Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxviij. Capittel.

Achis, sullende optrecken tegen Israël, vertrouwt sich op David, vers 1, etc. Samuel was gestorven ende begraven, ende Saul hadde de tooveraers uytgeroeyt, 3. maer nu, voor de Philistijnen bevreest ende van Godt verlaten zijnde, gaet om raet tot eene tooveresse, 5. Die van Saul versekert zijnde, datse hierom niet en sal gestraft worden, eenen Samuel doet opkomen, 9. van welcken Saul sijnen nakenden ondergangh verstaen hebbende, beswijckt, 16. wort door raet ende dienst der tooveresse ende sijner knechten verquickt met spijse, 21.

1

ENde ’t geschiedde in die dagen, als de Philistijnen hare ¹ legers vergaderden tot den strijt, om tegen Israël te strijden: soo seyde Achis tot David, ² Ghy sult sekerlick weten, dat ghy met my in het leger sult uyttrecken, ghy ende uwe mannen.

1 Hier staet legers in ’t getal van vele, als oock ond. 29.1. waer uyt af te nemen is, dat de Philistijnen verscheydene legers hebben t’samen te velde gebracht.

2 Hebr. wetende sult ghy weten.

[fol. 130v\ Achis. David. Saul ende de Tooveresse.]

2

Doe seyde David tot Achis, ³ Aldus sult ghy weten wat uw’ knecht doen sal: ende Achis seyde tot David, ⁴ Daerom sal ick u ten bewaerder mijnes hoofts setten, ’t allen dagen.

3 Ofte, hier aen. Dit is wederom eene dobbelsinnige maniere van spreken, als boven 27.10.

4 Als of hy seyde, Dewijle ick u toevertrouwe, dat ghy u kloeckelick in mijnen dienst sult gebruycken laten, soo sal ick u tot een bewaerder mijnes hoofts, dat is, mijnes lijfs ende levens stellen, soo lange als ick ende ghy leeft.

3

^{a 5} Samuel nu was gestorven, ende gantsch Israël hadde rouwe over hem bedreven, ende hadden hem begraven te Rama, te weten in ⁶ sijne stadt: ende Saul hadde ⁷ uyt den lande wech gedaen de ⁸ waerseggers, ende ⁹ de duyvels-konstenaers.

a 1.Sam. 25.1.

5 Dit wort hier gestelt, om aen te wijsen, waerom dat Saul den Samuel geenen raet gevraegt en hadde, maer hadde bevolen een tooveresse te soecken.

6 D. in de stadt, in dewelcke hy geboren ende opgetogen was, ende meest gewoont hadde.

7 Verstaet het lant van Israël. Siet Levit. 19.31.

8 Siet Levit. 19. op vers 31.

9 Of, swarte konstenaers.

4

Ende de Philistijnen quamen ende vergaderden haer, ende sy legerden haer te ¹⁰ Sunem: ende Saul vergaderde gantsch Israël, ende sy legerden haer op ¹¹ Gilboa.

10 Siet d’aenteeck. Iosu. 19.18.

11 Dit is een geberghte, gelegen niet verre van ’t dal Iizreël, alwaer de slagh geschiet is, daer Saul met sijne sonen is omgekomen. siet ond. 31. vers 1. ende 2.Sam. 1.21.

5

Doe Saul ’t leger der Philistijnen sagh: soo vreesde hy, ende sijn herte beefde seer.

6

Ende Saul ¹² vraeghde den HEERE, maer de HEERE en antwoordde hem niet: ¹³ noch door ¹⁴ droomen, noch door ¹⁵ de Urim, noch ¹⁶ door de Propheten.

12 T.w. door eenigen Propheet, want Abjathar was te deser tijt by David, met den Ephod, daer de Urim ende Thummim, door welcke men den Heere vraeghde, inne waren. siet bov. 23. vers 6. ende 30.7.

13 In ’t Hebr. staet voor noch driemael, oock. Waer op men moet verstaen het woordeken, niet, uyt het voorgaende, het welck te samen soo veel is als noch.

14 Siet Num.12. vers 6.

15 Siet Num. 27. vers 21.

16 D. noch door gewoonlicke, noch op eene besondere wijse.

7

Doe seyde Saul tot sijne knechten, Soeckt my eene vrouwe, die eenen waerseggenden geest heeft, dat ick tot haer gae, ende door haer ondersoecke: sijne knechten nu seyden tot hem, Siet, te ¹⁷ Endor is eene vrouwe, die eenen waerseggenden geest heeft.

