Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xvj. Capittel.

Simson te Gaza besett zijnde, staet op by nachte, ende neemt de deuren der stadt-poorte met de grendels op sijne schouderen, ende draeghtse op eenen bergh, vers 1, etc. Hy bemint Delila, die hem door ingeven der Philistijnsche Vorsten soo lange quelt, dat hy haer ten laetsten rondelick verklaert, waer in sijne kracht gelegen zy, 4. Alsoo wort hy verraden, ende van de Philistijnen gevangen, die hem de oogen uytsteken, ende in gevangenisse stellen, 19. Sijn hayr weder gewassen zijnde, als de Philistijnen vergadert waren om haren spot met hem te drijven ter eeren harer afgoden, wreeckt hy sich schrickelick aen hen, met nederstortinge van het gantsche huys, sterft alsoo ende wort begraven, 22.

1

SImson nu ¹ gingh henen na² Gaza: ende hy sagh aldaer ³ eene vrouwe, die eene hoere was; ende hy ⁴ gingh tot haer in.

1 Na den slagh der Philistijnen, in het voorgaende Capittel beschreven.

2 Eene van de voorneemste hooftsteden der Philistijnen, gelegen aen de middellantsche zee, in den lande Simeons.

3 Hebr. eene vrouwe, eene hoere. And. weerdinne.

4 Siet Gen. 6. op vers 4. Sommige verstaen, dat hy by haer ter herberge gelegen heeft.

2

⁵ Doe wert den Gaziten geseyt; Simson is hier in gekomen: soo gingen sy ⁶ rontom, ende leyden hem den gantschen nacht lagen in de stadt-poorte: doch sy ⁷ hielden sich den gantschen nacht stille, seggende; ⁸ Tot aen het morgen-licht, dan sullen wy hem dooden.

5 Hebr. den Gaziten seggende: welcke afgebroken reden aldus wort vervult, [doe wert] den Gaziten [aengeseyt] mits te seggen: of, [men gaf het] den Gaziten [te kennen] seggende. Dit bediedt, na sommiger gevoelen, dat sy terstont gewaerschouwt zijn van Simsons aenkomste, om dese occasie geensins te verliesen.

6 D’een den anderen aenseggende, dat men met gemeener hant moeste op zijn, ende op Simson loeren, op dat hy nu niet ontquame.

7 Hebr. sy swegen, D. sy hielden haer stille, ende deden niets. siet onder 18. op vers 9. en 1.Reg. cap. 22. op vers 3.

8 Verstaet hier op: laet ons stille zijn, tot dat het licht wort.

3

Maer Simson lagh tot middernacht toe, doe stont hy op ter middernacht; ende hy greep de deuren der stadt-poorte met de beyde posten, ende namse wech met den grendelboom, ende leydese op sijne schouderen, ende droeghse opwaerts ⁹ op de hooghte des berghs, die in ’t gesichte van Hebron is.

9 Hebr. op ’t hooft. Dit was een hooge bergh, gelegen oostwaert voor Gaza, op welckes spitse (als uyt desen text af te nemen) men sagh op Hebron, mede gelegen op eenen hoogen bergh by de wester grenzen van Iuda. Hier mede komen oock de kaerten over een. Sommige meynen, dat hyse gedragen heeft tot op het geberghte van Iuda, dichte by Hebron.

4

Ende het geschiedde daer na, dat hy eene vrouwe lief kreegh, aen de beke ¹⁰ Sorek, welcker naem was Delila.

10 Loopende by het dal Escol, ofte het druyvendal (waer van Deut. cap.1. op vers 24.) uyt het geberghte van Iuda in de middellantsche zee, ende scheydende de stammen Dan ende Simeon van malkanderen. Na ’t gevoelen van anderen souden Escol ende Sorek namen moeten zijn van eene ende deselve beke. Maer Num. 13.24. staet, dat de plaetse (niet beke) van de Israëliten genoemt zy Nahal-Escol.

5

Doe quamen de ¹¹ Vorsten der Philistijnen tot haer op, ende seyden tot haer; ¹² Overreedt hem, ende siet waer in sijne groote kracht zy, ende waer mede wy sijner souden machtigh worden, ende hem binden, om hem te ¹³ plagen: soo sullen wy u geven, een yegelijck, duysent ende hondert ¹⁴ silverlingen.

11 Siet bov. 3. op vers 3.

12 Siet boven 14. op vers 15.

13 Ofte, te verootmoedigen: alsoo vers 6.

14 Siet Genes. 20. op vers 16.

6

Delila dan seyde tot Simson; Verklaert my doch, waer in uwe groote kracht zy, ende waer mede ghy soudt konnen gebonden worden, dat men u plage.

