Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xiij. Capittel.

Amnon bemint sijne suster Thamar, ende verkrachtse, door hulpe van Ionadabs arghlistigen raet, maer verstootse terstont weder, vers 1, etc. Het welcke Absalom, Thamars volle broeder, na verloop van twee jaren bitterlick wreeckt, doende sijnen broeder Amnon vermoorden, 23. Dese saken ontstellen ende bedroeven David seer, 21, 36. Absalom vlucht na Gesur, 37.

1

ENde het geschiedde daer na, alsoo Absalom, Davids ¹ sone, eene

1 Uyt Maacha, dochter van Thalmai, Koningh van Gesur, boven cap. 3. vers 3. uyt dese hadde David oock Thamar: zijnde alsoo Absalom ende Thamar van eenen vader ende eene moeder geboren.

[fol. 138r\Amnon verkracht Thamar.]

schoone suster hadde, welcker naem was Thamar, dat Amnon, Davids ² sone, haer lief kreegh.

2 Uyt Ahinoam, boven 3.2.

2

Ende Amnon was benauwt tot kranck wordens toe, om sijner suster Thamars wille, want sy was eene ³ maeght; soo dat het in Amnons oogen ⁴ swaer was, haer yets te doen.

3 Ende dien volgens soo nauwe bewaert, dat het Amnon niet wel mogelick scheen, in het heymelick met haer te spreken, ende harer machtigh te worden. Vergel. Prov. 30. vers 19.

4 Of, onmogelick. Hebr. eygentl. wonderlick, verborgen. Vergel. Gen. 18.14.

3

Doch Amnon hadde eenen vrient, wiens naem was Ionadab, een sone van ⁵ Simea, Davids broeder: ende Ionadab was een seer ⁶ wijs man.

5 Siet 1.Sam. cap. 16. vers 9. ende onder 21.21.

6 D. hier, seer listigh ende kloeck, om eenen quaden raet te vinden, gelijck hy hier gedaen heeft in plaetse dat hy Amnon behoorde bestraft, ende dit feyt afgeraden te hebben, ja selfs den Koningh, des noot, daer van gewaerschouwt. Vergel. onder 14.2. Psalm 58.6.

4

Die seyde tot hem; Waerom zijt ghy ⁷ van morgen tot morgen soo ⁸ mager, ghy Koninghs sone, en sult ghy ’t my niet te kennen geven? Doe seyde Amnon tot hem; Ick hebbe Thamar, mijns broeders Absaloms suster, lief.

7 Hebr. in den morgen, in den morgen, ofte, ’s morgens, ’s morgens, D. alle morgen, alle dage, van dagh tot dagh. Hy wil seggen, wat schort u, dat ghyder dagelicks soo mager uyt siet?

8 Hebr. Soo dun, uytgeteert.

5

Ende ⁹ Ionadab seyde tot hem; Legt u op uwen leger, ende ¹⁰ maeckt u kranck: als dan uwe vader sal komen om u te sien, soo sult ghy tot hem seggen; Dat doch mijne suster Thamar kome, datse my met ¹¹ broot spijsige, ende de spijse voor mijne oogen toemake, op dat ick het aensie, ende van hare hant ete.

9 Hebr. Iehonadab.

10 Ofte, stelt u kranck: dat is, houdt u, als of ghy kranck waert.

11 D. als volght, wat spijse, ofte eenigh eten bereyde.

6

Amnon dan leyde sich, ende maeckte sich kranck: Doe nu de Koningh quam om hem te sien, seyde Amnon tot den Koningh; Dat doch mijne suster Thamar kome, dat sy twee ¹² koeckskens voor mijne oogen toemake, ende ick van hare hant ete.

12 Ofte, struyfkens beslae. In het Hebr. zijn twee woorden, die beyde komen van een woort, dat, het herte, beteeckent: als of men seyde: Hertelicke [koeckskens] hertelick make, ofte, bereyde: D. eenige koeckskens (waer voor het Hebreeusch woort genomen wort) alsoo backe, dat my het toebereyden ende backen soo wel als de spijse, mijn herte verquicke, ende aengenaem zy.

7

Doe sondt David henen tot Thamar in’t huys, ¹³ seggende: Gaet doch henen in het huys uwes broeders Amnons, ende maeckt hem eene spijse.

13 D. hy liet haer seggen.

8

Ende Thamar gingh henen in’t huys haers broeders Amnons, (hy nu was ¹⁴ nederliggende) ende sy nam deegh, ende kneedde het, ende maeckte koeckskens toe voor sijne oogen, ende bieck de koeckskens.

