Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xiij. Capittel.

Saul verkiest 3000 krijghslieden, die by hem, ende by Ionathan zijn souden, vers 1, etc. Ionathan slaet de besettinge der Philistijnen te Gibea, 3. Saul laet al het volck te samen roepen, 4. De Philistijnen komen met een groote macht om tegen Israël te strijden, 5. De Israëliten verbergen haer, van vreese, in de speloncken, etc. 6. Saul offert eer Samuel by hem komt, 7. daer over wort hy van Samuel bestraft, 11. ende voorseyt hem, dat sijn Koninckrijcke niet bestendigh soude zijn, 13. Saul houdt hem met sijn volck te Gibea, 16. De Philistijnen vallen in het lant van Israël met drie hoopen, 17. alwaer wapenen ontbreken, 19. Alleen hebben Saul ende Ionathan geweer, 22.

1

¹ SAul was een jaer in sijne regeeringe geweest, ende ² het tweede jaer regeerde hy over Israël:

1 Hebr. Saul zijnde eenes jaers sone in sijn regeeren.

2 Hebr. twee jaren, D. het tweede jaer. Siet Iudic. 14. op vers 17.

2

Doe verkoos sich Saul ³ drie duysent [mannen] uyt Israël, ende daer warender by Saul twee duysent te ⁴ Michmas, ende op het geberghte Bethels, ende duysent warender by Ionathan te ⁵ Gibea-Benjamins: ende het overige des volcks liet hy gaen, eenen yegelicken na sijne tente.

3 Dese 3000 mannen pasten altoos op Sauls dienst, waer henen ende waer toe hyse gebruycken wilde.

4 Verstaet dit niet van eene stadt alsoo genoemt, maer van eenen hoeck lants in de lantpale Benjamins, by den bergh Beth-el, want gelijck hier geseyt wort, dat Saul te Michmas met sijn volck was, alsoo staet hier ond. vers 5. dat oock de Philistijnen haer te Michmas legerden.

5 Siet Iud. 19.12.

3

Doch Ionathan ⁶ sloegh de besettinge der Philistijnen, die te ⁷ Geba was, ’t welck de Philistijnen ⁸ hoorden: daerom blies Saul met de basuyne in ’t gantsche lant, seggende, ⁹ Laet het de Hebreen hooren.

6 Te weten, door Sauls bevel, als blijckt vers 4.

7 And. op den heuvel. Siet boven 10. vers 5.

8 Verst. hier by, ende sy bereyden haer om de Israëliten te bekrijgen.

9 T.w. op dat sy haer wachten, datse van de Philistijnen niet overvallen en worden, maer sich tegen die selve wapenen, of, opmaken, om tegen de Philistijnen te strijden.

4

Doe hoorde ’t gantsche Israël seggen, ¹⁰ Saul heeft de besettinge der Philistijnen geslagen, ¹¹ ende oock is Israël stinckende geworden by de Philistijnen: Doe wert het volck te samen geroepen, achter Saul, na Gilgal.

10 Niet Saul, maer Ionathan door Sauls bevel, ofte, Sy meynden dat het Saul gedaen hadde.

11 Siet Genes. 34. vers 30.

5

Ende de Philistijnen werden versamelt om te strijden tegen Israël, ¹² dertigh duysent wagens, ende ses duysent ruyteren, ende volck in menighte als het zant dat ¹³ aen den oever der zee is: ende sy togen op, ende legerden haer te ¹⁴ Michmas, tegen ’t Oosten van ¹⁵ Beth-Aven.

12 D. 30000 mannen die op wagens zijnde, uyt deselve streden.

13 Hebr. aen de lippe.

14 Siet bov. vers 2.

15 Daer was een stadt aldus genoemt, ende oock een woestijne, Iosu. 18.12.

6

Doe de mannen van Israël sagen, dat sy in noot waren (want het volck was benauwt,) soo verberghde sich ¹⁶ het volck in de speloncken, ende in de doornbosschen, ende in de steenklippen, ende in de vestingen, ende in de putten.