17 Eene stadt in de stamme Manasse gelegen, aen dese zijde der Iordane. siet de aent. op Iosu. 17. vers 11.

8

Ende Saul ¹⁸ verstelde sich, ende trock andere kleederen aen, ende gingh henen, en de twee mannen met hem, ende sy quamen des nachts tot de vrouwe: ende hy seyde, Voorseght my doch door den waerseggenden geest, ende ¹⁹ doet my opkomen dien ick tot u seggen sal:

18 Ofte, veranderde sich, maeckte sich onbekent, verkleedde sich. Vergel. 1.Reg. 22. op vers 30. T.w. op dat dese vrouwe hem niet kennen en soude.

19 Te weten, uyt den grave. Aldus vraeght Saul den dooden raet voor den levendigen, ’t welck Iesaias bestraft c. 8. vers 19.

9

Doe seyde de vrouwe tot hem, Siet, ²⁰ ghy weet wat Saul gedaen heeft, hoe hy de waerseghsters, ende de duyvels-konstenaers uyt dit lant heeft uytgeroeyt: waerom stelt ghy dan mijne ziele eenen strick, ²¹ om my te dooden?

20 T.w. als zijnde een Israëlitisch man, het welck sy uyt sijne sprake ende kleedinge konde vernemen: Maer doe sy dit sprack en wist sy noch niet dat sy met Saul sprack.

21 Sy wil seggen, om Saul, als hy dit vernemen sal, oorsake te geven my te dooden.

10

Saul nu swoer haer by den HEERE, seggende, [Soo warachtigh als] de HEERE leeft, ²² indien u een ²³ straffe om dese sake sal over komen!

22 Verstaet hier by, soo straffe my Godt, ofte yet dergelijcke. Siet de aenteeckeninge op Genes. cap. 14. vers 23.

23 Hebr. ongerechtigheyt, ofte, misdaet, D. straffe der ongerechtigheyt. Siet Levit. cap. 5. op vers 1.

11

Doe seyde de vrouwe, wien sal ick u doen opkomen? ende hy seyde, Doet my Samuel opkomen.

12

Doe nu de vrouwe ²⁴ Samuel sagh, soo ²⁵ riep sy met luyder stemme: ende de vrouwe sprack tot Saul, seggende, Waerom hebt ghy my bedrogen? want ghy zijt Saul.

24 Dat is, eenen boosen geest in de gedaente van Samuel, den welcken sy door hare duyvels-konste hadde doen op komen: Iesus Syrach is in een groot misverstant, als hy schrijft, dat Samuel, na dat hy ontslapen was, gepropheteert, ende Saul sijn eynde voorseyt hebbe, Cap. 46. vers 22.

25 Uyt vreese, dat sy van Saul soude gevangen ende gedoodet worden: want sy door ingevinge des duyvels of andersins vernam, dat hy Saul selve was. Ofte, sy riep, doe sy Samuel sagh opkomen.

13

Ende de Koningh seyde tot haer, En ²⁶ vreest niet: maer ²⁷ wat siet ghy? doe seyde de vrouwe tot Saul, Ick sie ²⁸ goden uyt de aerde opkomende.

26 T.w. dat ick u sal dooden, ofte, dooden laten.

27 Te weten, dat ghy dus bevreest ende verschrickt zijt.

28 D. een aensienlick statelick persoon in de gedaente van Samuel. Sy spreeckt alsoo, Elohim, in het getal van velen, op sijn Heydens, ende als een tooveresse. Sommige verstaen hier door goden, de gedaente van Samuel, met een gespuys van boose geesten.

14

Hy dan seyde tot haer: Hoe is sijn gedaente? ende sy seyde: Daer komt een oudt man op, ende hy is met eenen mantel bekleet: ²⁹ doe Saul vernam, dat het Samuel was, soo ³⁰ neyghde hy sich met het aengesichte ter aerde, ende hy boogh sich.

29 Te weten, na het oordeel sijner verwerrede sinnen, ende uyt de woorden der tooveresse, maer hy selve en heeft desen Samuel niet gesien.

30 Saul door dese tooveresse van den duyvel bedrogen zijnde, heeft den duyvel ge-eert in plaetse van Samuel.

15

Ende ³¹ Samuel seyde tot Saul, ³² Waerom hebt ghy my onrustigh gemaeckt, my doende opkomen? doe seyde [kolom] Saul, ³³ Ick ben seer beangstight, want de Philistijnen krijgen tegen my, ende Godt is van my geweken, ende en antwoort my niet meer, noch ³⁴ door den dienst der Propheten, noch door droomen, daerom hebbe ick u geroepen, dat ghy my te kennen geeft wat ick doen sal.

