Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xv. Capittel.

Samuel beveelt Saul de Amalekiten uyt te roeijen, vers 2, etc. Saul monstert sijn volck, ’t welck sterck is 210000, 4. Hy gebiedt de Keniten van Amalek te wijcken, 6. Saul verslaet de Amalekiten, maer hy verschoont den Koningh, ende het beste goet, 7. Dit mishaeght den Heere grootelicks, 11. Samuel bestraft Saul, ende verkondight hem (niet tegenstaende sijne excusen ende schultbekenninge) dat hem Godt, om sijne ondackbaerheyt ende ongehoorsaemheyt, van’t Koninckrijck verstooten hadde, 14. De scheure van Samuels mantel, beduydt dat het Rijcke van Saul gescheurt was, 27. Godt en kan niet liegen, 29. Samuel houwt Agag den Koningh der Amalekiten in stucken, 33. Treckt na huys, ende draeght leet over Saul, 34.

1

DOe seyde Samuel tot Saul, De HEERE heeft my gesonden, dat ick u ten Koningh salfde over sijn volck, over Israël: hoort dan nu de stemme der woorden des HEEREN.

2

Alsoo seyt de HEERE der heyrscharen, ^a Ick ¹ hebbe besocht het gene dat Amalek Israël gedaen heeft: hoe hy sich tegen hem gestelt heeft op den wegh, doe hy uyt Egypten opquam.

a Exod. 17.8, 14. Deut. 25.17.

1 Dat is, ondersocht, overdacht, gemerckt. Anders, Ick sal sekerlick besoecken. Als of Godt sprake van het toekomende als van het gene dat geschiet is.

3

Gaet nu henen, ende slaet den Amalek, ende ² verbannet alles wat hy heeft, ende en verschoont hem niet: maer doodet van den man af tot de vrouwe toe, van de kinders tot de zoogelingen, van de ossen tot de schapen, van de kemelen tot de ezelen toe.

2 D. roeyt geheelick uyt, ende doodet al wat leven heeft.

4

Dit verkondighde Saul den volcke, ende hy teldese te ³ Telaim, twee hondert duysent voetvolcx: ende tien duysent mannen van Iuda.

3 D. in het velt by de stadt Telaim, gelegen in de stamme Iuda, die Ios. c. 15. vers 24. Thelem genoemt wort.

5

Als Saul tot aen ⁴ de stadt Amalek quam: soo leyde hy een achterlage in het dal.

4 Verstaet dit of van de eerste stadt der Amalekiten, daer Saul voor gekomen is: of van de hooftstadt, daer vermoedelick de Koningh woonde: ofte stadt voor steden, want de Amalekiten bewoonden meer dan eene stadt.

6

Ende Saul liet den ^b Keniten seggen, ⁵ Gaet wech, wijckt, treckt af uyt het midden der Amalekiten, ⁶ op dat ick u met [kolom] hen niet wech en ruyme, ^c want ⁷ ghy hebt barmhertigheyt gedaen aen alle de kinderen Israëls, doe sy uyt Egypten op quamen: Alsoo weken de Keniten uyt het midden der Amalekiten.

b Iudic. 1.16.

5 Dese korte afgebrokene manieren van spreken beteeckenen, dat sy haer moesten haesten in het opbreken. siet dergelijcke maniere van spreken, Genes. 18.6.

6 Dat is, dat ick u niet van gelijcke en doe als ick haer doen sal.

c Exod. 18.10, 19. Num. 10.29.

7 Dit is eygentlick te verstaen van Iethro den Keniter, Mosis schoonvader, van den welcken de Keniten afkomstigh waren.

7

Doe sloegh Saul de Amalekiten van ⁸ Havila aen tot daer ghy komt te ⁹ Sur, dat voor aen Egypten is.

8 Een lant in Arabien gelegen. Siet Genes. 2.11.

9 Dit is de lantpale van Arabien tegen Egypten. siet Gen. cap. 16. vers 7. ende cap. 25. vers 18. Daer wort oock Exod. 15. vers 22. van de woestijne Sur gesproken.

