Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xvj. Capittel.

De Heere sendt Samuel na Bethlehem tot Isai, om eenen sijner sonen tot Koningh te salven: Samuel voor Saul vreesende, wort van den Heere onderricht, hoe hy sijn saken aenleggen soude, vers 2, etc. Samuel was geneygt Eliab den oudtsten sone van Isai tot Koningh te salven, 6. Maer de Heere geeft hem te kennen, dat hy David, den jonghsten sone van Isai, tot Koningh verkoren hadde, 12. Desen salft Samuel, ende de Geest Godes komt op hem, 13. Maer wijckt van Saul, 14. David wort door den raet der knechten Sauls te hove geroepen, om voor Saul te spelen, 16. Davids lof, 18. Saul bemint hem seer, ende maeckt hem sijnen wapendrager, 21. David speelt voor Saul als de boose geest hem quelde ende ongerust maeckte, 23. [kolom]

1

DOe seyde de HEERE tot Samuel, Hoe lange draeght ghy leet om Saul, dien ick doch verworpen hebbe, dat hy geen Koningh zy over Israël? ¹ vult uwen hoorn met olie, ende gaet henen, Ick sal u senden tot Isai den Bethlehemiter, want ick hebbe my eenen Koningh onder sijne sonen uytgesien.

1 Siet bov. 10.1.

2

Maer Samuel seyde, ² Hoe soude ick henen gaen? Saul sal het doch ³ hooren ende my dooden: doe seyde de HEERE, Neemt een kalf van de runderen ⁴ met u, ende seght, Ick ben gekomen om den HEERE ⁵ offerhande te doen.

2 Samuel is hier bevangen geweest met menschelicke vreese, ende uyt bekommernisse vraeght hy den Heere raet, hoe hy sijn bevel bequamelick mochte in het werck stellen, ende het oogenschijnlick perijckel ontgaen.

3 D. vernemen, gewaer worden.

4 Hebr. in uwe hant. Hy wil seggen, hebt een kalf veerdigh, of by der hant.

5 Hebr. te slachten, T.w. een danck-offer.

3

Ende ghy sult Isai ⁶ ten offer ⁷ noodigen, ende ick sal u te kennen geven wat ghy doen sult, ende ghy sult my salven dien ick u seggen sal.

6 Of, tot de maeltijt, die gehouden wiert, na de gedane offerhande, van dat vleesch dat Gode geoffert was. Ende hier uyt blijckt, dat dit niet geschiet en zy ten huyse van Isai, want niemant wort ter maeltijt in sijn eygen huys genoodight.

7 Hebr. roepen.

4

Samuel nu dede ’t gene de HEERE gesproken hadde, ende hy quam te Bethlehem. Doe ⁸ quamen de Oudtste der stadt bevende hem te gemoete, ende ⁹ seyden, ¹⁰ Is uwe komste [met] vrede?

8 Hebr. beefden hem te gemoete. Vergel. bov. 13.17. onder 21. vers 1. Hos. 11.10.

9 Hebr. seyde, T.w. een uyt aller name.

10 Hebr. Is u komen vrede? Sy dochten misschien dat Samuel voor Saul vluchtte, vermoedelick gehoort hebbende dat Saul op hem vertoornt was, om dat hy hem hadde aengeseyt, dat Godt hem van het Koninckrijcke verstooten hadde: ofte misschien besorghden sy, datse een groote sonde begaen hadden, welcke de Propheet haer quam openbaren, ende om haer de straffe Godes daer over te verkondigen.

5

Hy dan seyde, [Met] vrede, ick ben gekomen om den HEERE offerhande te doen, ¹¹ heylight u, ende komt met my ten offer: ende ¹² hy heylighde Isai, ende sijne sonen, ende hy noodighdese ten offer.

