Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

[fol. 110v. \ Simsons Bruyloft, ende--Raetsel.]

Het xiiij. Capittel.

Simson, gelegentheyt soeckende, om sijn beroep tegen de Philistijnen uyt te voeren, begeert eene Philistijnsche dochter van Thimnath ter vrouwe, versen 1, 2, 4, etc. waer in sijn ouders niet wel te vreden zijnde, hem nochtans gelieven, 3. op den wegh ontmoet ende verscheurt hy eenen jongen leeuw, 5. In welckes aes hy in ’t weder keeren honigh vindt, 8. Houdt bruyloft, ende stelt sijne bygevoeghde Philistijnsche metgesellen een raetsel voor, met belofte ende bedingh eener vereeringe, 10. waer van sijne vrouwe de verklaringe door ingeven der Philistijnen hem afperst ende ontdeckt, 15. Dies Simson dertigh Philistijnen van Askelon doot, ende betaelt sijnen metgesellen de beloofde vereeringe, 19. sijne vrouwe wort aen eenen anderen gegeven, 20.

1

ENde Simson gingh af na ¹ Thimnath: ende gesien hebbende eene vrouwe te Thimnath, van de dochteren der Philistijnen;

1 Liggende in het Westen van Zora niet verre van de middellantsche zee.

2

Soo gingh hy opwaerts, ende gaf het sijnen vader ende sijner moeder te kennen, ende seyde; Ick heb een vrouwe gesien te Thimnath, van de dochteren der Philistijnen: nu dan, ² neemt my die tot eene vrouwe.

2 Siet van ’t recht der ouderen in de houwelicken harer kinderen, Genes. 21. op vers 21. ende 24. op vers 3. ende 26. op vers 34.

3

Maer sijn vader seyde tot hem, mitsgaders sijne moeder; Is’er geene vrouwe onder de dochteren uwer ³ broederen, ende onder al mijn volck, dat ghy henen gaet, om eene vrouwe te nemen van de Philistijnen, die ⁴ onbesnedene? ende Simson seyde tot sijnen vader; ⁵ Neemt my die, want sy is ⁶ bevalligh in mijne oogen.

3 D. bloetverwanten, of, lantslieden. Siet Genes. 13. op vers 8. ende c. 24. op vers 27.

4 Siet Gen. 34.14. Met dese Heydensche inwoonderen van Canaan hadde Godt uytdruckelick verboden eenigh verbont of houwelick te maken. siet Exo. 34. versen12, 16. ende elders. Al waerom sy reden hadden om te letten op Godts geopenbaerde bevel, ende Simson te bestraffen, als niet wetende van de heymelicke regeeringe ende het voornemen Godts, (siet het volgende vers) die recht heeft om sijnen schepselen wetten te stellen, maer selfs te doen na sijn welbehagen, ende yet contrarijs extra-ordinaerlick te laten geschieden. Vergelijckt Genes. 22.2. Exod. cap. 3. vers 22, etc.

5 Siet Genes. 19. op vers 14.

6 Hebr. recht.

4

Sijn vader nu, ende sijne moeder en wisten niet, dat dit van den ⁷ HEERE was; dat ⁸ hy gelegentheyt sochte ⁹ van de Philistijnen: want de Philistijnen ¹⁰ heerscheden te dier tijt over Israël.

7 Die hier door voor hadde Simson de occasie ofte gelegentheyt te geven tot volvoeringe sijns beroeps.

8 T.w. Simson. Want hoewel hy van Gode daer toe beroepen was, mochte hy evenwel, ’t gene, sonder dat, goet ende recht was, alsoo soecken te beginnen, dat de menschen hem met reden geen ongelijck konden geven.

9 Dat sy van hare zijde hem occasie mochten geven, om tegen haerlieden te beginnen.

10 Siet bov. 13.1.

5

Alsoo gingh Simson met sijnen ¹¹ vader ende sijne moeder henen af, na Thimnath: als sy nu quamen tot aen de wijngaerden van Thimnath; siet daer, een ¹² jonge leeuw, brullende hem te gemoete.

11 Zijnde nu verandert, ofte om dat sy uyt alles, wat voor sijne ontfangenisse ende geboorte geschiet was, in nadencken waren gekomen dat dit van Gode moeste zijn, of, om dat Simson haerlieden sijn voornemen ende Godtlicke aendrifte ontdeckt hadde.

12 Hebr. een jongh der leeuwen, brullende in sijne ontmoetinge. ’t Schijnt, dat hy van sijne ouders door eenen andren wegh was afgegaen. Vergel. ond. vers 8.

6

Doe wert de Geest des HEEREN ¹³ veerdigh over hem, dat hy ¹⁴ hem van een scheurde, gelijck men een bocksken van een scheurt, ende daer en was ¹⁵ niets in sijne hant: doch hy en gaf sijnen vader ende sijner moeder niet te kennen, wat hy gedaen hadde.