8

Ende hy vingh ^{10 d} Agag den Koningh der Amalekiten levendigh: maer al het volck verbande hy door de scherpte des sweerts.

10 Men meynt dat dit eenen gemeynen name aller Koningen de Amalekiten geweest zy, gelijck Pharao der Koningen van Egypten, ende Abimelech der Koningen te Gerar.

d Num. 24.7.

9

Doch Saul ende het [gantsche] volck ¹¹ verschoonde Agag, ende de beste schapen, ende runderen, ende de ¹² naest [beste] ende ¹³ de lammeren, ende al wat best was, ende sy en wildense niet verbannen: maer alle dingh dat verachtsaem, ende dat ¹⁴ verdwijnende was, dat verbanden sy.

11 Dit hadde Godt verboden, vers 3.

12 D. de middelmatige. And. de gemeste.

13 And. leyders van het vee. And. belhamels.

14 Hebr. dat smolt, D. dat in hemselven vergingh ende als versmolt.

10

Doe geschiedde ’t woort des HEEREN tot Samuel, seggende:

11

¹⁵ Het berouwt my dat ick Saul tot Koningh gemaeckt hebbe, dewijle hy sich van achter my afgekeert heeft, ende ¹⁶ mijne woorden niet bevestight en heeft: ¹⁷ doe ¹⁸ ontstack Samuel, ende ¹⁹ hy riep tot den HEERE den gantschen nacht.

15 Dit is een menselicke maniere van spreken. siet de aent. op Genes. 6. vers 6. oock onder vers 35. Soo dat hier mede niet en strijt het gene dat onder vers 29. geseyt wort.

16 D. hy en heeft mijn bevel by hem geene kracht laten vinden, dat hy het getrouwelick soude uytgevoert hebben. Vergel. Deut. 27.26.

17 Hy ontstack over Saul, om dat hy Godes bevel niet en hadde uytgericht.

18 T.w. met droefheyt ende toorne.

19 Samuel badt den Heere voor Saul, dat hy hem van het Koninckrijcke niet verstooten en soude, maer Godt en heeft dit gebedt Samuels niet verhoort, als af te nemen is ond. versen 23, 26, ende 28.

12

Daer na maeckte sich Samuel des morgens vroegh op, Saul te gemoete: ende het wert Samuel ²⁰ gebootschap, seggende, Saul is te ²¹ Carmel gekomen, ende siet, hy heeft sich ²² eenen pilaer gestelt, daer na is hy omgetogen, ende doorgetrocken, ende na Gilgal afgekomen.

20 And. de wete gedaen.

21 Eene stadt ende bergh in de stamme Iuda, die gelegen was op den wegh, daer men uyt der Amalekiten lant na Iuda komt, Ios. cap. 15. vers 55. seer vruchtbaer in weyden ende andere vruchten. Daer is een ander Carmel in de stamme Issaschar, 1.Reg. 18.19.

22 Hebr. eene hant, D. een gedenckteecken, misschien in de gedaente van eene hant, ter gedachtenisse dat hy de vyanden met der hant geslagen ende overwonnen heeft. Siet dergelijcke 2.Sam. cap. 18. vers 18. Anders, ende hadde een plaetse verordineert, T.w. om sijn heyr te ververschen ende te oversien, ende om den buyt uyt te deelen.

13

Samuel nu quam tot Saul, ende Saul seyde tot hem, Gezegent zijt ghy den HEERE, Ick hebbe des HEEREN woort ²³ bevestight.

23 Siet bov. vers 11.

14

Doe seyde Samuel, Wat is dan dit voor een stemme der schapen in mijne ooren; ende een stemme der runderen die ick hoore?

15

Saul nu seyde, Sy hebbense van de Amalekiten gebracht, want het volck heeft de ²⁴ beste schapen ende runderen verschoont, om den HEERE uwen Godt te offeren: maer ²⁵ het overige hebben wy verbannen.

24 Siet bov. vers 9.

25 Siet bov. vers 8.

16

Doe seyde Samuel tot Saul, Houdt op, soo sal ick u te kennen geven, wat de HEERE te nacht tot my gesproken heeft: hy dan seyde tot hem, Spreeckt.

