Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het ij. Capittel.

Ruth, uytgaende om aren in ’t velt op te lesen, komt juyst op den acker van Boaz, hares overledenen mans bloetvrient, vers 1, etc. Die haer seer troostlick bejegent, ende den knechten harent halven milden last geeft, 8. Ruth t’huys komende, toont ende verhaelt Naomi haer wedervaren, 18. die daer over Godt danckt, ende vermaent Ruth op dien acker te blijven, 20.

1

NAomi nu hadde eenen ¹ bloetvrient hares ² mans, eenen man, geweldigh van vermogen, van Elimelechs geslachte: ende sijn naem was ^a Boaz.

1 Hebr. eygentlick, bekende: maer dit woort wort oock genomen voor eenen bloetverwant, neve, ofte, swager. Siet Proverb. 7.4. ende ond. 3.2.

2 Des verstorvenen Elimelechs, als volght.

a Matth. 1.5.

2

Ende Ruth, de Moabitische, seyde tot Naomi; Laet my doch in ’t velt gaen, ende van de ³ aren oplesen, achter dien, in ⁴ wiens oogen ick genade sal vinden: ende sy seyde tot haer; Gaet henen, mijne dochter.

3 Vergel. Lev. 19. vers 9. ende 23.22. Deut. 24.19, etc.

4 By den welcken ick dese gunste sal verkrijgen, dat hy my toelate op sijnen acker van de koorn-aren achter de maeijers wat op te lesen. Siet van dese maniere van spreken Genes. 18. op vers 3. Alsoo ond. versen 10, 13.

3

Soo gingh sy henen, ende quam, ende las op in het velt, achter de maeijers: ende ⁵ haer viel by geval voor, een deel des velts van ⁶ Boaz, die van den geslachte Elimelechs was.

5 Hebr. hare ontmoetinge, ofte, bejegeninge, geval, toeval, geviel, ofte, quam voor, ontmoetede, bejegende, etc. Dit wort geseyt ten aensien van Ruth, die niet en wiste, wiens acker het was: maer het wert van Gode alsoo beschickt, om den wegh te bereyden tot het gene, dat hier na verhaelt wort.

6 Matth. 1.5. genoemt Booz.

4

Ende siet, Boaz quam van Bethlehem, ende seyde tot de maeijers; De HEERE zy met u-lieden: ende sy seyden tot hem; De HEERE ⁷ zegene u.

7 Siet Genes. 12. op vers 2.

5

Daer na seyde Boaz tot sijnen ⁸ jongen, die over de maeijers geset was: Wiens is dese jonge vrouwe?

8 Dat is hier te seggen, dienstknecht, als in het volgende vers blijckt. Siet van ’t gebruyck des Hebreeuschen woorts Genes. 22. op vers 5.

6

Ende de jonge, die over de maeijers geset was, antwoordde, ende seyde: Dese is de Moabitische jonge vrouwe, die met Naomi ⁹ weder gekomen is uyt de velden Moabs.

9 Siet boven 1. op versen 7, 10.

7

Ende sy heeft geseyt; Laet my doch oplesen, ende [aren] by de garven versamelen, achter de maeijers: soo is sy gekomen ende heeft gestaen ¹⁰ van ’s morgens af, tot nu toe, nu is ¹¹ haer t’huys blijven weynigh.

10 Hebr. van doe, ’s morgens, etc.

11 Ofte, haer blijven is hier, t’huys weynigh, D. sy is heden morgen een weynigh in huys geweest, voor de reste is haer blijven hier. And. Dat sy nu in de hutte, ofte, daer binnen geseten heeft, is weynigh. Verstaet, in de hutte, die in het velt mochte gemaeckt zijn, om sich voor de hitte somtijts wat te verbergen, ofte, wat te rusten, misschien oock om te eten.

8

Doe seyde Boaz tot Ruth; Hoort ghy niet mijne dochter? gaet niet, om in een ander velt op te lesen, oock en sult ghy van hier niet wech gaen: maer hier sult ghy u houden by mijne ¹² maeghden.

