Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het iij. Capittel.

Krijgh tusschen den huyse Sauls ende den huyse Davids. vers 1. Register van Davids sonen, die hem te Hebron geboren zijn, 2. Abner zijnde van groot aensien in Sauls huys, wort op Isboseth van wegen seker verwijt, vertoornt, ende handelt met David om accoort, 6. brengt Michal, Sauls dochter, weder tot David, volgens sijne begeerte, 13. Ende met de Oudtsten van Israël gesproken hebbende, besoeckt David te Hebron, accordeert met hem in vrientschap, ende vertreckt in vrede, 17. Ioab van buyten komende, ende dit vernemende, beschuldight David daer over, achterhaelt Abner buyten Davids weten, ende vermoort hem verraderlick, 22. Waer over David seer wort gestoort, verklaert opentlick sijne onschult, doet Abner eene statelicke begraefnisse, roemt sijne dapperheyt, weeklaeght over hem, ende verontschuldight sich, dat hy de autheuren deses moorts nu niet en straft, 28.

1

ENde daer was een ¹ lange krijgh tusschen den huyse Sauls, ende tusschen den huyse Davids: Doch David ² gingh ende wert stercker, maer ³ die van den huyse Sauls gingen ende werden swacker.

1 Dese krijgh schijnt geduert te hebben vijf jaren. Want ten tijde des eersten strijdts, (waer van cap. 2. vers 12. etc.) hadden David ende Isboseth twee jaren beyde geregeert: als afgenomen wort uyt cap. 2. vers 10. ende vergelijckinge van versen 4, en 9. aldaer: waer uyt te sien is, dat sy beyde op eenen tijt begost hebben te regeeren. David nu heeft tot Hebron geregeert seven jaren ende ses maenden, Cap. 2. vers 11. tot dat Isboseth omgebracht zijnde (ond. 4. versen 6, 7.) David over gantsch Israël tot Koningh wiert gesalft, Capit. 5. vers 3. Soo dat dese oorloge de vijf overige jaren ende eenige maenden schijnt geduert te hebben.

2 Hebr. was gaende ende sterck wordende: D. wert al stercker ende stercker.

3 Hebr. het huys Sauls waren gaende ende swack, of, dun, uytgeput wordende: D. die van Sauls huys werden al kleyner ende kleyner, ofte machtelooser. Siet Genes. 26. op vers 13. Ion. 1. op vers 11.

2

Ende David werden ^a sonen geboren te Hebron: Sijn eerstgeboren nu was Amnon, van Ahinoam, de Iizreëlitische.

a 1.Chron. 3.1, etc.

3

Ende sijn tweede was ⁴ Chileab, van Abigail, Nabals, des Carmeliters, ⁵ huysvrouwe: ende de derde, ⁶ Absalom, de sone van ⁷ Maacha, de dochter van Thalmai, Koningh van ⁸ Gesur:

4 Anders genoemt Daniel, 1.Chro. 3.1.

5 Siet bov. cap. 2. op vers 2.

6 Hebr. Abschalom.

7 Bekeert zijnde tot de ware religie.

8 Hebr. Geschur, als onder 13. versen 37, 38. ende cap. 14. vers 23. ende 15. vers 8. Eene stadt gelegen in het Noorden, aen de frontieren van Gilead, voor aen in het gedeelte van Syrien, genaemt Trachonitis. siet Deut. 3. vers 14. Iosu. 12.5. ond. 15.8. Daer zijn oock Gesuriten geweest tegen ’t Zuyden van Canaan, na Egypten toe, 1.Sam. 27.8. van de welcke David, te Ziklag zijnde, grooten roof haelde.

4

Ende de vierde, Adonia, de sone van Haggith: ende de vijfde ⁹ Sephatia, de sone van Abital:

9 Hebr. Schepatia.

5

Ende de seste, Iithream, van Egla, Davids ¹⁰ huysvrouwe: Dese zijn David geboren te Hebron.