17

Ende Samuel seyde: Is ’t niet [alsoo], ²⁶ doe ghy kleyn waert in uwe oogen, dat ghy het hooft der stammen Israëls geworden zijt? ende dat u de HEERE tot Koningh over Israël ²⁷ gesalft heeft?

26 D. doe ghy u selven kleyne ende geringe achtet, siet bov. 9.21.

27 T.w. door my.

18

Ende de HEERE heeft u ²⁸ op den wegh gesonden, ende geseyt, Gaet henen, ende verbant ²⁹ de sondaers, de Amalekiten, ende strijt tegen hen, tot dat ghy deselve te niete doet.

28 D. op desen aenslagh ende krijghs-tocht tegen de Amalekiten, alsoo oock vers 20.

29 D. de groote sondaers, uytmuntende in sonden ende boosheyt boven andere. Vergel, Genes. 13.13. Psalm 1.1. Matth. 9.10. ende 11.19. Ioan. 9.24, 31.

19

Waerom doch en hebt ghy na de stemme des HEEREN niet gehoort, ³⁰ maer zijt tot den roof gevlogen, ende hebt gedaen dat quaet was in de oogen des HEEREN?

30 Siet d’aent. op 1.Sam. 25.14.

20

Doe seyde Saul tot Samuel, Ick hebbe immers na de stemme des HEEREN gehoort, ende hebbe gewandelt op den wegh, op den welcken my de HEERE gesonden heeft: ende ick hebbe Agag den Koningh der Amalekiten [mede] gebracht, maer de Amalekiten heb’ ick verbannen.

21

³¹ Het volck nu heeft genomen van den roof, schapen ende runderen, ³² ’t voornaemste van het verbannene, om den HEERE uwen Godt op te offeren te Gilgal.

31 Als of hy seyde, Niet ick, maer het volck, dat ick vreesde, vers 24. heeft van den buyt genomen.

32 Hebr. de eerstelingen.

[fol. 124r\Samuel salft David tot Koningh.]

22

Doch Samuel seyde, Heeft de HEERE lust aen brand-offeren, ende slacht-offeren, als aen het gehoorsamen der stemme des HEEREN? siet, ^e gehoorsamen is beter dan slacht-offer, opmercken dan ’t vette der rammen.

e Eccles. 4.17. Hos. 6.6. Matth. 9.13. ende 12.7.

23

Want wederspannigheyt ³³ is een sonde der tooverije, ende wederstreven is ³⁴ afgoderije, ende ³⁵ beeldendienst: Om dat ghy des HEEREN woort verworpen hebt, soo heeft hy u verworpen, dat ghy geen Koningh en sult zijn.

33 D. soo groot een sonde als de tooverije is.

34 Het Hebreeusch woort beteeckent ydelheyt, leugen, ongerechtigheyt, ende somwijlen moeyte, arbeyt. item eenen afgodt, ende afgodendienst, alsoo genoemt om dat de afgodendienaers in het plegen van hare afgodische superstitien, veel moeyten ende arbeyt doen, het welck doch al ydelheden zijn, die niet te beduyden en hebben.

35 Hebr. Teraphim. Siet d’aenteeck. op Genes. 31.19.

24

Doe seyde Saul tot Samuel, Ick hebbe gesondight, om dat ick des HEEREN ³⁶ bevel ende uwe woorden overtreden hebbe: want ick het volck gevreest ende na hare stemme gehoort hebbe.

36 Hebr. mont, D. het gene dat Godt door uwen mont gesproken heeft.

25

Nu dan, vergeeft [my] doch mijne sonde: ende keert met my wederom, dat ick den HEERE aenbidde.

26

Doch Samuel seyde tot Saul, Ick en sal met u niet weder keeren: om dat ghy het woort des HEEREN verworpen hebt, soo heeft u de HEERE verworpen, dat ghy geen Koningh over Israël sult zijn.

27

Als sich Samuel omkeerde om wech te gaen: soo greep ³⁷ hy een ³⁸ slippe sijnes mantels, ende ³⁹ sy scheurde.