12 Verstaet dienstmaeghden, die ick in mijn werck hebbe, als boven, jonge, voor dienstknecht, vers 5.

9

Uwe oogen sullen zijn op dit velt, dat ¹³ sy maeijen sullen, ende ghy sult achter ¹⁴ haerlieden gaen; ¹⁵ heb ick de jongens niet geboden, dat men u niet aenroere? als u dorstet, soo gaet tot de vaten, ende drinckt van ’tgene de jongens sullen geschept hebben.

13 De maeijers.

14 De dienstmaeghden.

15 Ick heb het hen wel ernstlick geboden, wil hy seggen. Siet Iudic. cap. 4. op vers 6.

10

Doe viel sy op haer aengesichte, ende [kolom]¹⁶ boogh haer ter aerden: ende sy seyde tot hem; Waerom heb ick genade gevonden in uwe oogen, dat ghy my ¹⁷ kennet, daer ick eene vreemde ben?

16 Siet Genes. 18. op vers 2.

17 D. dat ghy my aenspreeckt ende wel doet, niet anders, als of ick uwe bekende, ofte maeghschap ware.

11

Ende Boaz antwoordde, ende seyde tot haer; Het is my wel ¹⁸ aengeseyt, alles wat ghy by uwe schoonmoeder gedaen hebt, na den doot uwes mans, ende hebt uwen vader, ende uwe moeder, ende het lant uwer geboorte verlaten, ende zijt henen gegaen tot een volck, dat ghy van ¹⁹ te voren niet en kendet.

18 Hebr. aengeseyt wordende is my aengeseyt.

19 Hebr. gisteren, eergisteren.

12

De HEERE vergelde u uwe daet: ende ²⁰ u loon zy volkomen, van den HEERE, den Godt Israëls, ²¹ onder wiens ²² vleugelen ghy gekomen zijt toevlucht te nemen.

20 Dat Godt den weldadigen genadelick belooft heeft.

21 Ofte, die ghy gekomen zijt, om onder sijne vleugelen toevlucht te nemen, ofte, bescherminge te soecken, ofte, u te betrouwen.

22 D. genadige beschuttinge, bescherminge ende koesteringe: eene gelijckenisse genomen van de jongen der vogelen, die sich onder de vleugelen der ouden verbergen, om gekoestert ende bewaert te zijn. Siet Psal. 17.8. ende 36. vers 8. ende 57.2. ende 63.8. en 91.4. Matth. 23.37.

13

Ende sy seyde; ²³ Laet my genade vinden in uwe oogen, mijn heere, dewijle ghy my getroost hebt, ende dewijle ghy ²⁴ na het herte van uwe dienstmaeght gesproken hebt: hoewel ick niet en ²⁵ ben, gelijck eene uwer dienstmaeghden.

23 Ofte, ick sal genade vinden, etc.

24 Siet Gen. 34. op vers 3. ende Iudic. 19. op vers 3.

25 Ofte, niet sal zijn: D. ick sal my nochtans daerom niet soo veel achten, ofte alsoo dragen, als of ick eene uwer dienstmaeghden ware, maer minder.

14

Als het nu etens tijt was, seyde Boaz tot haer; Komt hier by, ende eet van den broode, ende dopt uwe bete in den azijn: soo sat sy neder aen de zijde van de maeijers, ende hy langhde haer geroost ²⁶ [koorn,] ende sy at, ende wert verzadight ²⁷ ende hielt over.

26 Ofte, gort, tot spijse bereyt. Vergelijckt 2.Sam. c. 17. vers 28.

27 Vergelijckt ond. vers 18.

15

Als sy nu opstont, om op te lesen, soo geboodt Boaz sijne jongens, seggende; Laetse oock tusschen de garven oplesen, ende en beschaemtse niet.

