Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xj. Capittel.

Iephtah, als onecht, van sijne broederen verstooten zijnde, gaet woonen in het lant Tob, alwaer hy sich met eenigh volck oeffent in uyttochten, vers 1, etc. Wort daer na van de Oudtsten Gileads beroepen tot Krijghs-overste tegen de Ammoniten, 5. Sulcks hy onder sekere conditie aenneemt, 9. Sendt twee mael boden tot den Koningh der Ammoniten, om hem tot afstant van krijgh te bewegen, maer te vergeefs, 12. Dies Iephtah, door Godts Geest gedreven, tegen hem optreckt, ende doet een onbedachte gelofte, 29. Hy slaet de Ammoniten, 32. Ende volbrenght sijne gelofte aen sijne dochter, 34.

1

^a IEphtah nu de ¹ Gileaditer was een strijtbaer heldt; maer hy was een ² hoeren-kint: doch ³ Gilead hadde Iephtah gegenereert.

a Hebr. 11.32.

1 Siet boven 10. op vers 3.

2 Hebr. was een soon eener vrouwe, eener hoere. siet Deut. 23. op vers 2. And. de sone eener weerdinne.

3 Te onderscheyden van Gilead, den sone Machirs, Ios. c. 17. versen 1, 3. zijnde nochtans een sijner nakomelingen, van den selven name.

2

Gileads huysvrouwe baerde hem oock sonen: ende de sonen ⁴ deser vrouwe groot geworden zijnde, stieten Iephtah uyt, ende seyden tot hem; Ghy en sult in het huys onses vaders niet erven, want ghy zijt een soon van eene ⁵ andere vrouwe.

4 T.w. van sijne echte vrouwe.

5 D. eene vreemde, die geene echte vrouwe onses vaders geweest is.

3

Doe vlood Iephtah voor ’t aengesichte sijner broederen, ende woonde in den lande ⁶ Tob: ende ⁷ ydele mannen vergaderden hen tot Iephtah, ende ⁸ togen met hem uyt.

6 Eene lantstreke, gelegen langhs het geberghte Gilead, by den ingangh van woest Arabien, aen de grenzen der Ammoniten. Siet oock 2.Sam. 10.6, 8.

7 Ofte, ledige, behoeftige, geen middel hebbende om te leven.

8 Om buyt te halen, vermoedelick van de Ammoniten: ’t welcke den Israëliten te meer heeft konnen bewegen, om hem in den krijgh te gebruycken tegen de Ammoniten.

4

⁹ Ende het geschiedde ¹⁰ na eenige dagen, dat de kinderen Ammons tegen Israël krijghden.

9 Hier wort nu vervolght de historie, die in het eynde van het voorgaende Capittel was begonnen: na dat daer tusschen ingevoeght was het voorgaende verhael van Iephtah.

10 Na de verklaringe, die by den Oversten der Gileaditen gedaen was, c. 10. vers 18. of, na den tijt, die in het selve Capittel vers 8. is uytgedruckt.

5

Soo geschiedde het, als de kinderen Ammons tegen Israël krijghden, dat de ¹¹ Oudtsten van Gilead henen gingen, om Iephtah te halen uyt den lande ¹² Tob.

11 Ofte, op een bevel des Heeren, dien sy mogen hebben raet gevraeght, ofte immers, door sijn bysonder ingeven ende regeeringe.

12 Siet op vers 3.

6

Ende sy seyden tot Iephtah; Komt, ende weest ons tot een ¹³ Overste, op dat wy strijden tegen de kinderen Ammons.

13 Ofte, Hertogh, Generael, Krijghs-overste: maer geen Koningh, als de Sichemiten Abimelech hadden gemaeckt.

7

Maer Iephtah seyde tot de Oudtsten van Gilead; En hebt ghylieden my niet gehaett, ende my uyt mijns vaders huys verstooten? waerom zijt ghy dan nu tot my gekomen, ¹⁴ terwijlen ghy in benauwtheyt zijt.

