende dat het was, om dat Saul de Gibeoniten vervolght ende gedoot hadde, levert hy den Gibeoniten, (doch verschoonende den sone Ionathans) volgens hare begeerte, seven persoonen van Sauls geslachte, die sy ophangen, vers 1, etc. Rizpa bewaert de doode lichamen, 10. David laet Sauls ende Ionathans beenderen, mitsgaders de beenderen der opgehangenen, begraven in Sauls graf, 12. Verhael van vier krijgen Davids tegen de Philistijnen, waer in vier Philistijnsche reusen van Davids helden verslagen zijn, 15.

1

ENde daer was in Davids dagen een honger, drie jaren, jaer achter jaer; ende David ¹ sochte ’t aengesichte des HEE-[kolom]REN: ende de HEERE seyde; Het is om Sauls ende om des bloethuyses wille, om dat hy de Gibeoniten ² gedoot heeft.

1 Om van Godt door Urim ende Thummim de oorsake deses dieren tijts te weten, ende alsdan behoorlicke middelen te gebruycken tot stillinge van Godts toorn. Siet Num. 27.21.

2 Tegen de belofte, die hen met eede gedaen was, als volght. siet Ios. 9.15, 18, etc. om dese misdaet wort het gantsche lant gestraft, dewijle ’t volck Sauls verkeerden yver gepresen, of immers (als ’t dan dickwils gebeurt) niet hadde belett, nochte daer over eenigh contentement aen de Gibeoniten tot deser tijt toe gedaen was. Van dese daet Sauls heeft de H. Schrift te voren niet vermelt.

2

Doe riep de Koningh de Gibeoniten, ende seyde tot hen: (de Gibeoniten nu, die waren niet van de kinderen Israëls, maer van het ³ overblijfsel der Amoriten, ende de kinderen Israëls hadden hen ^a gesworen, maer Saul sochtese te slaen in sijnen ⁴ yver voor de kinderen Israëls ende Iuda.)

3 D. overgebleven van de vorige Heydensche inwoonderen des lants Canaan, die Godt bevolen hadde te verdelgen, ende in het gemeen oock Amoriten genoemt worden. Anders waren sy Hivijten, Iosu. 9. vers 7. ende 11.19.

a Iosu. 9.19.

4 Verst. eenen ongeregelden ende geveynsden yver, waer door hy meynde te verbeteren, dat by Iosua ende andere vrome Regenten, na sijnen sin, versuymt, ofte qualick gedaen was. Maer het streedt tegen den eedt, die by Godts naem, door sijn bysondere voorsienigheyt, gedaen was. Daerom oock Godt hier over nu vertoornt was, als uyt dese lantplage ende Godts antwoort blijckt.

3

David dan seyde tot de Gibeoniten; Wat sal ick u-lieden doen? ende waer mede sal ick versoenen, dat ⁵ ghy het ⁶ erfdeel des HEEREN zegenet?

5 Hebr. dat sy, T.w. uwe lantslieden.

6 D. dat ghy niet meer tot Godt klaget, maer den volcke Godts (als cap. 20. vers 19) dese straffe helpet afbidden, ende alles goets weder toebidden.

4

Doe seyden de Gibeoniten tot hem; Het is ons niet [te doen om] silver ende gout met Saul, ende met sijnen huyse, oock en is ’t ons niet, om yemant te dooden in ⁷ Israël: Ende ⁸ hy seyde, wat segget ghy dan, dat ick u doen sal?

7 Uytgesondert Sauls huys, als volght.

8 De Koningh.

5

Ende sy seyden tot den Koningh; ⁹ De man die ons te niete gemaeckt, ende tegen ons ¹⁰ gedacht heeft dat wy souden verdelght worden, sonder te konnen bestaen in eenige lantpale van Israël:

9 T.w. Saul: soo onweerdelick spreken sy van hem.

10 Voorgehadt, voorgenomen, gepractiseert heeft.

6

Laet ons seven mannen van sijne ¹¹ sonen gegeven worden, dat wyse ¹² den HEERE ophangen te Gibea Sauls, ¹³ ô ghy verkorene des HEEREN: ende de Koningh seyde, Ick salse geven.

11 D. van sijne nakomelingen, kinderen, ofte kints kinderen, etc. gehoorende tot het bloethuys Sauls, vermelt vers 1.

12 Tot sijner eere, by wiens naem den eedt gedaen is van ons te verschoonen: ofte, om hem te bevredigen.

13 Gelijck sy verachtelick in het voorgaende vers gesproken hebben van Saul, soo spreken sy hier ter contrarie, David seer eerbiedighlick aen: And. des verkorenen des Heeren, verstaende sulcks van Saul. Dien sy alsoo souden noemen om sijne misdaet aen haer begaen tegen den eedt Godts, te vergrooten.