16

Ia laet oock ²⁸ allenghskens van de hantvollen voor haer wat vallen, ende laet het liggen, dat sy ’t oplese, ende en bestraftse niet.

28 Hebr. roovende rooft voor haer van de hantvollen, D. nu ende dan, ofte met opset, ofte, willens, berooft uwe hantvollen, latende daer van t’elckens eenige aren vallen, op dat sy te meer moge oplesen.

17

Alsoo las sy op in dat velt, tot aen den avont: ende sy ²⁹ sloegh uyt, dat sy opgelesen hadde, ende het was ontrent een ³⁰ Epha gersten.

29 Siet Iudic. 6. op vers 11.

30 Siet Exod. 16. op vers 36.

18

Ende sy nam het op, ende quam in de stadt; ende hare schoonmoeder sagh wat sy opgelesen hadde: oock bracht sy voort, ende gaf haer, dat sy ³¹ van hare verzadinge over gehouden hadde.

31 Siet bov. vers 14.

19

Doe seyde ³² haer schoonmoeder tot haer; Waer hebt ghy heden opgelesen, ende waer hebt ghy ³³ gewrocht? ³⁴ gezegent zy, die u ³⁵ gekent heeft: ende sy verhaelde hare schoonmoeder, by wien sy gewrocht hadde, ende seyde; De naem des mans, by welcken ick heden gewrocht hebbe, is Boaz.

32 Naomi tot Ruth.

33 Hebr. gedaen: te weten, u werck. Alsoo Matth. 20.12. Dese laetste hebben eene ure gedaen, te weten, werck, D. gearbeyt, gewrocht. Alsoo in het volgende vers. Siet wijders Prov. 31. op vers 13.

34 Als vers 20.

35 Siet boven op vers 10.

20

Doe seyde Naomi tot hare schoondochter; Gezegent zy hy ³⁶ den HEERE, ³⁷ die sijne weldadigheyt niet heeft na gelaten, aen de ³⁸ levendige, ende aen de ³⁹ doode: voort seyde Naomi tot haer; Die man is ons nabestaende, hy is een van onse ⁴⁰ lossers.

36 Dat is, van den Heere. Vergelijckt Genes. 24. op vers 31. ende ond. 3.10.

37 Nam. Boaz.

38 Aen u ende my.

39 Mijnen verstorvenen man, ende beyde sonen, zijnde van sijnen bloede, om welcker wille ende gedachtenisse hy ons beyden goet heeft gedaen: ofte, dien hy in haer leven goet heeft gedaen, gelijck hy nu aen ons doet, om harent wille.

40 Dat is, die recht heeft onse erfgoet, ende persoonen, vervreemt ende verkocht zijnde, van wegen naeste bloetverwantschap, te lossen, weder te koopen, ende vry te maken, ende selfs oock u ten houwelicke te nemen, na de wetten, Levit. 25.25, etc. ende vers 47, etc. Deuter. 25. vers 5, etc. Matth. 22.24, etc.

21

Ende Ruth, de Moabitische, seyde: ⁴¹ Oock, om dat hy tot my geseyt heeft; Ghy sult u houden by de jongens, die ick hebbe, tot dat sy den gantschen oogst, die ick hebbe, sullen hebben voleyndt.

41 Verstaet, moet hy gezegent zijn, uyt het voorgaende vers. Ofte, oock [sult ghy weten] dat hy, etc.

22

Ende Naomi seyde tot hare schoondochter Ruth:’t Is goet, mijne dochter, dat ghy met sijne maeghden uytgaet, op dat sy u niet ⁴² tegen en vallen in een ander velt.

42 Sy wil seggen: blijft voortaen, daer ghy soo wel zijt bejegent, ende en gaet op geen ander velt, daer ghy qualick soudt mogen bejegent worden.

23

Alsoo hielt sy haer by de maeghden van Boaz, om op te lesen; tot dat de gersten-oogst ende terwen-oogst voleyndt waren: ende sy bleef by hare schoonmoeder.