13 Of, viel, of, quam machtighlick op hem: makende hem extra-ordinaerlick moedigh ende sterck, om hem door dese preuve tot uytvoeringe sijns beroeps te bereyden, ende daer in te verstercken: als oock om hem materie te geven tot het raetsel, ende ’t gene daer op gevolght is.

14 Den leeuw.

15 Geen instrument, ofte geweer: alleenlick gebruyckende sijne handen.

7

Ende hy quam af, ende ¹⁶ sprack tot de vrouwe: ende sy ¹⁷ beviel in Simsons oogen.

16 Soo hy selve, als oock sijne ouders.

17 Hebr. sy was recht in Simsons oogen.

8

Ende na ¹⁸ sommige dagen quam hy weder om haer te ¹⁹ nemen; Doe weeck hy ²⁰ af, om het aes des leeuwen te besien: ende siet, een bijenswerm was in het lichaem des leeuwen, met honigh.

18 Hebr. van, ofte, na dagen. Siet Genes. 4. op vers 3.

19 D. te trouwen.

20 T.w. van den gemeenen wegh, na de plaetse, daer hy den dooden ende gescheurden leeuw geworpen hadde. Siet op vers 5.

9

Ende hy nam ²¹ dien in sijne handen, ende gingh voort, al gaende ende etende; ende hy gingh tot sijnen vader ende tot sijne moeder, ende gaf hen [daer van,] ende sy aten: doch hy en gaf hen niet te kennen, dat hy den honigh uyt het lichaem des leeuwen genomen hadde.

21 Den honigh.

10

Als nu sijn vader afgekomen was tot die vrouwe; soo maeckte Simson aldaer ²² eene bruyloft: want alsoo plachten de jongelingen te doen.

22 Het Hebr. woort beteeckent in het gemeen, eene maeltijt, doch is hier te verstaen van een bruylofts-mael.

11

Ende het geschiedde, als ²³ sy hem sagen; soo ²⁴ namen sy dertigh metgesellen, die by hem souden zijn.

23 T.w. de Philistijnen van Thimnath, die wat bysonders in Simson uyt sijn gelaet ende wesen gemerckt hebbende, achterdencken kregen, ende deshalven onder schijn van eere door dit bygevoeghde geselschap (dat sy door de bruyts vrienden met glimp konden beschicken) op hem deden letten.

24 D. sy namen ende brachten. Siet Genes. 12. op vers 15.

12

Simson dan seyde tot hen; Ick sal nu u-lieden een ²⁵ raetsel te raden geven; in-[kolom]dien ghy my dat in de seven dagen deser bruyloft ²⁶ wel sult verklaren ende uytvinden, soo sal ick u-lieden geven dertigh ²⁷ fijne lijnwaets kleederen, ²⁸ ende dertigh ²⁹ wisselkleederen.

25 D. eene konstige, duystere, ende vreemde rede, ofte spreucke, onder dewelcke yets verborgen is, dat de woorden niet en geven, maer met nadencken moet worden uytgevonden, ende alsdan klaer ende bevalligh is. Hebr. als of men seyde: Een raetsel raetselen: alsoo onder versen 13, 16. Ezech. 17.2. Siet wijders, 1.Reg. 10. op vers 1.

26 Hebr. verklarende verklaren.

27 Het Hebr. woort wort genomen voor fijn lijnwaet, ende een laken, hembt, of yets anders daer van gemaeckt, om sich des nachts daer mede te decken, ofte oock des daeghs om te slaen, ofte aen te doen. Het selve woort vintmen in het Nieuwe Testament gebruyckt, in de Griecksche sprake, Matth. c. 27. vers 59. Marc. 14.51, 52. ende cap. 15. vers 46. Luce 23.53.

28 And. te weten, dertigh wisselkleederen, van ’t selve fijn lijnwaet gemaeckt. Vergelijckt onder vers 19.

29 Hebr. verwisselingen van kleederen.

13

Ende indien ghy ’t my niet sult konnen verklaren, soo sult ghylieden my geven dertigh fijne lijnwaets kleederen, ende dertigh wisselkleederen: ende sy seyden tot hem; Geeft u raetsel te raden, ende laet het ons hooren.

14

Ende hy seyde tot hen; ³⁰ Spijse gingh uyt van den ³¹ eter, ende ³² soetigheyt gingh uyt van den stercken: ende sy en konden dat raetsel in drie dagen niet verklaren.