14 Op sijn leger, ofte bedde, als boven vers 5.

9

Ende sy nam eene panne, ende ¹⁵ gootse uyt voor sijn aengesichte; maer hy weygerde te eten: ende Amnon seyde: Doet alle man van my uytgan: ende alle man gingh van hem uyt.

15 Of, schuddese.

10

Doe seyde Amnon tot Thamar; Brenght de spijse in de kamer, dat ick van uwe hant ete: soo nam Thamar de koeckskens, die sy gemaeckt hadde, ende brachtse haren broeder Amnon in de kamer.

11

Als syse nu tot hem na by brachte, dat hy ate, soo greep hy haer, ende seyde tot haer; Komt, light by my, mijne suster.

12

Maer sy seyde tot hem; Niet, mijn broeder, en ¹⁶ verkracht my niet, want alsoo en doet men niet in ¹⁷ Israël: en doet dese dwaesheyt niet.

16 Siet Genes. 34. op vers 2.

17 Zijnde een heyligh volck Godes, ende professie doende van Godtvruchtigheyt.

13

Want ick, waer henen soud’ick mijne schande brengen? ende ghy, ghy soudt zijn, als een der dwasen in Israël: soo spreeckt doch nu tot den Koningh; want hy en sal my van u ¹⁸ niet onthouden.

18 ’t Is te vermoeden, dat sy dit gesproken heeft, om Amnons hant op ditmael t’ontgaen, niet twijfelende, ofte de Koningh soude daer na middel vinden om sulcken houwelick te beletten, dat in Godts wet verboden was, Lev. cap. 18. versen 9, 11.

14

Doch hy en wilde na hare stemme niet hooren: maer stercker zijnde dan sy, soo verkrachtede hy haer, ende lagh by haer.

15

Daer na hatede haer Amnon met eenen seer grooten haet, want den haet, daer mede hy haer hatede, was grooter dan de liefde, daer mede hy haer hadde lief gehadt: ende Amnon seyde tot haer; Maeckt u op, gaet wech.

16

Doe seyde sy tot hem; ¹⁹ Daer en zijn geene oorsaken om my uyt te drijven; dit quaet soude grooter zijn dan het ander, dat ghy by my gedaen hebt: maer hy en wilde na haer niet hooren.

19 And. laet’er geen oorsaken zijn, dat is, geeft doch geene oorsake tot een nieuw quaet, daer uyt meer quaets soude volgen, als uyt het voorgaende: gemerckt, de sake nu noch soude konnen verborgen blijven, maer soo ghy my met schande opentlick van u verstoot, sal Godts name by de vyanden gelastert, sijn volck ge-ergert, ghy ende ick opentlick onteert, de Koningh verstoort, ende mijn broeder Absalom op u verbittert worden, ende sich willen wreken. Op dit bidden van Thamar past het volgende bequaemelick, alwaer Amnon hare bede afslaet.

17

Ende hy riep sijnen jongen, die hem [kolom] diende, ende seyde; Drijft nu ²⁰ dese van my uyt na buyten: ende grendelt de deure achter haer toe.

20 Hatelick ende verachtelick gesproken.

18

Sy nu hadde eenen ²¹ veelverwigen rock aen; Want alsoo werden des Koninghs dochteren, die maeghden waren, met mantels gekleet: ende sijn dienaer brachtse uyt tot buyten, ende grendelde de deure achter haer toe.

21 Siet Genes. 37. op vers 3.

19

Doe ²² nam Thamar ²³ assche op haer hooft, ende ²⁴ scheurde den veelverwigen rock, die sy aen hadde, ende sy leyde hare ²⁵ hant op haer hooft, ende gingh ²⁶ vast henen ende kreet.

22 D. sy nam ende wierp, ofte stroyde.

23 Vergel. bov. 1. op vers 2.

24 Siet Genes. 37. op vers 29.

25 Na de wijse der rouwdragende vrouwen. siet Ier. 2.37.

26 Hebr. gingh gaende, (te weten, na haren broeder Absalom, als volght) ende kreet: dat is, al gaende ende krijtende. Vergel. ond. 16.5.

20

Ende haer broeder Absalom seyde tot haer: Is uwe ²⁷ broeder ²⁸ Aminon by u geweest? nu dan, mijne suster, ²⁹ swijght stille, hy is uwe broeder; ³⁰ set u herte niet op dese sake: alsoo bleef Thamar ende was ³¹ eensaem in haers broeders Absaloms huys.