10 Waerom dese hier alleen Davids huysvrouwe genoemt wort, daer sy doch alle sijne huysvrouwen waren, daer van is verscheyden gevoelen. Sommige meynen, dat dese d’aldervoortreffelickste ende voornaemste; andere, dat sy de slechtste geweest zy, ende nergens sonderlingh door bekent, als dat David haer getrouwt hadde. Het eenvoudighste schijnt te wesen, datter eene andere van dien naem geweest mach zijn, ende dese hier door van die onderscheyden.

6

Terwijlen die krijgh was tusschen den huyse Sauls, ende tusschen den huyse Davids, soo geschieddet, dat Abner sich ¹¹ sterckte in den huyse Sauls.

11 Bekomende door zijne groote manhaftigheyt, ende kloecke daden, sonderlinge macht, authoriteyt, ende aensien, selfs by den Koningh Isboseth, als blijckt in het volgende. And. sich kloeckelick droegh voor Sauls huys.

7

Saul nu hadde een bywijf gehadt, welckes naem was ^{b 12} Rizpa, dochter van Aija: ende [Isboseth] seyde tot Abner; waerom zijt ghy ¹³ ingegaen tot mijns vaders bywijf?

b 2.Sam. 21.8, 10, 11, etc.

12 Van dese siet ond. 21. versen 8, 10, 11, etc.

13 D. hebt by haer gelegen. Het schijnt dat Isboseth suspicie heeft gehadt, als of Abner wel mochte trachten na het Koninckrijcke.

8

Doe ¹⁴ ontstack Abner seer over Isboseths woorden, ende seyde; Ben ick dan een ¹⁵ hontskop, ¹⁶ ick die tegens Iuda, aen den huyse Sauls uwes vaders, aen sijne broederen, ende aen sijne vrienden heden weldadigheyt doe, ende u niet ¹⁷ overgelevert hebbe in Davids hant? dat ghy heden ¹⁸ aen my ondersoeckt de ongerechtigheyt ¹⁹ eener vrouwe?

14 Hebr. ontstack den Abner seer, T.w. de toorn. Siet Genes. 4. op vers 5.

15 D. veracht, ofte van geener weerde. Vergel. 1.Sam. c. 24. vers 15. ende Deut. 23.18. onder 9.8. ende 16.9.

16 Anders, die van, met, of, voor Iuda zy? Soude ick heden, etc. Dat is, als of ick het met Iuda hielde, ofte, tot Iuda overgeloopen was, of, tot Iuda gehoorde? Daer ick ter contrarie soo ende soo gedaen hebbe ende noch doe, etc.

17 Hebr. hebbe doen vinden, D. hebbe doen vallen, ofte, overgelevert in Davids hant.

18 Ofte, ghy legt my te laste, besoeckt my heden [van wegen] etc. Ofte, besoeckt over my: D. ghy wilt my ondersoecken, ende als te rechte stellen, ende straffen, om eene misdaet, die ick aen dese vrouwe soude hebben bedreven? Daer ghy sulcks behoordet over te sien: Of, ghy straft my als of het waer zy: Is dit mijn loon voor alle mijne getrouwe diensten? Soo onverdraeghlick viel hem dese bestraffinge.

19 D. met eene, of, dese vrouwe bedreven.

9

²⁰ Godt doe Abner soo, ende doe hem soo daer toe, voorseker, gelijck als de ²¹ HEERE David gesworen heeft, dat ick even alsoo aen hem sal doen;

20 Van dese maniere van sweeren, siet Ruth 1. op vers 17. ende 1.Reg. cap. 19. op vers 2.

21 Niet tegenstaende dat hy dit wel wiste, hadde hy evenwel Sauls huys voor gestaen, ende David tegen gestaen. Siet oock vers 18.

[fol. 133v\Abners verbont met David. Abners doot.]

10

Overbrengende het Koninckrijcke van den huyse Sauls, ende ²² oprichtende den stoel Davids over Israël, ende over Iuda, van ²³ Dan tot Berseba toe!