11 D. bereyt ende schickt u daer toe, als dat betaemt. siet Exod. 19.10, 14, 15.

12 D. hy beval niet alleen Isai, maer oock sijne sonen, dat sy haer souden heyligen. Sonder twijffel heeft Samuel den Isai te gelijcke geopenbaert, dat hy van Godt gesonden was, om een van sijne sonen tot Koningh in Sauls plaetse te salven, als blijckt uyt de naestvolgende versen.

6

Ende ’t geschiedde doe ¹³ sy inquamen, soo sagh hy ¹⁴ Eliab aen, ende ¹⁵ dachte, ¹⁶ sekerlick is [dese] voor den HEERE, sijn gesalfde.

13 T.w. de sonen van Isai, die d’een voor d’ander na in seker kamer quamen.

14 And. Elihu genoemt, 1.Chron. 27. vers 18.

15 Hebr. seyde, T.w. in sijn herte, doch niet door ingevinge Godes. Samuel aensiende sijn schoonheyt ende grootte, heeft gemeynt dat dit de rechte man was, die de Heere verkooren hadde.

16 D. hy is de man, dien ick tot Koningh salven moet: maer hy heeft hier in gemist, gelijck Nathan, 2.Sam. 7.3. sprekende na sijn eygen gevoelen.

7

Doch de HEERE ¹⁷ seyde tot Samuel, En siet sijn gestalte niet aen, nochte de hooghte sijner stature, want ick hebbe hem ¹⁸ verworpen: want het en is niet gelijck de mensche siet, want de mensche siet aen dat voor oogen is, ^a maer de HEERE siet het herte aen.

17 T.w. heymelicker wijse, als onder vers 12. ende boven 9.17.

18 D. niet verkoren tot Koningh, ende alsoo versen 8, 9, etc. want van de verkiesinge ter saligheyt en wort hier niet gesproken.

a 1.Chron. 28.9. Psalm 7.10. Ierem 11.20. ende 17.10. ende 20.12.

8

Doe riep Isai Abinadab, ende hy dede hem voor by het aengesichte Samuels gaen: doch ¹⁹ hy seyde, Desen heeft de HEERE oock ²⁰ niet verkoren.

19 T.w. Samuel.

20 T.w. tot de Konincklicke weerdigheyt.

9

Daer na liet Isai ²¹ Samma voorby gaen: Doch hy seyde, desen en heeft de HEERE oock niet verkoren.

21 Anders genoemt Simea, 2.Sam. 13.3. ende 1.Chron. 2.13.

10

Alsoo liet Isai sijn ²² seven sonen voor by het aengesichte Samuels gaen: doch Samuel syde tot Isaï, de HEERE en heeft dese niet verkoren.

22 Vergel. 1.Chron. 2. op versen 13, 14.

11

Voorder seyde Samuel tot Isai, ²³ Zijn dit alle de jongelingen? ende hy seyde, De kleynste is noch overigh, ende siet, hy ^b weydet de schapen: Samuel nu seyde tot Isai, Sendt henen, ende laet hem halen, want wy en sullen niet ²⁴ rontom aensitten tot dat hy hier sal gekomen zijn.

23 Hebr. zijn de jongelingen ge-eyndight?

b 2.Sam. 7.8. Psalm 78.70.

24 Hebr. omçingelen, omwenden, omkeeren.

12

Doe sondt hy henen, ende bracht hem in, (hy nu was rootachtigh, mitsgaders schoon van oogen, ende schoon van aensien) ende de ²⁵ HEERE seyde, Staet op, salft hem, want dese is ’t.

25 Te weten, door een heymelicke ende inwendige ingevinge des Heyligen Geests.

13

Doe ^c nam Samuel den oliehoorn, ende ²⁶ hy salfde hem in ’t midden sijner broederen, ende ²⁷ de ^d Geest des HEEREN wert veerdigh over David van dien dagh af ende voortaen: daer na stont Samuel op, ende hy gingh na Rama.

c Psalm 89.21.