7

Ende Simson seyde tot haer; Indien

[fol. 111v.\ Simson sterft, doodende sijne--vyanden.]

sy my bonden met seven ¹⁵ versche zeelen, die niet verdrooght zijn, soo soude ick swack worden, ende wesen als een ¹⁶ ander mensche.

15 And. versche, ofte, frissche, groene tienen roeden, ofte, tienen, banden, wissenbanden, wilgenbanden.

16 Of, als een der menschen, ofte, als een eenigh mensche: alsoo vers 11.

8

Doe ¹⁷ brachten de Vorsten der Philistijnen tot haer op, seven versche zeelen, die niet verdrooght en waren: ende sy bondt hem daer mede.

17 Hebr. deden tot haer op komen, D. sy brachten, ofte, schickten, deden haer brengen.

9

De ¹⁸ achterlage nu sat by haer in eene kamer; soo seyde sy tot hem; De ¹⁹ Philistijnen over u, Simson: doe verbrack hy de zeelen, gelijck als een snoerken van ²⁰ grof vlas verbroken wort, als het vyer ²¹ rieckt: alsoo wert sijne kracht niet bekent.

18 D. die Philistijnen, die daer op loerden ende pasten.

19 D. daer zijn de Philistijnen, die u willen overvallen.

20 Ofte, werck.

21 D. na by vyer komt, of, vyer (als men oock seyt) gevoelt, gewaer wort. Vergel. Psalm 58. op vers 10.

10

Doe seyde Delila tot Simson; Siet, ghy hebt met my gespott, ende leugenen tot my gesproken: verklaert my doch nu, waer mede ghy soudt konnen gebonden worden?

11

Ende hy seyde tot haer; Indien sy my ²² vast bonden met nieuwe touwen, met dewelcke geen werck gedaen en is, soo soude ick swack worden, ende wesen als een ander mensche.

22 Hebr. bindende bonden.

12

Doe nam Delila nieuwe touwen, ende bondt hem daer mede, ende seyde tot hem; De Philistijnen over u Simson; (de achterlage nu was sittende in eene kamer) doe verbrack ²³ hyse van sijne armen, als eenen draet.

23 T.w. de dicke touwen.

13

Ende Delila seyde tot Simson; Tot hier toe hebt ghy met my gespott, ende leugenen tot my gesproken; verklaert my [doch nu] waer mede ghy soudt konnen gebonden worden: ende hy seyde tot haer; Indien ghy de ²⁴ seven hayrlocken mijns hoofts vlochtet aen eenen ²⁵ wevers boom.

24 D. ’t gantsche hayr mijns hoofts, in soo veel locken als afgedeelt zijnde. Vergel. onder versen 19, 22.

25 And. webbe om eenen wevers boom gewonden zijnde. Verstaet hier op: (als in ’t voorgaende) soo soude ick swack worden, ende zijn als een ander mensche.

14

Ende sy ²⁶ maecktese vast met een pinne, ende seyde tot hem; De Philistijnen over u Simson: doe waeckte hy op uyt sijnen slaep, ende ²⁷ nam wech de pinne ²⁸ der gevlochtene [hayrlocken] ende des wevers boom.

26 Verst. na dat sy volgens sijn seggen met de gevlochtene hayrlocken gedaen hadde, soo maeckte sy de selve noch, voor de sorge, vast met een pinne aen den wevers boom. Andre verstaen, dat sy den wevers boom heeft vaste genagelt, op dat Simson dien niet soude konnen van de plaetse vertrecken, ofte los maken.

27 Ofte, gingh wech met den nagel ende met den wevers boom: toonende sijne vorige kracht, ende dat dit het middel niet en was, om hem te vangen ende te bedwingen.

28 D. daer mede Delila de gevlochtene hayrlocken hadde vast gemaeckt. Hebr. der vlechtinge.

15

Doe seyde sy tot hem; Hoe sult ghy seggen, Ick heb u lief, daer u herte niet met my en is? Ghy hebt nu drie mael met my gespott, ende my niet verklaert, waer in uwe groote kracht zy.

16

Ende het geschiedde, als sy hem alle dagen met hare woorden perste, ende hem moeijelick viel; dat sijne ziele ²⁹ verdrietigh wert tot sterven toe:

29 Hebr. verkort wert, gelijck vruchten, die men afmaeyt, af oogst: De sin is, Dat hem al sijn moedt ende lust vergingh, ja (als wy oock spreken) d’aessem hem kort wert, ende sijn geest na aen het beswijcken was, van wegen benauwtheyt: waer door hy sich ten laetsten van Delila liet overwinnen. Een seer aenmerckelick ende deerlick exempel van menschelicke swackheyt ende onbedachtheyt in soo eenen voortreffelicken heldt Godes, als Simson was. Vergelijckt Iob 21. op vers 4.