22 Of, bevestigende.

23 Dit waren de uyterste lantpalen van Canaan. Dan in ’t Noorden, ende Berseba in het Zuyden. Siet 1.Reg. 4. op vers 25.

11

Ende ²⁴ hy en konde Abner voorder niet een woort antwoorden, om dat hy hem ²⁵ vreesde.

24 Isboseth.

25 Sorgende, dat hy harder getracteert zijnde, wel in ernst mochte doen, het gene hy maer uyt toornigheyt scheen te dreygen: ende dat van wegen sijne macht, ende het aensien, dat hy hadde: boven vers 6.

12

Doe sondt Abner boden ²⁶ voor sich tot David, seggende; ²⁷ Wiens is het lant? seggende [wijders;] Maeckt u verbont met my, ende siet, mijne hant sal met u zijn, om gantsch Israël tot u om te keeren.

26 Ofte, in sijne plaetse, D. in plaetse van selfs te komen, ofte, uyt sijnen eygenen name, maer niet uyt des Koninghs Isboseths, ofte des Rijcks name. And. in plaetse van dat: dat is, daerom, dieshalven.

27 Hy wil seggen: ’t Konickrijck van Israëls lant komt doch niemant toe als u, dien het van Gode belooft is.

13

Ende ²⁸ hy seyde; ²⁹ Wel, ick sal een verbont met u maken: doch een dingh begeer ick van u, ³⁰ seggende; Ghy sult mijn ³¹ aengesichte niet sien, ’t en zy dat ghy ³² Michal, Sauls dochter, te voren inbrenght, als ghy komt om mijn aengesicht te sien.

28 David.

29 Ofte, ’t is wel, ’t is goet: D. uwen voorslagh bevalt my wel, ik neem dat aen.

30 Dat is, te weten dit, etc.

31 Vergel. Gen. 43. vers 3.

32 Davids eerste huysvrouwe, van de welcke de Schrifture betuyght, datse hem beminde, ende hem getrouwe was geweest, 1.Sam. 18. versen 20, 28. ende 19.versen 11, 12.

14

Oock sondt David ³³ boden tot Isboseth, den sone Sauls, seggende: Geeft [my] mijne huysvrouwe Michal, die ick my ^c met ³⁴ hondert voorhuyden der Philistijnen ondertrouwt hebbe.

33 Om alsoo Abner occasie te geven, dat hy, sonder Isboseths achterdencken, sijne belofte mochte volbrengen.

c 1.Sam. 18.25, 27.

34 Volgens Sauls verdingh, die David door dat middel meende van kanten te helpen door de Philistijnen. Siet 1.Sam. 18.25, 27.

15

³⁵ Isboseth dan sondt henen, ende ³⁶ namse van den man, van ^{d 37} Paltiël, den sone van Lais.

35 Sonder twijffel door Abner overredet zijnde, dien hy, vermits vreese, niets dorste weygeren.

36 D. lietse door de gesondene boden nemen.

d 1.Sam. 25.44.

37 Oock genaemt Palti, aen welcken Saul dese Michal, na dat David gevlucht was, ter vrouwe gegeven heeft, 1.Sam. 25.44.

16

Ende haer man gingh met haer, al gaende ende weenende achter haer tot ³⁸ Bahurim toe: Doe seyde Abner tot hem; Gaet wech, keert weder; ende hy keerde weder.

38 Gelegen in Benjamin, onder 19.16. na by de grenzen van Iuda, na uytwijsen der kaerten.

17

Abner nu hadde ³⁹ woorden met de Oudtsten van Israël, seggende: Ghy hebt David te ⁴⁰ voren lange tot eenen Koningh over u begeert.

39 Hebr. Abners woort, (ofte, handel, raetslagh) was, ofte, was geweest met, etc. Vergel. 1.Reg. 1.7. ende Num. cap. 31. vers 16.

40 Hebr. oock gister, oock eergister.

18

Soo doet het nu: want de HEERE heeft tot David gesproken, seggende; Door de hant Davids, mijns knechts, sal ick mijn volck Israëls verlossen van de hant der Philistijnen, ende van de hant aller harer vyanden.