26 T.w. na dat hy sijnen vader, hem, ende alle die daer tegenwoordigh waren, den wille des Heeren hier van hadde te kennen gegeven.

27 Siet dergelijcke exempel, Iudic. 13.25. ende 1.Sam. 11.6.

d Actor. 7.46. ende 13.22.

14

Ende de Geest des HEEREN

[fol. 124v\Goliath. David.]

weeck van Saul: ende ²⁸ een boose geest van den HEERE ²⁹ verschrickte hem.

28 Dit was een dolheyt ofte beroeringe van sinnen, welcke de satan in Saul verweckte, door Godts toelatinge ende regeeringe, daer mede hy Saul rechtveerdelick strafte.

29 Ofte, beroerde hem, maeckte hem ongerust.

15

Doe seyden Sauls knechten tot hem: Siet doch, een boose geest ³⁰ Godes verschrickt u.

30 Van Godt gesonden, om sijn rechtveerdigh oordeel uyt te voeren.

16

Onse heere segge doch ³¹ uwen knechten, ³² die voor u aengesichte [staen,] dat sy eenen man soecken, die op de ³³ harpe spelen kan: ende het sal geschieden, als ³⁴ de boose geest Godes op u is, dat hy met sijne hant spele, ³⁵ dat het beter met u worde.

31 D. ons.

32 D. die tot uwen dienste veerdigh ende bereyt staen.

33 Siet Genes. 4. op vers 21.

34 Siet vers 15.

35 Dat is, op dat u herte ende gemoedt tot ruste ende stilte kome, de melancolije door de musijcke verdreven, ofte gemindert zijnde.

17

Doe seyde Saul tot sijne knechten: Siet my doch eenen man uyt, die wel spelen kan, ende brengt hem tot my.

18

Doe antwoordde een van de jongelingen, ende seyde, Siet, ick hebbe gesien eenen sone Isai des Bethlehemiters die spelen kan, ende hy is een dapper heldt, ende een krijghsman, ende verstandigh in ³⁶ saken, ende een schoon man, ende de ³⁷ HEERE is met hem.

36 Of, woorden. And. een welsprekende man.

37 D. hy is gezegent ofte geluckigh in alle sijne aenslagen.

19

Saul nu sondt boden tot Isai, ende seyde, Sendt uwen sone David tot my, die by de schapen is.

20

Doe nam Isai ³⁸ eenen ezel met broot, ende eenen lederen sack met wijn, ende een geytenbocksken: ende sondtse door de hant sijnes soons Davids aen Saul.

38 Hebr. eenen ezel des broots, D. eenen ezel met broot geladen.

21

Alsoo quam David tot Saul, ende ³⁹ hy stont voor sijn aengesichte: ende hy beminde hem seer, ende hy wiert sijn wapendrager.

39 D. hy bleef te hove in den dienst des Koninghs. Alsoo wert oock het woort staen genomen, vers 22. siet de aent. Deut. 1.38.

22

Daer na sondt Saul tot Isai, om te seggen: Laet doch David voor mijn aengesichte ⁴⁰ staen, want ⁴¹ hy heeft genade in mijne oogen gevonden.

40 Als vers 21.

41 Siet de aent. op Genes. 18.3.

23

Ende het geschiedde, als de ⁴² geest Godes over Saul was, soo nam David de harpe, ende hy speelde met sijne hant: ⁴³ dat was Saul eene verademinge, ende het wert beter met hem, ende de boose geest weeck van hem.

42 Verst. dien boosen geest, daer van versen 14, 15. gesproken is.

43 D. die verschrickingen, ende quellingen des boosen geestes hielden op, als David speelde. Godt heeft door sijne voorsichtigheyt dese sake alsoo geregeert ende beschickt, op dat David in het hof des Koninghs soude opgetrocken worden, om hem alsoo de bane te openen, ende den wegh te bereyden tot het Koninckrijcke, daer toe hy hem verkoren, ende alreede gesalft hadde.