Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xiij. Capittel.

Godt geeft Israël, om harer sonden wille, over in de hant der Philistijnen, eenen langen tijt, vers 1. De Engel des Heeren verschijnt aen de onvruchtbare huysvrouwe van Manoah, haer aenseggende, dat sy eenen sone sal baren, ende hoe sy haer selve sal houden, ende hoe men met den kinde sal handelen, 2. Manoah dit van sijn wijf verstaen hebbende, bidt ende verkrijght, dat de Engel weder komt, ende haer beyde van den kinde onderricht, 6. Manoah wil den Engel spijse bereyden, ende vraeght na sijnen naem, 15. Maer de Engel vaert in de vlamme des brand offers (dat hy in plaetse van spijse begeert hadde) ten hemel, 20. waer door Manoah seer verschrickt zijnde, van sijne vrouwe gesterckt wort, 22. Die hem Simson baert, 24. in welcken Godts Geest begint te wercken, 25.

1

ENde de kinderen Israëls voeren voort ^a te doen, dat quaet was in de oogen des HEEREN: soo gafse de HEERE in de hant der Philistijnen veertigh jaer.

a Iudic. 2.11. ende 3.7. ende 4.1. ende 6.1. ende 10.6.

2

Ende daer was een man van ¹ Zora, uyt het geslachte eens ² Daniters, wiens naem was Manoah: ende sijne huysvrouwe was onvruchtbaer, ende en baerde niet.

1 Gelegen aen de westzijde van het geberghte, dat Iuda ende Dan van malkandren scheydt: aen de oostzijde woonde de stam Iuda. Siet Ios. 15.33. ende 19. versen 40, 41.

2 D. van den stamme Dan.

3

Ende een ³ Engel des HEEREN verscheen aen dese vrouwe: ende hy seyde tot haer; Siet nu, ghy zijt onvruchtbaer, ende en hebt niet gebaert, maer ghy sult swanger worden, ende eenen sone baren.

3 Verstaet hier den Sone Godes selve, als Iudic. 6.11. siet onder de aenteeck. op vers 16.

4

So wacht u doch nu, ende en ⁴ drinckt geenen ^b wijn, nochte stercken dranck: ende en eet niet ⁵ onreyns.

4 Siet Numer. 6. versen 3, 4.

b Numer 6.2, 3.

5 Siet Lev. cap. 11.

5

Want siet, ghy sult swanger worden, ende eenen sone baren, ^c op wiens hooft geen ⁶ scheermes sal komen; want dat knechtken sal een ⁷ Nazireer Godes zijn, van ⁸ [moeders] buyck af: ende hy sal ⁹ beginnen Israël te verlossen uyt der Philistijnen hant.

c Numer. 6.5. 1.Sam. 1.11.

6 Siet Num. 6.5.

7 D. afgesonderde. siet hier van Num. cap. 6. op vers 2.

8 Het woort, moeder, wort hier ende in’t 7 vers ingevoeght uyt capp. 16. 17.

9 Maer niet gantschelick verlossen, het welck naderhant geschiet is, ten tijde van Samuel ende David. siet 1.Sam. 7. versen 13, 14. 2.Sam. c. 8. vers 1. ende 21. vers 15, etc. ende 23. vers 12.

6

Doe quam dese vrouwe in, ende sprack tot haren man, seggende; Daer quam een ¹⁰ man Godts tot my, wiens aensicht was als het aensicht van een Engel Godes, seer ¹¹ vreeslick: ende ick en vraeghde hem niet, van waer hy was, ende sijnen name en gaf hy my niet te kennen.

10 Alsoo worden de Propheten, ende Leeraers van Godts volck genoemt, om datse van Godt tot eenen Heyligen ende Godtlicken dienst beroepen zijn, den welcken hy, als zijnde sijne boden, sijnen heyligen wille seer gemeynsaemlick openbaert, om dien den volcke aen te dienen, ende om dat sy instrumenten sijns Heyligen Geests zijn. Siet Iosu. 14.6. 1.Sam. 2.27. 1.Reg. 13.1. ende cap. 17. versen 18, 24. 2.Reg. capp. 4. 5. 6. 7. 8. Ezra 3.2. Nehem. 12.24, 36. oock 1.Timoth. 6.11. 2.Tim. 3.17. 2.Petr. 1.21.