19

Ende Abner sprack ⁴¹ oock voor de ooren Benjamins: voorts gingh Abner oock henen, om te Hebron voor Davids ooren te ⁴² spreken alles, wat goet was in de oogen Israëls, ende in de oogen van het ⁴³ gantsche huys Benjamins.

41 Gelijck hy met de Oudtsten van Israël gedaen hadde.

42 Om David rapport te doen van al het gene dat Israël, ende bysonderlick Benjamin, goet gevonden ende verklaert hadden.

43 Verst. den meesten deel: want’er noch al vele den huyse Sauls toegedaen waren, dewijle Saul uyt Benjamins stam gesproten was. Siet 1.Sam. cap. 9. vers 16. ende 10.20, 21. 1.Chron. 12.29. ende vergelijckt dese maniere van spreken met Matth. 3.5. ende Philip. 2.21. etc.

20

Ende Abner quam tot David te Hebron, ende twintigh mannen met hem; ende David maeckte Abner, ende den mannen, die met hem waren, een maeltijt.

21

Doe seyde Abner tot David; Ick sal my opmaken, ende henen gaen, ende vergaderen gantsch Israël tot mijnen heere den Koningh, dat sy een verbont met u maken, ende ghy regeeret, ⁴⁴ over alles dat uwe ziele begeert: Alsoo liet David Abner gaen, ende hy gingh in vrede.

44 Ofte, na alles, ofte, gantschelick, als etc. Dat is, na uwes herten wensch.

22

Ende siet, Davids knechten ende Ioab quamen van eene ⁴⁵ bende, ende brachten met hen eenen grooten roof: Abner nu, die en was niet by David te Hebron; want hy hadde hem laten gaen, ende hy was gegaen in vrede.

45 Ofte, eene troupe, een hoop streupende krijghslieden, die sy achterhaelt ende geplondert hadden.

23

Als nu Ioab, ende ’t gantsche heyr, dat met hem was, aenquamen, soo gaven sy Ioab te kennen, seggende; Abner, de sone van Ner, is gekomen tot den Koningh, ende hy heeft hem laten gaen, ende hy is gegaen in vrede.

24

Doe gingh Ioab tot den Koningh in, ende seyde; Wat hebt ghy gedaen? siet, Abner is tot u gekomen; waerom nu hebt ghy hem laten gaen, dat hy soo ⁴⁶ vry is wech gegaen? [kolom]

46 Hebr. gaende gegaen is.

25

Ghy kent Abner, den sone van Ner, dat hy gekomen is om u te ⁴⁷ overreden: ende om te weten uwen ⁴⁸ uytgangh, ende uwen ingangh, ja om te weten alles wat ghy doet.

47 Met soete woorden te verleyden. siet Iudic. 14. op vers 15.

48 D. uwen handel ende wandel, uwe regeeringe buyten ende binnen. Siet Deut. 28. op vers 6.

26

Ende Ioab gingh uyt van David, ende sondt Abner ⁴⁹ boden na, die hem wederom haelden van den ⁵⁰ bornput van Sira: maer David en wistet niet.

49 Als of de Koningh hem noch yets te seggen hadde: hoewel het buyten des Koninghs weten was, als volght.

50 Of, gracht, waterpoel, waterback; gelegen ten Noorden van Hebron, dichte by, aen den wegh, die van Hebron na Ierusalem ende Benjamin gaet, volgens de kaerten.

27

Als nu Abner weder tot Hebron quam, ^d[e] soo leydde hem Ioab ter zijden af in het midden der poorte, om in der ⁵¹ stilte met hem te spreken: ende hy sloegh hem aldaer aen de ⁵² vijfde ribbe, dat hy sterf, ^e[f] om sijns broeders Asahels ⁵³ bloets wille.

d[e] 1.Reg. 2.5.