31 Als boven vers 12.

32 Het en was noch in des duyvels, noch in der tooveresse macht niet den waren Samuel op te wecken, ende daer te doen verschijnen: Het en is niet dan enckele bedriegerije des duyvels geweest, den welcken Godt somtijts eenige werckingen toe laett, tot verderf der gener die daer aen gelooven.

33 Hebr. my is bangigheyt seer, Dat is, groote bangigheyt.

34 Hebr. door de hant der Propheten, Dat is, door middel van eenigen Propheet. siet wijders op vers 6.

16

Doe seyde Samuel, Waerom vraeght ghy my doch? dewijle de HEERE van u geweken, ende uwe vyant geworden is.

17

Want de HEERE heeft ³⁵ voor sich gedaen, gelijck als hy ³⁶ door mijnen dienst gesproken heeft: ende heeft het Koninckrijcke van uwe hant gescheurt, ende hy heeft dat gegeven aen uwen naesten, aen David.

35 D. tot sijner eeren, na sijn welgevallen. And. hem, T.w. David. Ofte slechtelick hy heeft het gedaen.

36 Hebr. door mijne hant. Dit en hadde Godt door den boosen geest niet gesproken, maer door den waren Samuel, bov. cap. 15. vers 28.

18

Gelijck als ghy na de stemme des HEEREN niet gehoort en hebt, ende de hittigheyt sijnes toorns niet ³⁷ uytgericht en hebt tegen Amalek: daerom heeft u de HEERE dese sake gedaen ³⁸ te desen dage.

37 Hebr. gedaen.

38 Dat is, te desen tijde.

19

³⁹ Ende de HEERE sal oock ⁴⁰ Israël met u in de hant der Philistijnen geven, ende morgen sult ghy, ende uwe sonen ⁴¹ by my zijn: oock sal de HEERE het leger Israëls in de hant der Philistijnen geven.

39 Dit konde de duyvel eenighsins raden, dewijle hy wist, dat de Heere van Saul geweken was, ende dat Saul nu dus vertsaeght ende vreesachtigh was, ende oock om datter weynigh moedt ende ordre by d’Israëliten was tot tegenstant der Philistijnen.

40 D. het leger der Israëliten.

41 Te weten, by de doode, D. ghy sult doot zijn. siet dergelijcke maniere van spreken, 2.Sam. 12. vers 23. Want dat men dit soude verstaen van in de helle te zijn, daer de duyvelen zijn, en soude op Ionathan, ende vele van de Israëliten niet passen, die wel in den slagh zijn doot gebleven, maer niet na de ziele in de verdoemenisse gevaren.

20

Doe ⁴² viel Saul haestelick ter aerde, ⁴³ soo langh als hy was, ende hy vreesde seer van wegen de woorden Samuels, oock en wasser geene kracht in hem, want hy en hadde den geheelen dagh, ende de geheele nacht ⁴⁴ geen broot gegeten.

42 Hebr. doe haestede Saul ende viel ter aerde.

43 Hebr. [met] de volheyt sijner stature, ofte, lenghte.

44 D. geen spijse genuttight.

21

De vrouwe nu quam tot Saul, ende sagh dat hy seer verbaest was: ende sy seyde tot hem, Siet ⁴⁵ uwe dienstmaeght heeft na uwe stemme gehoort, ende ick hebbe mijne ziele in mijne ⁴⁶ hant gestelt, ende ick hebbe uwe woorden gehoort, die ghy tot my gesproken hebt.

45 Dat is, ick hebbe uwe stemme gehoort.

46 Hebr. palm, Sy wil seggen, Ick hebbe mijn leven gewaeght: want sy hadde Saul te gevalle haer tot waersegginge laten gebruycken, het welck aen het leven soude zijn gestraft geworden, hadde Saul by sijn voornemen gebleven, daer van vers 9. gesproken wort. siet d’aent. op Iudic. 12. vers 3.

22

Soo hoort doch ghy nu oock na de stemme uwer dienstmaeght, ende laet my een bete broots voor u setten, ende etet: soo salder kracht in u zijn, dat ghy over wegh gaet.

23

Doch hy weygerde het, ende seyde, Ick en sal niet eten: maer sijne knechten, ende oock de vrouwe, hielden aen by hem: doe hoorde hy na haerlieder stemme: ende hy stont op van der aerde ende settede hem op het bedde.

24

Ende de vrouwe hadde een gemest kalf in het huys, ende sy haestede haer, ende slachtte ’t, ende sy nam meel, ende kneedde ’t, ende bieck daer ongesuerde [koecken] van.

25

Ende sy brachtse voor Saul, ende voor sijne knechten, ende sy aten: daer na stonden sy op, ende gingen wech in die selve nacht.