Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het ix. Capittel.

Het geslachte van Kis wort verhaelt, vers 1, etc. Sauls persoon wort beschreven, 2. Kis sendt Saul om de ezelinnen te gaen soecken, 3. hy doorreyst het lant, maer en vindt de ezelinnen niet, 4. Door raet sijnes knechts gaet hy tot Samuel, 6. Samuel gaet Saul te gemoete, 14. Godt heeft Samuel geopenbaert, dat Saul tot hem komen soude, 15. ende belast dat hy hem Koningh maken soude, 16. Samuel noodight Saul ter maeltijt, 19. hy seyt hem, dat de ezelinnen gevonden waren, ende dat hy Koningh worden soude, 20. ’t welck Saul vreemt voorkomt, 21. Samuel sett hem boven aen, 22. ende vereert hem met een bysonder stuck spijse, 23. Samuel spreeckt met Saul alleen op ’t dack, 25. Ende hy openbaert hem, dat hy Koningh soude worden, 26.

1

DAer was nu een man van Benjamin, wiens name was Kis, een sone ¹ Abiëls ^a des soons Zeror, des soons Bechorath, des soons Aphiah, de ² sone eenes mans van Iemini, een dapper heldt.

1 And. Ner, 1.Chro. c. 8. vers 33. ende 9. vers 39.

a 1.Sam. 14.51.

2 And. een man die een Benjaminijt was.

2

Die hadde eenen sone wiens name was Saul, een jongelingh, ende ³ schoon, ja daer en was geen schoonder man dan hy onder de kinderen Israëls: van sijne schouderen, ende opwaerts, was hy hooger dan al het volck.

3 Hebr. goet, alsoo oock Genes. 6.2.

3

De ezelinnen nu van Kis Sauls vader waren ⁴ verloren: daerom seyde Kis tot sijnen sone Saul, Neemt nu eenen van de jongens met u, ende maeckt u op, gaet henen, soeckt de ezelinnen.

4 Dit en is niet by gevalle geschiet, maer door de voorsienigheyt Godes, om alsoo Saul tot Samuel te brengen, ende Koningh te doen salven.

4

Hy dan gingh door het geberghte Ephraims, ende hy gingh door ’t lant ⁵ Salisa, maer sy en vondense niet: daer na gingen sy door het lant ⁶ Sahalim, maer sy en waren daer niet: voorder gingh hy ⁷ door het lant van Iemini, doch sy en vondense niet.

5 Dit is een vlack lant, als te sien is 2.Reg. 4.42.

6 In dit lant, gelegen in de stamme Benjamins, lagh de stadt Salim, daer van vermaen wort gedaen, Ioan. 3.23. niet wijt van Gilgal, by de Iordane.

7 Of, door het lant der Benjaminiten.

5

Doe sy in’t lant ⁸ Zuph quamen, seyde Saul tot sijnen jongen, die by hem was, Komt, ende laett ons weder keeren: dat niet misschien mijn vader van de ezelinnen af late, ende voor ons bekommert zy.

8 Siet boven 1.1.

6

Hy daer en tegen seyde tot hem, Siet doch, daer is een ⁹ man Godes in dese stadt, ende hy is een ge-eert man, al wat hy spreeckt dat ¹⁰ komt sekerlick: Laett ons nu derwaerts gaen, misschien sal hy ¹¹ ons onsen wegh aenwijsen, op den welcken wy gaen sullen.

9 D. een Propheet, T.w. Samuel. siet de aent. Iud. 13. op vers 6.

10 Hebr. het komt komende.

11 D. wat wegh dat wy moeten in gaen om onse ezelinnen te vinden, daerom wy ons op dese reyse begeven hebben.

7

Doe seyde Saul tot sijnen jongen, Maer siet, so wy gaen, ¹² wat sullen wy doch dien man brengen? want ¹³ het broot is wech uyt onse ¹⁴ vaten, ende wy en hebben geene ¹⁵ gave, om den man Godes te brengen: wat hebben wy?