16 T.w. de krijghslieden der Israëliten, die by Saul waren.

7

De ¹⁷ Hebreen nu gingen over de Iordane in het lant Gad, ende Gilead: Doe

17 Verstaet hier, ’t gemeene volck, dat niet strijtbaer en was.

[fol. 122v\ Saul offert. De Philistijnen geslagen.]

Saul noch selfs te Gilgal was, soo ¹⁸ quam al het volck bevende achter hem.

18 Hebr. soo beefden al ’t volck achter hem. Dit schijnt dat te verstaen is van het volck het welck sich verborgen hadde, vers 6.

8

¹⁹ Ende hy vertoefde seven dagen, tot den tijt dien ²⁰ Samuel bestemt hadde: Als Samuel te Gilgal niet op en quam, soo verstroyde ²¹ het volck van hem.

19 1.Sam. 10.8.

20 Siet boven 10. vers 8. tot wat eynde dat desen dagh bestemt was.

21 T.w. het strijtbaer volck, dat by hem geweest was. Dit verliep gints ende herwaerts, Saul verlatende.

9

Doe ²² seyde Saul, Brenght tot my herwaerts een brand-offer, ende danck-offeren: ende hy ²³ offerde brand-offer.

22 T.w. verdrietigh ende moede zijnde van langer te wachten, ende vreesende het perijckel dat voor handen was. siet versen 11, 12.

23 T.w. door eenen Priester, ende verstaet hier by, dat Saul oock den Heere gebeden heeft, als blijckt onder vers 12. Indien Saul selfs geoffert heeft, (gelijck sommige meynen) soo is sijne sonde noch des te grooter geweest.

10

Ende ’t geschiedde doe hy ge-eyndight hadde het brand-offer te offeren, siet soo quam Samuel: ende Saul gingh uyt hem te gemoete, ²⁴ om hem te zegenen.

24 Dat is, om hem te groeten, ende willekom te heeten. siet d’aenteeckeninge op Genes. 31.55.

11

Doe seyde Samuel, ²⁵ Wat hebt ghy gedaen? Saul nu seyde, Om dat ick sagh dat sich ’t volck van my verstroyde, ende ghy ²⁶ op den bestemden tijt der dagen niet en quaemt, ende de Philistijnen te Michmas vergadert waren:

25 Dit en is geen vrage eenes onwetenden, maer veel meer een ernstige bestraffinge, als Genes. 3.13.

26 Samuel is immers op den sevenden dagh by Saul gekomen, al hoewel hy niet even op die ure daer en was, in dewelcke Saul hem verwachtte.

12

²⁷ Soo seyde ick, Nu sullen de Philistijnen tot my afkomen te Gilgal, ende ick en hebbe het aengesichte des HEEREN niet ²⁸ ernstelick aengebeden: ²⁹ soo dwongh ick my selven, ende hebbe brand-offer geoffert.

27 T.w. by my selven, D. ick dacht.

28 By de offerhanden wierden gebeden tot Godt gedaen.

29 Ofte, Ick hebbe my selven gewelt gedaen, Dat is, ick hebbe het onwillens, ende met eenen grooten strijt mijnes gemoets gedaen, ja als door noot gedwongen zijnde.

13

Doe seyde Samuel tot Saul, ³⁰ Ghy hebt sottelick gedaen, ghy en hebt des HEEREN uwes Godts gebodt niet gehouden, dat hy u geboden heeft, want de HEERE soude nu u ³¹ Rijcke over Israël bevestight hebben tot ³² in eeuwigheyt.

30 T.w. dat ghy den bestemden tijt niet en hebt afgewacht.

31 D. het Rijcke daer over hy u gestelt hadde, om als Koningh te regeeren.

32 D. langen tijt, al u leven langh, ofte op u, ende op eenige van uwe nakomelingen, T.w. soo ghy my gehoorsaem geweest waert: Doch na het eeuwigh besluyt Godes moeste eyndelick het Koninckrijcke op de stamme Iuda komen, siet Deut. 15. vers 17. in de aenteeckeninge.

