Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het ij. Capittel.

David treckt op Godts bevel, met sijn huys ende volck, na Hebron, vers 1, etc. Alwaer hem die van Iuda tot haren Koningh salven, 4. Hy prijst ende troost de burgeren van Iabes in Gilead, om datse Saul begraven hadden, 5. Abner daer tegen maeckt Isboseth Sauls soon, Koningh over Israël, 8. ende voert sijn krijghsvolck uyt tegen Davids volck by Gibeon, 12. Alwaer hy na een schrickelick ende bloedigh gevecht van vier en twintigh jonge helden, van Ioab in de vlucht wort geslagen, 17. Asahel jaeght hem na, ende wort van hem doorsteken, 19. Abner ende Ioab scheyden eyndelick weder van malkanderen, 26. Asahel wort begraven, 32.

1

ENde ’t geschiedde daer na, dat David den HEERE ¹ vraeghde, seggende; Sal ick optrecken in eene der steden Iuda? ende de HEERE seyde tot hem; Treckt op: ende David seyde; Waer henen sal ick optrecken? ende ² hy seyde; Na ³ Hebron. [kolom]

1 Siet Iudic. 1. op vers 1. 1.Sam. cap. 23. versen 6, 9. ende 30.7, 8.

2 De HEERE.

3 Gelegen in Iuda, niet verre van het westersche geberghte, ende Aarons kinderen toege-eygent. Siet Genes. 13.18. Iosu. 21.10, 11, 13. waer uyt afgenomen wort, dat wel David voor sijn persoon aldaer gewoont ende hof gehouden hebbe, maer sijn volck sich onthouden in de naestgelegene steden ende plaetsen, (als onder vers 3.) om de Priesteren ende Leviten, dien dese stadt van den stam Iuda gegeven was, in haer besit niet te benauwen.

2

Alsoo toogh David derwaerts op, als oock sijne twee wijven; Ahinoam de Iizreëlitische, ende Abigail, Nabals, des Carmeliters, ⁴ huysvrouwe.

4 Verst. gewesene huysvrouwe: alsoo 1.Sam. 30.5. siet 1.Sam. 25.39, etc. ende vergelijckt ond. cap. 12. vers 15.

3

Oock dede David sijne mannen optrecken, die ⁵ by hem waren, eenen yegelicken met sijn huysgesin: ende sy woonden in de ⁶ steden Hebrons.

5 Verstaet, de strijtbare mannen, die hem in sijne ballinghschap gevolght waren. Siet 1.Sam. cap. 22. vers 2.

6 D. die ontrent Hebron gelegen waren, ende daer onder behoorden.

4

Daer na quamen de mannen van Iuda, ende ⁷ salfden aldaer David tot eenen Koningh over het huys Iuda: Doe boodtschapten sy ⁸ David, seggende; Het zijn de mannen van Iabes in Gilead, die Saul ⁹ begraven hebben.

7 David was eerst in ’t heymelick door Godts bevel van Samuel gesalft tot Koningh, 1.Sam. cap. 16. vers 13. hier wort hy wederom van sijnen stam Iuda, wetende sonder twijffel des Heeren wille, gesalft. Ten derden male wert hy van gantsch Israël gesalft, onder 5.3. dienende dit alles tot versterckinge van David, ende bevestinge sijnes beroeps, mitsgaders tot voorbeeldinge van de salvinge onses Heeren Iesu Christi. Siet 1.Reg. 1. op vers 34.

8 Gevraeght hebbende, ofte ondersoeckende, wat van Sauls doode lichaem mochte zijn, willende dat begraven, indien het niet en ware geschiet.

9 Siet 1.Sam. 31. versen 11, 12, 13.

5

Doe sondt David boden tot de mannen van Iabes in Gilead: ende ¹⁰ hy seyde tot hen; ¹¹ Gezegent zijt ghy den HEERE, ¹² dat ghy dese weldadigheyt gedaen hebt aen uwen heere, aen Saul, ende hebt hem begraven.

10 D. liet seggen.

11 Siet Genes. 24. op vers 31. Ruth 2. vers 20. ende 3.10.

12 Ofte, die.

6

Soo doe nu de HEERE aen u weldadigheyt ende trouwe: ende ick oock, ick sal aen u dit goede ¹³ doen, ¹⁴ dewijle ghy dese sake gedaen hebt.