7

Doch de Koningh verschoonde Mephiboseth, den sone Ionathans, des soons Sauls, ^b om den eedt ¹⁴ des HEEREN, die tusschen hen was, tusschen David, ende tusschen Ionathan, Sauls sone.

b 1.Sam. 18.3. ende 20.15, 42. ende 23.18.

14 Siet 1.Sam. 20. versen 15, 16, 17.

8

Maer de Koningh nam de twee sonen van ¹⁵ Rizpa, dochter van Aja, die sy Saul gebaert hadde, Armoni ende Mephiboseth: daer toe de vijf sonen van Michals ¹⁶ [suster,] Sauls dochter, die sy Adriël, den sone van Barzillai, den ¹⁷ Meholathiter, gebaert hadde:

15 Sauls bywijf: bov. 3.7. ende ond. vers 11.

16 Namel. Merab, die desen Adriël tot eenen man gehadt heeft, 1.Sam. 18.19. Alsoo wort het woort broeder, van sommige ingevoeght, ond. vers 19. ende sone, Ierem. 32.12. Sommige verstaen hier door Michals sonen, de sonen van hare suster Merab, die Michal soude hebben opgevoedt, ende derhalven genoemt geweest hare moeder. Vergelijckt Ruth 4.17.

17 Hebr. Mecholatiter. Uyt Manasse aen de westzijde der Iordane, daer Abel-Mehola lagh. Siet Iudic. 7. op vers 22. tot onderscheyt van Barzillai, den Gileaditer, Davids vrient. bov. 19.31, etc.

9

Ende hy gafse in de hant der Gibeoniten, diese ophingen op den ¹⁸ bergh voor het aengesichte des HEEREN, ende die seven ¹⁹ vielen te gelijcke: Ende sy werden gedoot in de dagen des oogsts, in de eerste [dagen,] in ’t begin des gersten-oogsts.

18 Te Gibea Sauls, als bov. vers 6. niet verre van Silo, Gibeon, ende Nobe, in welcke plaetsen de tente der t’samenkomste geweest is. siet bov. 6. op vers 17.

19 D. quamen om.

10

Doe nam Rizpa, de dochter van Aja, eenen ²⁰ sack, ende ²¹ spande dien voor haer uyt op eenen rotzsteen, van het begin des oogstes, tot datter water op ²² hen druppede van den hemel: ende sy liet het gevogelte des hemels ²³ op hen niet rusten des daeghs, noch het gedierte van ’t velt des nachts.

20 D. een grof kleet, als eene tente, om daer onder nachts ende daeghs, uyt moederlicke affectie, by de doode lichamen harer kinderen te blijven, die men anders ordinaerlick na de wet Deut. 21.23. op den selven dagh hadde moeten afnemen ende begraven: Maer het schijnt dat dese hebben moeten hangen, tot dat Godt door den regen betoonde den lande versoent te zijn, dewijle Godt de dierte door drooghte veroorsaeckt hadde.

21 Anders, spreydde.

22 De doode lichamen.

23 Om de doode lichamen ongeschent te houden ter begraeffenisse.

11

Ende het wert David aengeseyt, wat Rizpa, de dochter van Aja, Sauls bywijf, gedaen hadde.

12

Soo gingh David henen, ende nam de beenderen Sauls, ende de beenderen Ionathans, sijns soons, van de burgeren van Iabes is Gilead, ^c die deselve ²⁴ gestolen hadden van de strate Beth-San, alwaerse de Philistijnen hadden opgehangen, ten dage, als de Philistijnen Saul sloegen op ²⁵ Gilboa.

c 1.Sam. 31.10, etc.

24 Siet de historie 1.Sam. 31.10, 11, 12, 13.

25 Het geberghte van Gilboa.

13

Ende hy bracht van daer op, de ²⁶ beenderen Sauls, ende de beenderen Iona-

26 Na dat de lichamen gebrant waren, als afgenomen wort uyt 1.Sam. 31.12. siet aldaer.

[fol. 143r \ Davids Lofsangh.]

thans, sijns soons: Oock versamelden sy de beenderen der gehangenen.

14

Ende sy begroeven de beenderen Sauls ende sijns soons Ionathans in den lande Benjamins te ²⁷ Zela, in ’t graf sijns vaders ²⁸ Kis, ende deden alles, dat de Koningh geboden hadde: Alsoo wert Godt na desen ²⁹ den lande verbeden.