27 D. halfbroeder. Siet boven op vers 1.

28 Sommige meynen, dat Absalom sijns broeders naem hier alsoo verandert uyt verachtinge: want sijn naem was Amnon.

29 Om de eere onses huyses.

30 D. neemt het niet al te seer ter herten, quelt u daer niet over.

31 Als beschaemt zijnde, het geselschap der menschen mijdende, ende van niemant besocht zijnde: ofte, verbaest.

21

Als de Koningh David alle dese dingen hoorde, ³² soo ontstack hy seer.

32 Hebr. hem ontstack seer, te weten, de toorn. Siet Gen. cap. 4. op vers 5.

22

Doch Absalom en sprack niet met Amnon, ³³ noch quaet noch goet: maer Absalom hatede Amnon, ter oorsake dat hy sijne suster Thamar verkracht hadde.

33 Hebr. van ’t quade af tot het goede toe. Vergel. Genes. 24. vers 50. ende 31.24. De sin is, dat Absalom, hoe wel verbittert zijnde, nochtans sich des tegen Amnon gantsch niet liet blijcken, maer wachtte op gelegentheyt van wrake.

23

Ende het geschiedde na ³⁴ twee volle jaren, dat Absalom [schaep-] scheerders hadde te ³⁵ Baalhazor, die by Ephraim is: ³⁶ soo noodighde Absalom alle de Koninghs sonen.

34 Hebr. twee jaren der dagen.

35 Hebr. Baal-Chatsor. And. in de evene, ofte, pleyne van Hazor, zijnde gelegen aen de grenzen van Ephraim ende Benjamin, daer de stadt Ephraim oock leyt, anders genoemt Ephrem, nae uytwijsen der kaerten.

36 Gelijck men te dier tijt gewoon was groote gastmalen te maken by het scheeren der schapen. Siet Genes. 38. op vers 12. ende 1.Sam. c. 25. versen 2, 4, 6, 37.

24

Ende Absalom quam tot den Koningh, ende seyde; Siet nu heeft uwe knecht [schaep-] scheerders: dat doch de Koningh, ende sijne ³⁷ knechten, met ³⁸ uwen knecht gaen.

37 D. Officieren, Hovelingen.

38 D. met my.

25

Maer de Koningh seyde tot Absalom; Niet, mijn sone, laet ons doch niet al te samen gaen, op dat wy u niet ³⁹ beswaerlick en zijn: ende ⁴⁰ hy hieldt by hem aen, doch ⁴¹ hy en wilde niet gaen, maer ⁴² zegende hem.

39 Want des Koninghs, ende sijner Officieren, ofte Hovelingen tegenwoordigheyt, Absalom moeijelicker ende kostelicker soude gevallen zijn.

40 Absalom.

41 De Koningh.

42 Dat is, wenschte hem alles goets. Als boven 6.20, etc.

26

Doe seyde Absalom; Soo niet, laet doch mijnen broeder Amnon met ons gaen: maer de Koningh seyde tot hem; Waerom soude hy met u gaen?

27

Als Absalom by hem aenhieldt, soo liet hy Amnon ende alle des Koninghs sonen met hem gaen.

28

Absalom nu geboodt sijnen jongens, seggende; Lett’er nu op, als Amnons herte ⁴³ vrolick is van den wijn, ende ick tot u-lieden sal seggen: Slaet Amnon, dan sult ghy hem dooden, en vreest niet: ⁴⁴ is ’t niet, om dat ick het u geboden hebbe? zijt sterck, ende weest ⁴⁵ dapper.

43 Hebr. goet. Siet Iudic. 16. op vers 25.

44 Of, is’t niet [alsoo,] dat ick het, etc. Dat is, ghy doet het doch niet van u selven, maer door mijn bevel ende last: daerom sal icker voor instaen, ende niet ghy: Soo en vreest niet.

45 Hebr. tot kinderen, ofte, sonen der kloeckheyt, ofte, dapperheyt. siet boven 3. op vers 34.

29

Ende Absaloms jongens deden aen Amnon, gelijck als Absalom geboden hadde: doe stonden alle sonen des Koninghs op, ende reden een yegelijck op sijnen muyl, ende vloden.

30

Ende het geschiedde, als sy op den wegh waren, dat het geruchte tot David quam, dat men seyde: Absalom heeft alle de sonen des Koninghs geslagen, ende daer en is niet een van hen over gelaten.

31

Doe stont de Koningh op, ende ^{a 46} scheurde sijne kleederen, ende ⁴⁷ leyde sich neder ter aerden: desgelijcks ⁴⁸ stonden alle sijne knechten met gescheurde kleederen.

a 2.Sam. 1.11.