12 Als of hy seyde, Wy en kennen desen man Godts niet, noch hy ons, ende wy sullen hem moeyte aendoen, de eerbaerheyt soude wel vereysschen, dat wy hem yet vereeren souden. Siet dergelijcke exempel 1.Reg. 14.3. ende 2.Reg. 4.42.

13 D. onsen voorraet ofte provisie. soo dat wy niets en hebben om den Propheet te vereeren.

14 D. onse knapsacken, ofte malen.

15 Siet de aent. op Iud. 13.17. ende 1.Reg. 14.3.

8

Ende de jonge antwoordde Saul voorder ende seyde, Siet, daer ¹⁶ vindt sich in mijne hant het vierendeel eenes ¹⁷ silveren sikels, dien sal ick den man Godes geven, op dat hy ons onsen wegh wijse.

16 D. ick hebbe in mijne hant. Alsoo staet’er 1.Pet. 2.22. Daer en is geen bedrogh in sijnen mont gevonden, D. daer en was geen bedrogh in sijnen mont. siet Iesa. 53.9.

17 Van de weerdije des sikels, siet de aent. op Gen. 20.16. het vierendeel eenes silveren sikels en was niet veel meer dan drie stuyvers. Soo datter in dese vereeringe meer wiert gesien op het danckbaer gemoedt, dan op de weerdigheyt des geschencks.

9

( ¹⁸ Eertijts seyde een yeder ^b aldus in Israël, als hy gingh om Godt te ¹⁹ vragen, Komt, ende laett ons gaen tot den Siender: want die heden een Propheet, die wert eertijts een ²⁰ Siender genoemt). [kolom]

18 De woorden deses vers, zijn de woorden van den schrijver deses boecks, ende hier uyt willen eenige besluyten, dat niet Samuel, maer Ezra, of yemant anders, dit boeck geschreven heeft.

b Genes. 25.22.

19 T.w. door eenen Propheet.

20 Alsoo wierden de Propheten genoemt, om dat sich Godt door gesichten hen openbaerde, het gene sy den volcke te kennen gaven. Siet Num. 12.6. ende 24.4.

10

Doe seyde Saul tot sijnen jongen, ²¹ U woort is goet, Komt laett ons gaen: ende sy gingen ²² na de stadt, daer de man Godes was.

21 D. ghy hebt recht ende wel gesproken.

22 T.w. na Rama.

11

Als sy opklommen door den opgangh der stadt, soo vonden sy maeghden, die uytgingen om water te putten: ende sy seyden tot haer, Is de ²³ Siender hier?

23 And. Is hier een Siender?

12

Doe antwoordden sy hen, ende seyden, Siet, ²⁴ hy is voor u aengesichte: haest u nu, want hy is heden in de stadt gekomen, dewijle het volck heden ²⁵ een offerhande heeft op de hooghte.

24 Dit en is niet te seggen, dat Saul ende sijn knecht te dier stont Samuel sagen, ofte met den opslagh harer oogen sien konden: Sy en sagen hem niet voor al eer sy in der stadt by hem quamen, soo dat de woorden, voor u aengesichte, beteeckenen, na by, of, by der hant.

25 Hebr. een slachtinge. Anders, een maeltijt, als Genes. cap. 31. vers 54. ende 1.Sam. 28. vers 24. 1.Reg. 19.21.

13

Wanneer ghylieden in de stadt komt, alsoo sult ghy hem vinden, eer hy opgaet op de hooghte om te eten, want het volck en sal niet eten tot dat hy komt, want ²⁶ hy segent ²⁷ het offer, daer na eten de genoodighde: daerom gaet nu op, want hem, als heden sult ghy hem vinden.