14 Hebr. terwijlen u-lieden anghst, ofte, benauwtheyt is.

8

Ende de Oudtsten van Gilead seyden tot Iephtah; Daerom zijn wy nu tot u weder gekomen, dat ghy met ons trecket, ende tegen de kinderen Ammons strijdet: ende ghy sult ons tot een Hooft zijn, over alle inwoonderen van Gilead.

9

Doe seyde Iephtah tot de Oudtsten van Gilead; Soo ghylieden my weder haelt om te strijden tegen de kinderen Ammons, ende de HEERE haer voor mijn aengesichte geven sal; sal ick u dan tot een Hooft zijn?

10

Ende de Oudtsten van Gilead seyden tot Iephtah; De HEERE zy ¹⁵ toehoorder tusschen ons, indien wy niet alsoo na uwen woorde en doen.

15 Om getuyge te zijn, of, als Richter tusschen beyden, ons te straffen, soo wy anders by u doen. Vergel. Deut. 1.16. 1.Reg. 3.11. Thren. 3.61, 62. Malach. 2.14.

11

Alsoo gingh Iephtah met d’Oudtsten van Gilead, ende het volck stelde hem tot een Hooft ende Overste over haer: ende Iephtah sprack alle sijne ¹⁶ woorden voor het ¹⁷ aengesichte des HEEREN te Mizpa.

16 Die hy te voren tot den gesanten des volcks gesproken hadde.

17 Niet by de Arke des verbonts (gelijck dit dickwils genomen is) maer in de generale vergaderinge des volcks deed hy sijne verklaringe (als een heldt des geloofs, Hebr. 11.32.) met religieuse aendacht, als in Godts tegenwoordigheyt, ofte met aenroepinge sijnes H. naems, ende onderlingen eedt. D’Arke des verbonts was ter tijt Iosue gebracht tot Silo, Ios. 18.1. ende was noch aldaer ten tijde van Eli, 1.Sam. 1.3.

12

Voorts sondt Iephtah boden tot den Koningh der kinderen Ammons, ¹⁸ seggende: ¹⁹ Wat hebben ick ende ghy met mal-[kolom]kanderen te doen, dat ghy tot my gekomen zijt, om ²⁰ tegen mijn lant te krijgen?

18 Verst. door de gesanten. Alsoo ond. vers 17. ende in ’t volgende.

19 Hebr. wat is my ende u, ofte, vvat hebben ick ende ghy? siet dese maniere van spreken oock 2.Sam. 16. op vers 10. Ioan. 2.4. etc.

20 Iephtah spreeckt hier in den name des volcks, welcks voorvechter hy was.

13

Ende de Koningh der kinderen Ammons seyde tot de boden van Iephtah; Om dat Israël, als hy uyt Egypten optoogh, mijn lant genomen heeft, van ²¹ Arnon af tot aen Iabbok, ende tot ²² aen de Iordane: soo geeft my dat nu weder met vrede.

21 Siet van Arnon, Num. 21.13, 14, 15. van Iabbok, Genes. cap. 32 vers 22. etc.

22 Van ’t geberghte Gileads oostwaert, tot aen de Iordane westwaert.

14

Maer Iephtah ²³ voer wijders voort, ende sondt boden tot den Koningh der kinderen Ammons;

23 Dit is een seer wijse ende aenmerckelicke daet van Iephtah, dat hy betrachtende Godts bevel, Deut. 2.19. eerst begeert heeft te weten de oorsaken, die d’Ammoniten tot desen krijgh mochten hebben beweeght, ende daer op haren Koningh met vele seer bondige redenen soeckt te overtuygen ende tot afstant te bewegen: dienende dit alles tot quijtinge ende gerustheyt sijner conscientie, als oock tot versterckinge van Israël.

15

Ende hy ²⁴ seyde tot hem; Soo seyt Iephtah: ^b Israël en heeft het lant der ²⁵ Moabiten, ende het lant der kinderen Ammons niet genomen.