11 D. aensienlick, eerweerdigh, ofte oock verschricklick.

7

Maer hy seyde tot my; Siet, ghy sult swanger worden, ende eenen sone baren: soo en drinckt nu geenen wijn, noch sterckendranck, ende en eet niet onreyns; want dat knechtken sal een Nazireer Godes zijn, van [moeders] buyck af, tot op den dagh sijnes doots.

8

Doe ¹² aenbadt Manoah den HEERE vyerighlick, ende seyde: Och Heere, dat doch de man Godts, dien ghy gesonden hebt, weder tot ons kome, ende ons leere, wat wy dat knechtken doen sullen, dat geboren sal worden. [kolom]

12 Siet Genes. cap. 25. op vers 21.

9

Ende Godt verhoorde de stemme van Manoah: ende de Engel Godes quam wederom tot de vrouwe; sy nu sat in ’t velt, doch haer man Manoah en was niet by haer.

10

Soo haestede de vrouwe, ende liep, ende gaf ’t haren man te kennen: ende sy seyde tot hem; Siet die man is my verschenen, dewelcke op dien dagh tot my quam.

11

Doe stont Manoah op, ende gingh sijne huysvrouwe na: ende hy quam tot dien man, ende seyde tot hem; Zijt ghy die man, dewelcke tot dese vrouwe gesproken hebt? ende hy seyde; Ick ben ’t.

12

Doe seyde Manoah; Nu, ¹³ dat uwe woorden komen: [maer] wat sal des knechtkens ¹⁴ wijse ende sijn werck zijn?

13 Ofte, elck een van uwe woorden, D. alle uwe woorden moeten na komen, ofte vervult worden.

14 D. hoe sullen wy met hem handelen, wat sullen wy in sijne optreckinge waer nemen?

13

Ende de Engel des HEEREN seyde tot Manoah: Van alles, dat ick tot de vrouwe geseyt hebbe, ¹⁵ salse haer wachten.

15 De Engel antwoort wel van den plicht der vrouwe, maer dit alles sagh voornemelick op den staet ende het ampt des soons, waer toe dese bevelen aen de moeder waren dienende.

14

Sy en sal niet eten van yets, dat van den wijnstock des wijns ¹⁶ voort komt; ende wijn nochte stercken dranck en sal sy niet drincken, nochte yet onreyns eten: al wat ick haer geboden hebbe, sal sy onderhouden.

16 Dat eetbaer is, als, druyven, rosijnen, etc. siet Num. cap. 6. versen 3, 4.

15

Doe seyde Manoah tot den Engel des HEEREN: Laet ons u doch ophouden, ende een geytenbocksken ¹⁷ voor u aengesichte bereyden.

17 D. om u voor te setten. Vergel. bov. cap. 6. versen 18, 19.

16

Maer de Engel des HEEREN seyde tot Manoah; Indien ghy my sult ophouden, ick en sal ¹⁸ van u broot niet eten; Ende indien ghy een brand-offer sult doen, dat sult ghy den HEERE offeren: ¹⁹ want Manoah wiste niet dat het een Engel des HEEREN was.

18 D. van uwe spijse: Als of hy seyde: Dat bocksken soude zijn ofte tot spijse voor my, ofte tot een brand-offer. Nu en heb ick geene spijse van doen, als zijnde geen mensche, maer een Engel, ja Godts Sone: Indien ghy dan een brand-offer my offert, dat sult ghy Gode selfs opofferen: Gevende daer mede te kennen, dat hy waerachtigh Godt was. Vergel. de drie volgende versen ende versen 22, 23.