17

Soo verklaerde hy haer sijn gantsche herte, ende seyde tot haer; Daer en is noyt scheermes op mijn hooft gekomen, want ick ben een ³⁰ Nazireer Godes van mijns moeders buyck af: Indien ick geschoren wierde, soo soude mijne ³¹ kracht van my wijcken, ende ick soude swack worden, ende wesen als alle de menschen.

30 Siet boven 13. op vers 5.

31 Niet dat sijne kracht in het hayr gelegen was, maer om dat het afscheeren sijns hayrs eene verbrekinge was der gelofte sijnes Nazireerschaps, (Num. c. 6. vers 5. bov. 13.5.) waer aen hy verplicht was, door het bevel Godes, die hem door sijnen Geest met dese extra-ordinare sterckte begaefde, soo lange hy sijn Nazireerschap onderhielt, maer hem daer van ontblootte, als hy aen de inbreucke van dien schuldigh wert.

18

Als nu Delila sagh, dat hy haer sijn gantsche herte verklaert hadde, soo sondt sy henen, ende ³² riep de Vorsten der Philistijnen, seggende; Komt dit mael op, want hy heeft my sijn gantsche herte verklaert: ende de Vorsten der Philistijnen quamen tot haer op, ende brachten dat ³³ gelt in hare hant.

32 D. liet roepen, ontboodt, ende liet seggen.

33 Of, silver. Siet boven vers 5.

19

Doe dede sy hem slapen op hare knijen, ende ³⁴ riep eenen man, ende liet hem de seven hayrlocken sijns hooft af scheeren, ende sy begost hem te ³⁵ plagen, ende sijne kracht weeck van hem.

34 D. liet roepen, ontboodt.

35 D. aen te stooten, ofte andersins aen te roeren, prickelen, etc. om hem wacker te maken, ende van der Philistijnen aenkomste (als te voren) te waerschouwen, op dat men sage, of hy te vangen ende te dwingen ware, ofte niet.

20

Ende sy seyde; De Philistijnen over u Simson: ende hy ontwaeckte uyt sijnen slaep, ende seyde; Ick sal dit mael uytgaen, ³⁶ als op andere malen, ende my ³⁷ uytschud-[kolom]den; want hy en wiste niet, dat de HEERE van hem ³⁸ geweecken was.

36 Hebr. als mael in (of, op) mael, D. gelijck te voren meer maels.

37 Gelijck yemant die geschoren is, of sich verwackert ende sijne kracht vergadert tot eenigh werck. And. ick sal my schudden [uyt hare handen] als of hy seyde: Ick sal my lichtelick uyt hare handen redden.

38 Verst. soo verre, ende ten aensien van dien, dat hy hem die vorige kracht onttrocken hadde.

21

Doe grepen hem de Philistijnen ende groeven sijne ³⁹ oogen uyt: ende sy voerden hem af na Gaza, ende bonden hem met twee kopere ketenen, ende hy was malende in het ⁴⁰ gevangenhuys.

39 Op dat hy haerlieden niet meer quaets soude konnen doen: latende hem nochtans leven, tot een spectakel, ende roem hares afgodts Dagons. siet vers 23, en 24. Maer Godt, die alles regeert, hadde hier inne wat anders voor, gelijck de uytkomste geleert heeft.

40 Hebr. in het huys der gebondenen.

22

Ende het hayr sijns hoofts begon [weder] te ⁴¹ wassen, ⁴² gelijck doe hy geschoren wert.

41 Ende Simson door een oprecht berouw weder te komen tot sijnen vorigen stant des Nazireerschaps, ende van Godt tontfangen de voorgaende krachten. Hebr. te groenen, uyt te spruyten, gelijck gras ende kruyt.

42 Ofte, als dien, die geschoren was. Ofte, gelijck als het afgeschoren was, D. het hayr begost weder soo langh te worden, als het was ter tijt, doe hy geschoren wert door bedrogh van Delila. And. na dat hy geschoren was.

23

Doe versamelden hen de Vorsten der Philistijnen, om haren Godt ⁴³ Dagon een groot offer te offeren, ende tot vrolickheyt: ende sy seyden; Onse Godt heeft onsen vyant Simson in onse hant gegeven.

43 Der Philistijnen afgodt, alsoo genoemt, om dat hy met sijn onderste deel eenen visch gelijck was, (de Philistijnen nu woonden aen de zee) ende ’t bovenste eens menschen gedaente hadde. siet van desen 1.Sam. cap. 5. versen 2, 3, 4, 5. Alsoo hebben andere Heydenen hare zee-afgoden gehadt, als Neptunus, Triton, Leucothea, etc. Sommige meynen dat desen afgodt alsoo genoemt is van het Hebr. woort Dagan, D. koorn, om datse hem voor den Godt der lantbouwerije hielden. Van sulcke afgoderije siet Rom. 1.23, 25.