24 Door de gesanten, ofte liet hem seggen.

b Num. 21.13. Deut. 2.9, 19.

25 Want Godt van beyden contrarie bevel hadde gegeven, om datse Lots nakomelingen waren. siet Deut. 2.9, 19.

16

Want als sy uyt Egypten optogen, soo wandelde Israël door de woestijne tot aen de schelfzee, ende quam tot ²⁶ Kades.

26 Anders genaemt Zin, t’onderscheyden van Kades Barnea. siet Genes. 14. op vers 7. Num. 13. op vers 26. ende 20. vers 14. ende 33.36.

17

Ende Israël sondt boden tot den Koningh der Edomiten, seggende; ^c Laet my doch door u lant doortrecken: maer de Koningh der Edomiten en gaf geen gehoor; ende hy sondt oock tot den Koningh der ²⁷ Moabiten, die oock niet en wilde: alsoo bleef Israël in Kades.

c Num. 20.17.

27 Dit kan men oock afnemen uyt Deut. 2.29.

18

Daer na wandelde ²⁸ hy in de woestijne, ende toogh om het lant der Edomiten, ende het lant der Moabiten, ende quam van den opgangh der sonne aen ’t lant der Moabiten, ende ²⁹ sy legerden hen op gene zijde van ³⁰ Arnon: maer sy en quamen niet binnen de lantpale der Moabiten; want Arnon is der Moabiten lantpale.

28 Namel. Israël.

29 Het volck Israëls.

30 Siet boven op vers 13.

19

^d Maer Israël sondt boden tot Sihon, den Koningh der Amoriten, Koningh van Hesbon: ende Israël ³¹ seyde tot hem; ^e Laet ons doch door u lant door trecken tot aen ³² mijne plaetse.

d Deut. 2.26.

31 Siet boven op vers 12.

e Num. 21.22.

32 D. onse, T.w. Israëls: Onse, D. die ons van Godt gegeven is, namelick het lant Canaan.

20

Doch Sihon en betrouwde Israël niet door sijne ³³ lantpale door te trecken; maer Sihon versamelde al sijn volck, ende sy legerden hen tot Iaza: ende hy street tegen Israël.

33 Dat is, door sijn lant: alsoo onder vers 22.

21

Ende de HEERE, de Godt Israëls, gaf Sihon met al sijn volck in Israëls hant, dat syse sloegen: alsoo nam Israël erflick in het gantsche lant der Amoriten, die in den selven lande woonden.

22

Ende sy namen erflick in de gantsche ³⁴ lantpale der Amoriten, ^f van Arnon af tot aen Iabbok, ende van de woestijne tot aen de Iordane.

34 D. het gantsche lant Sihons, besloten tusschen dese palen, Arnon in’t Zuyden, Iabbok in het Noorden, de woestijne, ofte woest Arabien in het Oosten, ende de Iordane in ’t Westen.

f Deut. 2.36.

23

Soo heeft nu de HEERE, de Godt Israëls, de Amoriten voor het aengesichte sijns volcks Israëls uyt de besittinge verdreven: ende soudt ghy ³⁵ haerlieder erfgenaem zijn?

35 Hebr. soudt ghy hem erven? Hem, Naemlick den Amoriter, D. het lant der Amoriten: als oock in het volgende vers, Deut. 9.1. ende elders dickwils. Iephtah wil seggen, dat dit zy tegen recht ende billickheyt.

24

Soudt ghy niet den genen erven, dien uwe Godt ³⁶ Camos voor u uyt de besittinge verdreve? Alsoo sullen ³⁷ wy allen den genen erven dien de HEERE onse Godt voor ons aengesichte uyt de besittinge verdrijft.

36 Een afgodt der Moabiten, ende (als hier blijckt) der Ammoniten. siet Num. c. 21. vers 29. 1.Reg. c. 11. vers 7. Ier. 48. versen 7, 13, 46.