27 Siet Ios. 18.28.

28 Siet 1.Sam. 9. versen 1, 2.

29 Dat is, den inwoondren des lants, den Israëliten, soo dat hy de plage des hongers wech nam, ende weder regen gaf met vruchtbaerheyt. Vergel. ond. 24.25.

15

Voorts ³⁰ hadden de Philistijnen noch eenen krijgh tegen Israël: Ende David toogh af, ende sijne knechten met hem, ende streden tegen de Philistijnen, dat David moede wert.

30 And. hadden gehadt: verstaende, dat dese krijgen tegen de Philistijnen hier wel tot een besluyt van Davids victorien worden verhaelt, maer al te voren souden geschiet zijn.

16

Ende Isbi Benob, die van des ³¹ Rapha kinderen was, ende het gewichte sijner ³² spiesse, drie hondert ³³ gewichte kopers, ende hy was aengegort met een ³⁴ nieuw [sweert:] Dese ³⁵ dachte David te slaen.

31 And. des reusen, die te Gath woonde, onder vers 22. Alsoo in ’t volgende.

32 Of, van ’t yser, scherp, ofte, de spitse sijner spiesse.

33 Siet 1.Sam. cap. 17. op vers 5.

34 Of, op nieuws, D. gewapent op eene nieuwe wijse, te voren in den krijgh niet gebruyckelick.

35 Hebr. seyde, T.w. by sich selven, dat is, dachte: als elders.

17

Maer Abisai, de soon van Zeruja, holp hem, ende sloegh den Philistijn, ende doodde hem; Doe swoeren hem de ³⁶ mannen Davids, seggende; Ghy sult niet meer met ons uyttrecken ten strijde, op dat ghy de ³⁷ lampe Israëls niet uyt en blusschet.

36 D’officieren ende krijghslieden Davids swoeren David.

37 Ofte, keersse, lanteerne, D. op dat ghy, die Israël met raet ende daet voorlichtet, niet om en komet. Siet wijders van dese schoone gelijckenisse 1.Reg. 11. op vers 36.

18

Ende het geschiedde daer na, datter wederom een krijgh was ^d te ³⁸ Gob, tegen de Philistijnen: Doe sloegh Sibbechai, de ³⁹ Husathiter, ⁴⁰ Saph, die van des Rapha kinderen was.

d 1.Chron. 20.4.

38 Gelegen by Gezer, alwaer dit geschiet is, 1.Chro. 20. vers 4. in Ephraim, by Benjamins grenzen, na der Philistijnen lant toe.

39 Hebr. Chuschatiter.

40 Oock genoemt Sippai, 1.Chron. 20. vers 4.

19

Voorts was’er noch een krijgh te Gob, tegen de Philistijnen: ende ⁴¹ Elhanan, de sone van ⁴² Iaäre Oregim, sloegh Beth-halachmi, [dewelcke was] ⁴³ met ⁴⁴ Goliath den Gethiter, wiens spiessenhout was, als een wevers boom.

41 Hebr. Elchanan.

42 Iaïr genoemt, 1.Chron. 20.5.

43 And. [broeder] Goliaths. Het welck sommige hier in voegen uyt 1.Chron. 20.5. alwaer hy genoemt wort Lachmi: welcke plaetse de leser met dese kan vergelijcken.

44 Dien David verslagen hadde, 1.Sam. cap. 17.

20

Noch wasʼer oock een krijgh te ⁴⁵ Gath: ende daer was een ⁴⁶ seer langh man, ⁴⁷ die ses vingeren hadde aen sijne handen, ende ses teenen aen sijne voeten, vier ende twintigh in getale, ende dese was oock den Rapha geboren.

45 Een vermaerde stadt der Philistijnen, gelegen aen de middellantsche zee.

46 Hebr. een man van mate, D. boven maten groot. Vergel. Num.13.33.

47 Hebr. de vingeren sijner handen, ende de vingeren sijner voeten [waren] ses ende ses, vier ende twintigh [in] getal.

21

Ende hy ⁴⁸ hoonde Israël, maer Ionathan, de sone van ⁴⁹ Simea, Davids broeder, sloegh hem.

48 Vergelijckt 1.Sam. 17.10.

49 Hebr. Schima, oock genoemt Schamma, 1.Sam. 16.9.

22

Dese vier waren aen Rapha geboren te Gath: ende sy ⁵⁰ vielen door de hant Davids, ende door de hant sijner ⁵¹ knechten.

50 Gelijck Goliath oock te voren van David was omgebracht, 1.Sam. cap. 17. die hier oock is geweest haer Hooft ende Voorganger, daerom hem mede toegeschreven wort het gene sijne knechten gedaen hebben. And. ende, D. te weten.

51 Dat is, sijner officieren ende helden.