30 Ofte, om de aerdigheyt des raetsels ende der Hebreeuscher sprake wat nader te komen, aldus: Eten (gelijck wy seggen: brenght het eten, D. de spijse, op de tafel) gingh uyt, of, quam voort van den eter, ende soet quam voort van den sueren, ofte, scherpen. Het Hebreeus woort beteeckent niet alleen, sterck, maer oock, hart, wreet, scherp, ende soo voorts, suer: gelijck wy van seer sueren azijn seggen, dat hy seer sterck is. Ende een suer gelaet, gesicht, voor een stuer, wreet, sterck gelaet, ofte gesicht.

31 Van den genen, die geene spijse plach van sich te geven, maer selfs alles te verslinden, te weten, den leeuw.

32 Te weten, honigh.

15

Daer na geschiedde ’t op den ³³ sevenden dagh, dat sy tot Simsons huysvrouwe seyden, ³⁴ Overreedt uwen man, dat hy ons dat raetsel verklare, op dat wy niet misschien u, ende uwes vaders huys met vyer verbernen: hebt ghylieden ons genoodight om ³⁵ het onse te besitten? ende ³⁶ is ’t soo niet?

33 Na d’eerste drie dagen, bevindende, dat sy met haer eygen verstant ende arbeyt niets hadden gevordert, schijnen sy de sake van tijt tot tijt by Simsons wijf stercker aengebonden te hebben, tot dat het op den sevensten dagh, door hare dreygementen, ende sijner vrouwen listigheyt, geluckt is. Anders, seven dagen, verstaende daer door een deel van de seven dagen.

34 Leyt, lockt hem, met beweeghlicke woorden ende manieren van doen: sulcks beteeckent eygentlick het Hebr. woort.

35 Hebr. om ons te erven, ofte erffelick te besitten. Ons, D. onse goet: om dat sy boven de schande de schade souden hebben van het lijnwaet ende de kleederen.

36 And. ofte niet?

16

Ende Simsons huysvrouwe weende voor hem ende seyde; ³⁷ Ghy haett my maer, ende en hebt my niet lief; ghy hebt den ³⁸ kinderen mijns volcks een raetsel te raden gegeven, ende en hebt het my niet verklaert: ende hy seyde tot haer; Siet, ick en hebbe het mijnen vader ende mijner moeder niet verklaert, soud’ick het u dan verklaren?

37 Ofte, immers haet ghy my.

38 Simsons Philistijnsche metgesellen: alsoo in het volgende vers.

17

Ende sy weende voor hem op den ³⁹ sevenden der dagen, in dewelcke sy dese bruyloft hadden: Soo geschiedde ’t op den sevenden dagh, dat hy het haer verklaerde, want sy perste hem; ende sy verklaerde dat raetsel den kinderen hares volcks.

39 Hebr. seven, dat is hier, den sevenden: als 1.Chro. 9.25. ende soo elders dickwils.

18

Doe seyden de mannen der stadt tot hem, op den sevenden dagh, eer de sonne onder gingh; Wat is soeter dan honigh? ende wat is stercker dan een leeuw? Ende hy seyde tot hen; Soo ghy met mijn ⁴⁰ kalf niet haddet geploeght, ghy en soudet mijn raetsel niet hebben uytgevonden.

40 Hy wil seggen: Haddet ghy niet door mijne vrouwe van my selven de verklaringe getrocken. ’t Is eene verbloemde maniere van spreken, genomen van het ploegen der lantlieden, die door den dienst der beesten de aerde als opgraven ende opwerpen, dat ontdeckt werde, wat verborgen was. Alsoo heeft hen Simson te gelijck d’ontrouwe sijner vrouwe, ende haerlieder bedrogh aerdighlick verweten.

19

Doe wert de Geest des HEEREN ⁴¹ veerdigh over hem, ende hy gingh af na ⁴² de Askeloniten, ende sloegh van hen dertigh man; ende hy nam haer ⁴³ gewaet, ende gaf de ⁴⁴ wisselkleederen den genen, die dat raetsel verklaert hadden: doch sijn toorn ontstack, ende hy gingh op in sijns ⁴⁵ vaders huys.

41 Vergelijckt boven op vers 6.

42 Hebr. Askelon, Dat is, die van Askelon, als boven 1.27, etc. gelegen aen de grenzen van Dan, over de beke Sorek, aen de middellantsche zee: toebehoorende de stammen Iuda ende Simeon, maer van de Philistijnen bewoont. Siet boven 1.18.

43 Dat sy hadden aen gehadt, ende hy hen afgetogen hadde.

44 Siet boven vers 12.

45 Verlatende voor eenen tijt sijne vrouwe. Siet het volgende Capittel, vers 1.

20

Ende Simsons huysvrouwe ⁴⁶ wert ⁴⁷ sijnes metgesellen, die ⁴⁸ hem vergeselschapt hadde.

46 Hebr. wert sijnen metgeselle, Te weten, ter vrouwe.

47 Siet Cap. 15. versen 2, 6.

48 Siet boven op vers 11.