19 Dit is de reden, waerom Manoah hem spijse hadde willen bereyden ende voorsetten.

17

Ende Manoah seyde tot den Engel des HEEREN; Wat is uwe naem? op dat wy u ²⁰ vereeren, wanneer u woort sal komen.

20 Met eenigh geschenck, tot teecken van danckbaerheyt. vergel. 1.Sam. 9.7, 8. ende 1.Reg. 14. op vers 3.

18

Ende de Engel des HEEREN seyde tot hem; Waerom vraeght ghy dus na mijnen name? Die is doch ²¹ wonderlick.

21 Hebr. Peli, dat is, wonderlick, ofte, verborgen. Vergel. Ies. 9.5. And. ende hy was wonderlick, T.w. in sijn doen, als in het volgende vers geseyt wort.

19

Doe nam Manoah een geytenbocksken, ende het spijs-offer, ende ²² offerde ’t op den rotzsteen, ²³ den HEERE: ende ²⁴ hy handelde wonderlick in [sijn] doen; Ende Manoah ende sijne huysvrouwe sagen toe.

22 Vergel. Iud. 6. op vers 26.

23 Na de woorden des Engels, vers 16.

24 T.w. dese Engel.

20

Ende het geschiedde, als de vlamme van den altaer opvoer na den hemel, soo voer de Engel des HEEREN op in de vlamme des altaers: als Manoah ende sijne huysvrouwe [dat] sagen, soo vielen sy op hare aengesichten, ter aerden.

21

Ende d’Engel des HEEREN en ²⁵ verscheen niet meer aen Manoah ende aen sijne huysvrouwe: doe bekende Manoah, dat het een Engel des HEEREN was.

25 Hebr. dede niet meer toe, ofte, voer niet meer voort te verschijnen.

22

Ende Manoah seyde tot sijne huysvrouwe; Wy sullen ²⁶ sekerlick ^d sterven: om dat wy Godt gesien hebben.

26 Hebr. stervende sterven. Vergelijckt boven 6.22. ende de aenteeck. aldaer.

d Exod. 33.20. Deuter. 5.26. Iudic. 6.22, 23.

23

Maer sijne huysvrouwe seyde tot hem; Soo de HEERE lust hadde ons te dooden, hy en hadde ’t brand-offer ende spijs-offer van onse hant niet genomen, nochte ons dit alles getoont, nochte ons om desen tijt laten hooren [sulcks] als ²⁷ dit is.

27 Zijnde geen teecken van toorn, maer van bysondere genade ende gunste.

24

Daer na baerde dese vrouwe eenen sone, ende sy noemde sijnen name ^{e 28} Simson: ende dat knechtken wert groot, ende de HEERE zegende het.

e Hebr. 11.32.

28 Hebr. Schimschon.

25

Ende de Geest des HEEREN begost hem by wijlen te ²⁹ drijven, in ’t ³⁰ leger Dan: tusschen ³¹ Zora ende tusschen Esthaol.

29 D. hier, heymelick op eene extra-ordinare of bysondere wijse te porren ende te bewegen, om in sijne beroepinge te yveren, ende gelegentheyt te soecken tot verlossinge Israëls van de hant der Philistijnen. Het Hebr. woort heeft verscheydene beteeckeningen, als van, gangh, voetstap, eenmael, ofte, meermaels, beurte, reyse: ende wort oock genomen voor een ambeelt, daer op men den eenen slagh voor, den anderen na, ofte, by beurten ende wijlen slaet. Waer van voorts komt de beteeckeninge van, slaen, drijven, aendrijven, als of een smit op een ambeelt sloegh. Vergelijckt de maniere van spreken gebruyckt Matth. 4.1. Luce 4.1. Rom. 8.14. 2.Petr. 1.21.

30 Hebr. Machane-Dan: waerom dese plaetse alsoo genoemt zy, siet onder 18. versen 11, 12. Het kan zijn dat Simson hier yets met de Philistijnen heeft te doen gehadt.

31 Siet boven op vers 2. Esthaol lagh verder af in’t Westen, na de zee toe, by de beke Sorek. Siet onder 16.4, 31.