37 T.w. Saul.

38 Hebr. eenen vleugel, Dat is, slippe, of pant, by dewelcke Saul den Propheet Samuel woude vast houden.

39 T.w. de slippe, ofte, hy] T.w. de mantel.

28

Doe seyde Samuel tot hem, De HEERE heeft heden het Koninckrijcke Israëls van u afgescheurt, ende heeft het uwen naesten gegeven, die beter is dan ghy.

29

Ende oock en lieght hy, die de ⁴⁰ overwinninge Israëls is, niet, ende het en ⁴¹ berouwt hem niet: want hy en is geen mensche, dat hem [yet] berouwen soude.

40 D. Godt de Heere, die voor Israël strijt ende sijne vyanden overwint. Anders, de eeuwigheyt Israëls, D. de eeuwige onveranderlicke Godt. Anders, de sterckte Israëls.

41 Siet de aent. op Genes. 6.6.

30

Hy dan seyde, Ick hebbe gesondicht, eert my doch nu ⁴² voor de Oudtste mijnes volcks, ende voor Israël: ende keert wederom met my, dat ick den HEERE uwen Godt aenbidde.

42 Ofte, in tegenwoordigheyt van de Oudste.

31

Doe ⁴³ keerde Samuel wederom Saul na: ende Saul aenbadt den HEERE.

43 T.w. om de Konincklijcke weerdigheyt in het bywesen ende in’t aensien des volcks te eeren.

32

Doe seyde Samuel, Brenght Agag den Koningh der Amalekiten hier tot my: Agag nu gingh tot hem ⁴⁴ weeldelick: ende Agag ⁴⁵ seyde, ⁴⁶ Voorwaer de bitterheyt des doots is geweken.

44 Of, çierlick, delicatelick, teederlick. Dit kan verstaen worden van sijne sachte ende cierlicke kleederen, die hy mach aengedaen hebben, om alsoo met een statelick aensien tot den Propheet te gaen.

45 Dat is, dacht by hemselven, ofte hy seyde dit tot sijne dienaers, ofte de omstanders.

46 Als of hy seyde, Nu merck ick wel dat ick niet gedoot sal worden, gelijck ick tot nu toe gevreest hebbe, dewijle ick tot eenen Propheet gebracht worde, verlost zijnde uyt de handen eenes gewapenden Koninghs.

33

Maer Samuel seyde, Gelijck als u sweert de wijven harer kinderen berooft heeft, alsoo sal uwe moeder harer kinderen berooft werden onder de wijven: ⁴⁷ Doe hieuw Samuel Agag in stucken voor het aengesichte des HEEREN te Gilgal.

47 Siet dergelijcke exempel in den Propheet Elia, 1.Reg. cap. 18. vers 40. ende 2.Reg. 1.10, 12. Dese Propheten zijn hier toe beweeght door eene inwendige roeringe ende ingevinge Godes, soo dat dit van eenen yegelicken niet en mach naegevolght werden, diens beroepinge het eygentlick niet en is het sweert der justitie te gebruycken.

34

Daer na gingh Samuel na Rama: ende Saul gingh op na sijn huys te Gibea Sauls.

35

Ende Samuel ⁴⁸ en sagh Saul niet meer ⁴⁹ tot den dagh sijnes doots toe, ⁵⁰ evenwel droegh Samuel leet om Saul: ende het berouwde den HEERE, dat hy Saul tot Koningh over Israël gemaeckt hadde.

48 And. en besocht Saul niet meer: T.w. om hem te onderrichten, aengaende de regeeringe des Koninckrijcks, ofte om Godt voor hem te vragen: Andersins heeft Samuel den Saul onverhoets gesien te Najoth in Rama, onder 19.24. Sien voor besoecken staet oock 2.Reg. 8.29. ende elders meer.

49 Den selven daer mede ingereeckent. Hy wil seggen, dat hy hem noyt weder besocht en heeft.

50 Samuel en heeft sijn leven langh over Saul geen leet gedragen, maer soo lange, tot dat het hem van Godt verboden was, ende het hem van den Heere bevolen was David tot Koningh over Israël te salven. Als te sien is onder 16.1.