26 Te weten, door het gebedt, ende met dancksegginge, Deuter. 8.10.

27 D. het geofferde vleesch, daer mede men maeltijdt sal houden.

14

Alsoo gingen sy op in de stadt: doe sy in het midden der stadt quamen, siet, soo ²⁸ gingh Samuel uyt hen te gemoete, om op te gaen na de hooghte.

28 Want hy wiste wel, dat sy te dier tijt tot hem komen souden, als blijckt uyt versen 15, 16.

15

^{29 c} Want de HEERE ³⁰ hadde het [voor] Samuels oore geopenbaert, eenen dagh eer Saul quam, seggende:

29 Hier wort aengewesen de oorsake, waerom dat Samuel den Saul te gemoete gegaen is, wiens halven hy die eerlicke maeltijt hadde toebereyden laten.

c 1.Sam. 15.1.

30 D. de Heere hadde ’t Samuel klaerlick te kennen gegeven. Siet dergelijcke maniere van spreken Ruth c. 4. vers 4. 1.Sam. 20.12, 13. ende 2.Sam. 7.27. Iob 33.16. Ies. 22. vers 14. ende cap. 48. vers 8.

16

Morgen ontrent deser tijt sal ick ³¹ tot u senden eenen man uyt den lande Benjamins, dien sult ghy ten Voorganger salven over mijn volck Israël, ende hy sal mijn volck verlossen uyt der Philistijnen hant, want ick hebbe mijn volck aengesien, dewijle des selven geroep tot my gekomen is.

31 T.w. door eenen heymelicken drift, want Saul en dacht hier niet op, maer hy was uyt gegaen om de ezelinnen te soecken.

17

Doe Samuel Saul aensagh; ³² soo antwoordde hem de HEERE, Siet dit is de man, van welcken ick u geseyt hebbe, dese sal over mijn volck ³³ heerschen.

32 T.w. door een heymelicke aensprake, gelijck onder 16. versen 7, 12.

33 Hebr. te rugge houden. Het is soo veel te seggen, als, hy sal door sijne authoriteyt, bevel, ende straffe, de boose menschen te rugge houden, toomen, bedwingen van sondigen, ofte van te doen wat sy willen.

18

Ende Saul naderde tot Samuel in ³⁴ het midden der poorte, ende seyde, Wijst my doch, waer is hier des Sienders huys?

34 D. in het midden der stadt. Siet boven vers 14.

19

Ende Samuel antwoordde Saul, ende seyde, Ick ben de Siender, gaet op voor mijn aengesichte op de hooghte, dat ghylieden heden met my etet: soo sal ick u morgen vroegh laten gaen, ende ³⁵ alles wat in u herte is, sal ick u te kennen geven.

35 D. al het gene daer ghy mede bekommert zijt, ende my vragen wilt.

20

Want de ezelinnen aengaende, die ghy heden den derden dagh verloren hebt, ³⁶ en sett u herte daer niet op, want sy zijn gevonden: ende wiens sal zijn ³⁷ al het gewenschte dat in Israël is? is’t niet uwe, ende des gantschen huyses uwes vaders?

36 D. en neemt’et niet ter herten.

37 D. het beste ende uytgelesenste dat in Israël is. Siet bov. 8.11. Anders, Tot vvien is de gantsche begeerte Israëls? Dat is, wien begeert al het volck van Israël tot haren Koningh liever als u? Andere nemen het in desen sin, als of hy seyde, Op wien sal de keure tot Koningh, den welcken gantsch Israël begeert, vallen, anders dan op u?

21

Doe antwoorde Saul, ende seyde: Ben ick niet een ³⁸ sone van Iemini, van de ³⁹ kleynste der stammen Israëls? ende mijn geslachte [is’t niet] het kleynste van alle de geslachten der stamme Benjamins? waerom ⁴⁰ spreeckt ghy my dan aen met sulcke woorden?