51 Of, vreedsaemlick: als of hy hem alleen, ende in ’t heymelick vertrouwder wijse wat hadde te seggen.

52 Als bov. 2.23.

e[f] 2.Sam. 2.23.

53 D. dootslaghs, dien hy aen sijnen broeder Asahel begaen hadde: bov. 2. vers 23. ende onder vers 30. Siet Gen. 4. versen 9, 10.

28

Als David dat daer na hoorde, soo seyde hy; Ick ben onschuldigh, ende mijn Koninckrijck, ⁵⁴ by den HEERE, tot in eeuwigheyt, van den ⁵⁵ bloede Abners, des soons van Ner.

54 Hebr. van by den HEERE: als of hy seyde, Ick ben vry van straffe by den Heere, die desen moort noch my, noch mijn Koninckrijcke sal toereeckenen.

55 Hebr. bloeden: als Gen. 4.9, 10, etc.

29

⁵⁶ Het blijve op den kop Ioabs, ende op het gantsche huys sijns vaders: ende daer en worde van den huyse Ioabs niet ⁵⁷ afgesneden, die eenen ⁵⁸ vloet hebbe, ende melaetsch zy, ende sich ⁵⁹ aen den stock houde, ende door het sweert valle, ende broots gebreck hebbe.

56 T.w. bloet. siet Iudic. 9. op vers 24.

57 D. daer zy in Ioabs huys altijts yemant, die dese plagen, ofte eenige van dien onderworpen zy.

58 Siet Levit. 15. vers 2. etc.

59 D. die ongesont, swack, machteloos, ofte lam zy.

30

Alsoo hebben Ioab, ende sijn broeder ⁶⁰ Abisai, den Abner doot geslagen, om dat hy haren broeder Asahel te Gibeon in den ⁶¹ strijt gedoot hadde.

60 Hier uyt blijckt dat Abisai van desen moort mede geweten, ende daer toe geraden heeft: hoewel hy in het voorgaende niet en is genoemt.

61 Ende dien volgens, niet moordadighlick, als Ioab Abner hadde gedaen. Siet boven cap. 2. versen 20, 21, 22, 23.

31

David dan seyde tot Ioab, ende tot al ’t volck, dat by hem was; ⁶² Scheurt uwe kleederen, ende gordet ⁶³ sacken aen, ende weeklaget ⁶⁴ voor Abner henen: ende de Koningh David gingh achter de ⁶⁵ bare.

62 Siet Genes. 37. op vers 29.

63 Siet Gen. 37. op vers 34.

64 D. voor ’t lijck, als in het volgende wort verklaert. Vergel. Luce 7.14.

65 Ofte, het lijck. Hebr. bedde, D. daer Abner in lagh ende gedragen wert.

32

Als sy nu Abner te Hebron begroeven, soo hief de Koningh sijne stemme op, ende weende by Abners graf; oock weende al het volck.

33

Ende de Koningh maeckte eene klage over Abner, ende seyde; ⁶⁶ Is dan Abner gestorven, als een dwaes sterft?

66 Als of hy seyde: Is het niet jammer, dat sulck een dapper krijghsheldt soo deerlick sijn leven heeft moeten verliesen, als of hy een van de snoodtste menschen ware, ofte, yemant, die sich sonder eenigen tegenweer sottelick laet ombrengen. Doch dat sal (wil David seggen) sijnen krijghs-lof niet verduysteren.

34

⁶⁷ Uwe handen en waren niet gebonden, noch uwe voeten in kopere boeijen gedaen; [maer] ghy zijt gevallen, gelijck men valt voor het aengesichte van ⁶⁸ kinderen der verkeertheyt: doe weende het gantsche volck noch ⁶⁹ meer over hem.

67 David wil seggen, dat Ioab wel bevonden soude hebben, dat hy met eenen krijghsman te doen hadde, die handen ende voeten reppen konde, indien hy hem voor de vuyst (als men seyt) hadde bevochten.