13 D. vergelden. Ofte in desen sin: Gelijck de Heere sulcks aen u vergelden sal, alsoo sal ick het oock doen. And. [na] dit goede.

14 Of, die ghy, etc.

7

Ende nu, laet uwe handen sterck zijn, ende zijt ¹⁵ dapper, ¹⁶ dewijle uwen heere Saul gestorven is: ende oock hebben my ¹⁷ die van den huyse Iuda tot ¹⁸ Koningh over hen gesalft.

15 Hebr. tot kinderen, of, sonen der dapperheyt, ofte, kloeckheyt. siet ond. 3. op vers 34.

16 Hy wil seggen: Geeft den moedt niet verloren, al is ’t dat uw’ Heer ende Koningh doot is.

17 Hebr. het huys Iuda hebben, etc.

18 Soo dat ick boven de gewilligheyt de macht hebbe om u in voorvallende swarigheyt te hulpe te komen. Al hoewel David van Godts raet versekert was, gebruyckt hy niet te min dese geoorlofde middelen, om met wel doen de herten der Israëliten te gewinnen, ende de uytkomst met vertrouwen ende gedult te verwachten.

8

¹⁹ Abner nu, de sone van Ner, de Krijghs-overste, dien Saul gehadt hadde, nam ²⁰ Isboseth, Sauls sone, ende voerde hem ²¹ over na Mahanaim.

19 Oock genaemt Abiner. siet 1.Sam. 14. versen 50, 51.

20 Hebr. Isch-boscheth.

21 Over de Iordane, alwaer Mahanaim gelegen was, aen de beke Iabbok, niet verre van Iabes in Gilead. siet Gen. 32.2. Dit schijnt Abner gedaen te hebben, om de Gileaditen, tot welcken David sijne boden gesonden hadde, tegen David vast te maken, ende te breken de gunst, dien hy daer mochte verkregen hebben.

9

Ende maeckte hem ten ²² Koningh over ²³ Gilead, ende over de ²⁴ Aschuriten, ende over ²⁵ Iizreël; ende over Ephraim, ende over Benjamin, ende over ²⁶ gantsch Israël.

22 Niet tegenstaende, dat desen Abner des Heeren wille niet onbekent en was, als af te nemen is uyt Cap. 3. versen 9, 10, 18.

23 Siet van Gilead Num. c. 32.

24 Hier door wort by de meeste verstaen de stam Aschar, zijnde d’uyterste in’t Noorden van Canaan, aen de zee. Hebr. den Aschurijt.

25 De stadt was gelegen tusschen half Manasse ende Issaschar, op de grenzen: ’t dal Iizreël lagh in Issaschar, vast in het midden van Canaan, waer onder de naestgelegene, Zebulon, Naphtali, ende half Manasse mede verstaen worden: gelijck neffens Ephraim, Dan ende Simeon voor een deel in Iuda gelegen.

26 Uytgenomen Iuda, als volght.

10

Veertigh jaer was Isboseth, Sauls soon, oudt, als hy ²⁷ Koningh wert over Israël; ende hy ²⁸ regeerde het tweede jaer: alleenlick die van den huyse Iuda, ²⁹ volghden David na.

27 Hebr. regeerde, D. Koningh wert, ofte begost te regeeren: ende alsoo dickwils in dese historien der Koningen.

28 Siet 1.Sam. 13. op vers 1. Ofte, hadde geregeert: want de sin schijnt te wesen, dat hy twee volle jaren geregeert hadde, als de strijt, vers 12, etc. verhaelt, gebeurt is. siet wijders ond. cap. 3. op vers 1. hoewel hier uyt niet en volght, datse David in dese twee voorgaende jaren teenemael in vrede hebben gelaten.

29 Hebr. waren achter David.

11

^a Het getal nu der dagen, die David Koningh geweest is te Hebron, over ’t huys Iuda, is seven jaren, ende ses maenden.

a 2.Sam. 5.5. 1.Reg. 2.11.

12

Doe toogh Abner, de sone van Ner, ³⁰ uyt, met de knechten Isboseths, des soons Sauls, van Mahanaim na ³¹ Gibeon.