38 Dat is, van een Benjaminijt.

39 Dese stamme, Te weten, de stamme Benjamins was schier geheel verdelght geworden, van wegen des Leviten bywijf. Alsoo datter maer ses hondert mannen waren overigh gebleven, Iudic. 20. vers 47.

40 Hebr. spreeckt ghy tot my na dit vvoort.

22

Samuel dan nam Saul, ende sijnen jongen, ende hy brachtse in de kamer: ende ⁴¹ hy gaf hen plaetse aen het opperste der genoodighden: die nu waren ontrent dertigh man.

41 Dat is, hy settese boven aen: Hier mede heeft Samuel den aenwesenden gasten eeniger mate te kennen gegeven de weerdigheyt des ampts daer toe Godt Saul verordineert hadde: Gelijck hy oock sulcks dede met Saul het voornaemste stuck spijse voor te setten. Siet dergelijcke Genes. cap. 43. vers 34. Ia om Sauls wille heeft hy oock sijnen jongen ge-eert, ende mede boven aen geset.

23

Doe seyde Samuel ⁴² tot den kock, Langht dat stuck, het welck ick u gegeven hebbe: daer van ick tot u seyde, Set het by u wech.

42 Uyt dit voorseyde blijckt genoeghsaem, dat Samuel om Sauls wille, die hy wist dat op komenden wegh was, dese maeltijt hadde doen bereyden.

24

De kock nu bracht ⁴³ een schouder op, met dat daer aen was, ende settese voor

43 ’t Hebreeusch woort beteeckent soo wel den voorbout, als den achterbout.

[fol. 121r\ Samuel salft Saul tot Koningh.]

Saul, ende ⁴⁴ hy seyde, Siet, dit is ’t overgeblevene, settet voor u, etet, ⁴⁵ want het is ter bestemder tijt voor u bewaert, ⁴⁶ als ick seyde, Ick hebbe het volck genoodight: alsoo att Saul met Samuel dies daeghs.

44 T.w. Samuel.

45 Hy wil seggen, Doe ick dese maeltijt u ter eere liet bereyden, hebbe ick bevolen, dat dit voornaemste stuck voor u soude bewaert worden.

46 T.w. tot den kock, ofte, hoofmeester, ofte, dienaers, knechten, volck.

25

Daer na gingen sy af van de hooghte in de stadt: ende hy ⁴⁷ sprack met Saul ⁴⁸ op het dack.

47 Dat is, hy seyde hem het bevel Godes aen, dat hy Koningh soude worden.

48 T.w. op sijn, des Samuels dack. Eertijts waren de daken by de Ioden plat, alsoo dat men daer op konde gaen ende wandelen. siet Deut. 22.8.

26

Ende sy stonden vroegh op: ende het geschiedde, ontrent den opgangh des dageraets, ⁴⁹ soo riep Samuel Saul op het dack, seggende, Staet op, dat ick u gaen late: doe stont Saul op, ende sy beyde gingen uyt, hy ende Samuel, na buyten.

49 T.w. om daer met hem alleen te spreken van sijne beroepinge tot het Koninckrijcke.

27

Doe sy afgegaen waren aen het eynde der stadt, soo seyde Samuel tot Saul, Seght den jongen, ⁵⁰ dat hy voor onse aengesichten henen gae: doe gingh hy henen: maer staet ghy ⁵¹ als nu stille, ⁵² ende ick sal u Godes woort doen hooren.

50 T.w. op dat hy niet en hoore wat wy spreken.

51 Hebr. als desen dagh. D. te deser tijt.

52 Samuel heeft wel Saul, doe sy alleen met haer beyde op het dack waren, den wille des Heeren, aengaende sijne verkiesinge tot het Konincklicke ampt, verklaert, maer naderhant, in het scheyden, heeft Samuel den Saul sulcks noch breeder te kennen gegeven, hem daer by voorseggende de teeckenen, die hem tot versekeringe daer van ontmoeten souden, daer van breeder Capit. 10. gesproken wort.