68 Of, sonen der verkeertheyt, ongerechtigheyt, schalckheyt: als ond. 7.10. D. gantsch verkeerde menschen. Waer mede David Ioab ende sijnen broeder opentlick doorstrijckt, ende dien schandelicken moort verwijt. Aengaende de maniere van spreken (kinderen, ofte, sonen der verkeertheyt) deselve is in de H. Schrift elders dickwils gebruyckt. Alsoo, kinderen Belials, D. der ondeught, of ongebondenheyt, hals-sterrigheyt, Deut. 13.13. kinderen der overtredinge, Iesa. 57.4. kinderen der ongehoorsaemheyt, Ephes. 2.2. kinderen der duysternisse, 1.Thess. 5. vers 5. gelijck ter contrarie, kinderen der kloeckheyt, of, dapperheyt, bov. 2.7. kinderen des lichts, Ephes. 5.8. ende diergelijcke meer. Vergel. ond. 12. op vers 5.

69 Of, wederom: Hebr. het gantsche volck voeren voort, ofte, deden toe te weenen over hem.

35

Daer na quam al het volck om David ⁷⁰ broot te doen eten, als het noch dagh was: maer David swoer, seggende, ⁷¹ Godt doe my soo, ende doeder soo toe, indien ick voor het ⁷² onder gaen der sonnen broot, ofte yet wat smake!

70 D. om hem te vermanen, dat hy wat soude nuttigen, sich met spijse verquicken ende stercken.

71 Als boven vers 9.

72 Want sulcks de ordre was in een recht vasten, dat men sich van alle spijse onthielt tot op den avont: alsoo boven cap. 1. vers 12, etc.

36

Als al het volck dit vernam, soo was het ⁷³ goet in hare oogen: alles, soo als de Koningh gedaen hadde, was goet in de oogen des gantschen volcks.

73 Dat is, het beviel den volcke wel.

37

Ende al dat volck, ende gantsch Israël, merckten te dien selven dage, dat het ⁷⁴ van den Koningh niet en was, dat men Abner, den sone van Ner, gedoot hadde.

74 Dat is, dat het des Koninghs raet ende wille gantsch niet geweest en was.

38

Voorts seyde de Koningh tot sijne knechten; Weett ghy niet, dat te desen dage een Vorst, ja een Groote in Israël ⁷⁵ gevallen is?

75 Ende dat, dien volgens, de moordenaer van sulcken personagie tot een exempel van anderen strengelick behoorde gestraft te worden?

[fol. 134r.\Isboseth vermoort. David--Koningh.]

39

Maer ick ben heden ⁷⁶ teeder, ende ⁷⁷ gesalft ten Koningh; ende dese mannen, de sonen van Zeruja, zijn ⁷⁸ harder dan ick: ⁷⁹ de HEERE sal den boosdoender vergelden na sijne boosheyt.

76 D. ick ben noch geringh van macht. Eene gelijckenisse van een jongh kint genomen.

77 D. ick ben noch swack ende jongh in mijn Koninckrijcke. Ick ben wel van Samuel gesalft tot eenen Koningh over gantsch Israël, maer hebbe noch in der daet geenen stam onder my, als Iuda alleen.

78 Dat is, machtiger ende vaster, dan dat ickse soude derven ofte konnen na behooren straffen, vermits het groot aensien, dat sy by het krijghsvolck hebben: Aldus schijnt David (die soo vele preuven van Godts genadigen bystant hadde) de politijcke consideratien ende menschelicke vreese al te veel toe gegeven te hebben, uytstellende de straffe tot bequamer gelegentheyt, die hy nochtans by sijn leven niet heeft gevonden, ofte waergenomen, bevelende eyndelick de wrake sijnen sone Salomo, 1.Reg. 2.5.

79 Dewijle het my aen de macht nu ontbreeckt, soo sal de Almachtige Godt hem straffen, ofte my de macht noch verleenen, dat ick het doe, ofte doe doen. Siet het begin hier van onder 19.13. het vervolgh 1.Reg. 2.5, 6. ende de volle uytvoeringe 1.Reg. 2.34.