30 Om krijgh te voeren tegens David ende Iuda.

31 Gelegen in Benjamin, Ios. 18. vers 25. siet oock Ios. capp. 9. 10. Dese stadt lagh niet verre van de frontieren van Iuda, ende was den kinderen Aarons ingegeven, Iosu. 21.17.

13

³² Ioab, de sone van Zeruja, ende de knechten Davids togen oock uyt; ende sy ontmoeteden malkanderen by den ³³ vijver Gibeons: ende sy bleven, dese aen dese zijde des vijvers, ende die aen gene zijde des vijvers.

32 Dese was Davids Krijghs-overste, gelijck Abner Isboseths. Zeruja was Davids suster. Siet 1.Chron. 2.16.

33 Die buyten Gibeon was aen de zuydzijde van Gibeon.

14

Ende Abner seyde tot Ioab; Laet sich nu de ³⁴ jongens opmaken, ende voor ons ³⁵ aengesichte ³⁶ spelen: ende Ioab seyde; Laetse sich opmaken.

34 Eenige wackere jonge krijghslieden.

35 In onse tegenwoordigheyt, voor onse oogen, tot een spectakel, ende dat wy toesiende, ons stille houden, ende latense begaen.

36 D. schermutselen, in de wapenen malkanderen beproevende. ’t Schijnt dat Abner, na de wijse der rouwe soldaten, den doot van eenige jonge helden weynigh heeft geacht: waer van hy sijne straffe in ’t eynde deses strijts gevoelt heeft. siet versen 17, 26, 27.

15

Doe maeckten sich op, ende gingen

[fol. 133r.\Abner geslagen. Davids sonen--te Hebron.]

³⁷ over ³⁸ in getale, twaelf van Benjamin, te weten voor Isboseth, Sauls sone, ende twaelf van Davids knechten.

37 Of, voor by, te weten, den vijver, waer van vers 13.

38 D. in gelijcken getal van beyde zijden.

16

Ende d’eene greep den ³⁹ anderen by den kop, ende [stiet] sijn sweert in de zijde des anderen; ende sy ⁴⁰ vielen t’samen: daer van noemde men deselve plaetse ⁴¹ Chelkath Hazurim, die by Gibeon is.

39 Hebr. de man sijnen naesten, of, sijnen medgeselle: alsoo in het volgende.

40 D. sy bleven alle vier ende twintigh doot.

41 D. deel, stuck lants, ofte, acker der rotzen, D. der helden, die als rotzen onbeweeghlick zijn geweest, ende elck in sijne plaetse gebleven: of, der spitzen, scherpten, om dat sy door de scherpte des sweerts malkanderen hebben neder gevelt.

17

Ende daer was op dien selven dagh een gantsch seer harde strijdt: Doch Abner, ende de mannen Israëls werden voor ’t aengesichte der knechten Davids geslagen.

18

Nu waren aldaer drie sonen van Zeruja, Ioab, ende Abisai, ende Asahel: ende Asahel was ⁴² licht op sijne voeten, als eene der rheen, die in’t velt zijn.

42 D. seer snel in het loopen. Vergelijckt boven 1.23.

19

Ende Asahel jaeghde den Abner achter na: ende hy en weeck niet, om van achter Abner ter rechter ofte ter slincker hant af te gaen.

20

Doe sagh Abner achter sich om, ende seyde; Zijt ghy dit Asahel? ende hy seyde; Ick ben’t.

21

Ende Abner seyde tot hem; Wijckt tot uwe rechter hant, ofte tot uwe slincker hant, ende grijpt u eenen van die jongens, ende neemt voor u haer ⁴³ gewaet: maer Asahel en wilde niet afwijcken van achter hem.

43 D. hare kleedinge, ofte wapenen, ofte beyds: Vergel. Iudic. 14.19.

22

Doe voer Abner wijders voort, seggende tot Asahel; Wijckt af van achter my: ⁴⁴ waerom sal ick u ter aerden slaen? hoe soud ick dan mijn aengesichte opheffen voor uwen broeder Ioab?

44 Als of hy seyde: Waerom wilt ghy dat perijckel uyt staen? Ghy sult my dringen, dat ick uwer niet en sal konnen verschoonen, dat ick uwes broeders halven (die een dapper krijghs-overste is) anders geern soude doen.