46 Als bov. vers 19.

47 Als bov. 12.16.

48 Ofte, alle sijne knechten, dieder stonden, hadden gescheurde kleederen, ofte, scheurden alle sijne knechten, die daer stonden, de kleederen. Hebr. waren gescheurt, ofte, gescheurde van kleederen.

32

Maer ⁴⁹ Ionadab, de sone van Simea, Davids broeder, ⁵⁰ antwoordde, ende seyde; Mijn Heere en ⁵¹ segge niet, dat sy alle de jongelingen, des Koninghs sonen, gedoot hebben; maer Amnon alleen is doot: want ⁵² by Absalom ⁵³ isser op toegeleyt, van den

49 Siet boven vers 3.

50 D. nam het woort, begon te spreken. Siet Iudic. 18. op vers 14.

51 T.w. by hemselven, D. dencke niet, beelde sich niet in.

52 And. op Absaloms mont, D. woort, seggen, ofte bevel.

53 Of, op Absaloms bevel is het geschiet, dat bestelt, ofte, opgeset was: ofte, is het een opset geweest.

[fol. 138v\Amnon vermoort. De The--koïtische vrouwe.]

dagh af, dat hy sijne suster Thamar verkracht heeft.

33

Soo en ⁵⁴ neme nu mijn heere de Koningh de sake niet in sijn herte, ⁵⁵ denckende; Alle des Koninghs sonen zijn doot: want Amnon alleen is doot.

54 Hebr. legge, stelle.

55 Hebr. seggende, te weten, by sich selven, dat is, denckende, als vers 32.

34

Absalom nu vluchtede: ende de jonge, die de ⁵⁶ wacht hieldt, hief sijne oogen op, ende sagh toe: ende siet, daer quam veel volcks van den wegh achter ⁵⁷ hem, aen de zijde van ’t geberghte.

56 Ende, als hy wat vernam, daer van een teecken gaf met de basuyne, ofte quam het aenseggen, ofte, den vragenden aenseyde, het gene hy sagh.

57 N. Absalom, die dien wegh henen getogen was na Baalhazor, ende nu van daer vluchtede na Gesur.

35

Doe seyde Ionadab tot den Koningh; Siet, de sonen des Koninghs komen: na het woort ⁵⁸ uwes knechts, alsoo is ’t geschiet.

58 D. als ick geseyt hebbe, soo is’t. Siet vers 32.

36

Ende het geschiedde, als hy ge-eyndight hadde te spreken, siet, soo quamen de sonen des Koninghs, ende hieven hare stemmen op, ende weenden: ende de Koningh oock, ende alle sijne knechten weenden met een seer groot geween.

37

(Absalom dan vluchtede, ende toogh tot Thalmai, den sone van ⁵⁹ Ammihur, Koningh van ⁶⁰ Gesur:) ende ⁶¹ hy droegh rouwe over sijnen sone, ⁶² alle die dagen.

59 Hebr. Ammichur. Dese Thalmai was Absaloms grootvader van moeders wegen. Siet bov. 3.3.

60 Siet bov. 3. op vers 3. en ond. 15.8.

61 David.

62 D. vele dagen, te weten, der drie jaren, die Absalom te Gesur geweest is, als volght: Want daerna leyde de Koningh de rouwe af. Anders wort dit gemeenlick verstaen van alle de dagen des levens, welcke woorden, des levens, dickwils daer by worden gevoeght.

38

Alsoo vluchtede Absalom, ende toogh na Gesur: ende hy was aldaer drie jaren.

39

Doe ⁶³ verlanghde [de ziele] des Koninghs Davids seer om na Absalom ⁶⁴ uyt te trecken: want hy hadde sich ⁶⁵ getroost over Amnon dat hy doot was.

63 Ofte, Besweeck, wert verteert, item, de begeerte, de lust, verteerde David. Het Hebreeusch woort is gestelt in ’t vrouwelick geslacht, sulcks dat het op David niet en past, maer wel op sijne ziele, welck woort hier ingevoeght is uyt Psalm 84.3. ende 119.81. alwaer diergelijcke maniere van spreken alsoo vol gevonden wort. Siet oock Iob 19. op vers 27.

64 Dit kan men verstaen van te doen uyttrecken, D. yemanden uyt te schicken om Absalom weder te halen.

65 D. hy hadde de rouwe over Amnons doot afgeleyt. Siet Genes. 37.35. ende 38.12.