14

Maer nu en sal u Rijcke niet bestaen: ³³ de HEERE heeft sich ³⁴ eenen man gesocht na sijn herte, ende de HEERE ³⁵ heeft hem geboden een Voorganger te zijn over sijn volck, om dat ghy niet gehouden en hebt, dat u de HEERE geboden hadde.

33 Dit en konde Samuel niet weten, dan door het ingeven Godes.

34 T.w. David, daer van onder c. 16. breeder gesproken wort: Doch te deser tijt en wist Samuel selve dit noch niet, als blijckt onder Capit. 16.

35 Van dier tijt af, doe David van Godt tot eenen Koningh verkoren is geweest, heeft Saul onwettelick geregeert.

15

Doe maeckte sich Samuel op, ende hy gingh op van Gilgal, na Gibea Benjamins: ende Saul telde het volck, dat by hem gevonden wiert, ³⁶ ontrent ses hondert man.

36 Daer hyder 2000 pleeght te hebben, vers 2. ’t Schijnt dat de andere uyt vreese verloopen waren. siet boven versen 6, 8.

16

Ende Saul ende sijn sone Ionathan, ende ’t volck dat by hen gevonden was, bleven te ³⁷ Geba Benjamins: maer de Philistijnen waren te Michmas gelegert.

37 Anders, Gibea Benjamin, vers 15. ende elders, Gibea Sauls.

17

Ende ³⁸ de verdervers gingen uyt het leger der Philistijnen, in drie hoopen: d’een hoop keerde sich op den wegh na ³⁹ Ophra, na het lant Sual.

38 Hebr. de verderver, D. de krijghslieden die uytgesonden waren, om het lant met branden ende blaken, ende andersins te beschadigen.

39 Een stadt der Benjaminiten, van dewelcke oock Iosu. 18.23. gewagh gemaeckt wort.

18

Ende een hoop keerde sich na den wegh van ⁴⁰ Beth-horon: ende een hoop keerde sich na den wegh der lantpale die na ’t dal ⁴¹ Zeboim na de woestijne aensiet.

40 Gelegen in de stamme Ephraims, aen de lantpale Benjamins, Iosu. 16.3. ende 18.13.

41 Gelegen in de stamme Benjamins, aen de woestijne der Iordane, daer van oock Nehem. 11.34. gesproken wort.

19

Ende daer en ^a wiert geen smit gevonden in den gantschen lande Israëls: want de Philistijnen hadden geseyt, ⁴² Op dat de Hebreen geen sweert noch spiesse en maken.

a Iudic. 5.8.

42 Verstaet hier by, wy moeten toesien, als Genes. cap. 3. vers 22.

20

Daerom moeste gantsch Israël tot de Philistijnen aftrecken, op dat een yegelick sijn ploech-yser, ofte sijn spade, ofte sijn bijle, ofte sijn houweel scherpen liete.

21

Maer sy hadden ⁴³ tandige vijlen tot hare houweelen, ende tot hare spaden, ende tot de drietandige ⁴⁴ vorken, ende tot de bijlen, ende tot het stellen ⁴⁵ der prickelen.

43 Hebr. vijlen [met] monden, D. die scherpe tanden hadden.

44 Of, gaffelen.

45 Het Hebreeusch woort beteeckent het scherpe in eenen ploeghstock, daer men de ploegende beesten mede prickelt, om deselve voort te drijven.

22

Ende ’t geschiedde ten dage des strijts, datter geen sweert, noch spiesse ⁴⁶ gevonden [kolom] en wert in de hant des gantschen volcks, dat by Saul ende by Ionathan was: doch by Saul ende by Ionathan sijnen sone werdense gevonden.

46 Van wegen der Philistijnen sware heerschappije, vers 19.

23

Ende der Philistijnen ⁴⁷ leger toogh na ⁴⁸ den doortocht van Michmas.

47 And. besettinge.

48 Den welcken als sy in hadden, soo hadden sy eenen vrijen pas in’t lant der Benjaminiten.