23

Maer hy weygerde af te wijcken; soo sloegh hem Abner met het ⁴⁵ achterste van de spiesse ⁴⁶ aen de vijfde ribbe, dat de spiesse van achter hem uytgingh; ende hy viel aldaer, ende sterf op sijne ⁴⁷ plaetse: Ende het geschiedde, dat alle, die tot de plaetse quamen, alwaer Asahel gevallen ende gestorven was, staen bleven.

45 D. hy stack hem met het scherp, dat aen het onderste, ofte, achterste van de spiesse was.

46 Of, by, nevens, onder. Dit wort van vele verstaen van de plaetse der rechter zyde, daer de lever leyt aen’t borstbeen, ende daer de stam is van de lever-ader: alwaer ervarene ende geleerde Medicijns betuygen, ende den Heydenen oock bekent is geweest, dat de wonde haestiger, als eenige andere, den mensche doot: sommige verstaen ’t van de slincker zijde, daer het herte leyt, ofte het weeck der zijden onder de korte ribben, die vijf in getale zijn. ’t Welcke schijnt bevestight te worden door de uytstortinge des ingewants door de selve wonde geschiet, waer van ond. 20. vers 10. Vergel. onder 3.27. ende 4.6. ende 20. vers 10.

47 D. hy bleef doot liggen op de plaetse, daer hy gestaen hadde, of gesteken wert.

24

Maer Ioab ende Abisai jaeghden Abner achter na: ende de sonne gingh onder als sy gekomen waren tot den heuvel van Amma, dewelcke is voor Giach op den wegh der woestijne Gibeons.

25

Ende de kinderen Benjamins versamelden sich achter Abner, ende werden tot eenen ⁴⁸ hoop: ende sy stonden, op de spitse van eenen heuvel.

48 Of, dicht t’samen gevoeghde troupe. Hebr. eyg. bondelken. Aldus schicken sy haer in ordre op de hooghte eens heuvels, om haer bequaemlick te beschermen.

26

Doe riep Abner tot Ioab, ende seyde; Sal dan het sweert ⁴⁹ eeuwighlick verteeren? en weet ghy niet dat ⁵⁰ het in’t laetste bitterheyt sal zijn? ende hoe lange en sult ghy den volcke niet seggen, dat sy weder keeren ⁵¹ van hare broederen te vervolgen?

49 Dat is, sonder ophouden.

50 D. dat het ten laetsten eene bittere ofte droevige uytkomste sal moeten geven?

51 Hebr. van achter hare broederen.

27

Ende Ioab seyde; [Soo waerachtigh als] Godt leeft, ’t en ware dat ghy ⁵² gesproken hadt, sekerlick het volck soude al doe van den morgen af wech gevoert zijn geweest, een yegelick ⁵³ van sijnen broeder te vervolgen.

52 Hy wil seggen: Eerst tot vechten geporret ende den strijt alsoo veroorsaeckt hadt. siet bov. vers 14. Ick soud’al heden vroegh ’t volck hebben doen aftrecken.

53 Hebr. van achter sijnen broeder.

28

Doe blies Ioab met de basuyne, ende al het volck stondt stille, ende en jaeghden Israël niet meer achter na, ende en voeren niet wijders voort te strijden.

29

Abner dan ende sijne mannen gingen dien selven gantschen nacht over het vlacke velt: ende sy gingen over de Iordane, ende wandelden het gantsche ⁵⁴ Bithron door, ende quamen tot ⁵⁵ Mahanaim.

54 Of, de gantsche lantscheydinge, het afgesondert, afgesneden deel lants, dat over de Iordane lagh, ende daer door van Canaan was afgescheyden. Alsoo worden Cant. 2.17. genoemt bergen van Bather, D. der afscheydinge, om datse in Gilead gelegen ende door de Iordane van Canaan afgesondert waren.

55 Van waer sy uytgetogen waren, vers 12.

30

Ioab keerde oock weder van achter Abner, ende versamelde het gantsche volck: ende daer werden van Davids knechten gemist, negentien mannen, ende Asahel.

31

Maer Davids knechten hadden van [kolom] Benjamin, ende onder Abners mannen geslagen: drie hondert ende sestigh mannen warender doot gebleven.

32

Ende sy namen Asahel op, ende begroeven hem in sijns vaders graf, dat te Bethlehem was: Ioab nu ende sijne mannen, gingen den gantschen nacht, dat hen het licht aenbrack te Hebron.