24

Desgelijcks als hem het volck sagh, loofden sy haren Godt: want sy seyden; Onse Godt heeft in onse hant gegeven onsen vyant, ende die ons lant verwoestede, ende die onser verslagenen ⁴⁴ vele maeckte.

44 D. die menighte van Philistijnen voor ende na verslagen heeft.

25

Ende het geschiedde, als haer herte ⁴⁵ vrolick was, dat sy seyden; Roept Simson, dat hy voor ons ⁴⁶ spele: ende sy riepen Simson uyt het gevangenhuys, ⁴⁷ ende hy speelde voor hare aengesichten, ende sy deden hem staen tusschen de pilaren.

45 Hebr. goet, D. vrolick, goeder dingen, als men seyt. Alsoo onder 18.20. ende cap. 19. vers 6. Ruth cap. 3. vers 7. 2.Sam. 13.28.

46 Ofte, lacche, doe lacchen, op dat wy ons plaisier ende tijtverdrijf daer aen nemen: gelijck de Koningh Belsazar aen de goudene ende silvere vaten des H. Tempels, Dan. c. 5. tot der afgoden roem, ende Godes oneere.

47 And. dat hy speelde.

26

Doe seyde Simson tot den jongen, die hem by de hant hielt; ⁴⁸ Laet my gaen, dat ick de pilaren betaste, op dewelcke het huys gevestight is, dat ick daer aen ⁴⁹ lene.

48 Of, stelt, leyt my.

49 Als of hy vermoeyt ware geweest van den arbeyt des malens in de gevangenisse, ende het haestigh aenkomen in dese plaetse.

27

Het huys nu was vol mannen ende wijven; oock waren daer alle Vorsten der Philistijnen: ende op het ⁵⁰ dack waren ontrent drie duysent mannen ende vrouwen, die toesagen als Simson speelde.

50 Als zijnde plat, na de wijse van die landen. siet Deut. 22. op vers 8.

28

Doe ^a riep Simson tot den HEERE, ende seyde: Heere, HEERE, gedenckt doch mijner, ende sterckt my doch alleenlick dit mael, ô Godt; ⁵¹ Dat ick my met eene wrake voor mijne twee oogen aen de Philistijnen wreke.

a Hebr. 11.32, etc.

51 Dit badt hy uyt geloove, ende wert van Godt verhoort, die hem, door het uytgraven sijner oogen van de Philistijnen tot uytvoeringe sijns beroeps (alsoo sy meynden) onduchtigh gemaeckt zijnde, dese occasie, dit voornemen, ende extra-ordinare sterckte gegeven, dit gebedt ingegeven, ende hem in sijnen doot wonderbaerlicker victorie verleent heeft, als in sijn leven: tot sijns H. Naems eere, bespottinge der afgoden, ende beschaminge sijner vyanden. siet vers 30.

29

Ende Simson vattede de twee ⁵² middelste pilaren, op dewelcke het huys was gevestight, ende ⁵³ waer op het steunde; den eenen met sijne rechter hant, ende den anderen met sijne slincker hant.

52 Hebr. pilaren des middens.

53 And. ende hy (Simson) steunde op, ofte, aen deselve.

30

Ende Simson seyde; Mijne ⁵⁴ ziele sterve met de Philistijnen; ende hy ⁵⁵ boogh sich met kracht, ende het huys viel op de Vorsten, ende op al het volck, dat daer in was: ende der dooden, die hy in sijn sterven gedoot heeft, waren meer, als die hy in sijn leven gedoot hadde.

54 Dat is hier soo veel, als: Ick selve, mijn persoon sterve. siet Gen. 9. op vers 5. ende 12. op vers 5.

55 Ofte, streckte sich uyt: de pilaren van sich af stootende, ende de selve inbuygende.

31

Doe quamen sijne broeders af, ende sijns vaders gantsche huys, ende namen hem op, ende brachten [hem] opwaerts, ende begroeven hem tusschen ⁵⁶ Zora ende tusschen ⁵⁷ Esthaol, in’t graf sijns vaders Manoah: hy nu, hadde Israël gerichtt ⁵⁸ twintigh jaer.

56 Siet bov. 13. op vers 2.

57 Siet bov. 13. op vers 25.

58 Als bov. 15.20. Dit besluyt, hier wederhaelt, geeft te verstaen, dat dese laetste daet van Simson tot sijn Richter-ampt alsoo wel behoorde, als de andere voorgaende. Gelijck hy oock bysonderlick in sijn doot gehouden wort als een voorbeelt onses Heeren Christi, die alle sijne ende onse vyanden voornamelick door sijn doot heeft overwonnen.