37 Met recht: alsoo onse Godt de eenige ware Godt is, dien alles toekomt.

25

^g Nu voorts, zijt ghy ³⁸ veel beter als Balak, de sone Zippors, der Moabiten Koningh? heeft hy oyt met Israël ³⁹ getwistet, heeft hy oock oyt tegen hen gekrijght?

g Num. 22.2, etc.

38 Hebr. beter beter. De sin is, Hebt ghy nu soo veel meerder ofte grooter recht, als Balak, die Israël noyt daer over lastigh gevallen is? siet van Balak Num. capp. 22. 23. 24.

39 Hebr. twistende getwistet, ende alsoo: strijdende gestreden, ofte, krijgende gekrijght.

26

Terwijlen Israël ⁴⁰ drie hondert jaer gewoont heeft in Hesbon, ende in hare stedekens, ende in Aroër ende in hare stedekens, ende in alle de steden, die aen de zijde van Arnon zijn; waerom en hebt ghy ’t dan in dien tijt niet ⁴¹ gereddet?

40 Hier (als oock elders in de Heylige Schrift) wort een ront getal gestelt: al hoewel, na sommiger rekeninge, eenige weynigh jaren souden overschieten, als men de jaren neemt van den uyttocht der kinderen Israëls uyt Egypten, waer van Iephtah dit verhael begonnen heeft, ende meer jaren onder de drie hondert zijn, als men soude reeckenen van de victorie Israëls tegen Sihon bekomen. Siet van dit gebruyck der Heylige Schrift Genes. cap. 15. op vers 13. ende onder 20.46. 2.Sam. 5.5.

41 Dat de Ammoniten in soo langen tijt sonder twijffel eens souden hebben bestaen, indien sy sulcken recht vermeynt hadden te hebben.

27

Oock en heb ⁴² ick aen u niet geson-

42 Iephtah wil seggen, dat Israël den Ammoniten hier toe geene oorsake gegeven heeft.

[fol. 109v.\ Dochter van Jephtah. Schibboleth.]

dight, maer ghy ⁴³ doet qualick by my, dat ghy tegen my krijght: de HEERE, die Richter is, richte heden tusschen de kinderen Israëls ende tusschen de kinderen Ammons.

43 Hebr. ghy doet quaet met my.

28

Maer de Koningh der kinderen Ammons en hoorde niet na de woorden van Iephtah, die hy tot hem ⁴⁴ gesonden hadde.

44 D. door de gesanten hem hadde laten aenseggen.

29

Doe ⁴⁵ quam de Geest des HEEREN op Iephtah, dat hy ⁴⁶ Gilead ende Manasse door trock: want hy trock door tot Mizpe ⁴⁷ in Gilead, ende van Mizpe in Gilead trock hy door tot de kinderen Ammons.

45 Hebr. vvas, vvert: Dat is, toogh hem aen, als bov. cap. 6. vers 34. ende cap. 3. vers 10.

46 D. door het gedeelte des lants Gilead, dat de halve stam van Manasse over de Iordane bewoonde.

47 Onderscheyden van andere plaetsen, hebbende den selven naem. Siet bov. 10. op vers 17.

30

Ende Iephtah beloofde den HEERE eene gelofte, ende seyde: Indien ghy de kinderen Ammons ⁴⁸ gantschelick in mijne hant sult geven;

48 Ofte, sekerlick. Hebr. gevende geven sult.

31

Soo sal het uytgaende, dat uyt de deure mijnes huyses my te gemoete sal uyt gaen, als ick met vrede van de kinderen Ammons weder kome, dat sal ⁴⁹ des HEEREN zijn, ⁵⁰ ende ick sal ’t ⁵¹ offeren ten brand-offer.

49 Of, den HEERE, T.w. geheylight zijn.

50 And. ofte, als of hy seyde: Mach het geoffert worden, ick sal ’t offeren, soo niet, het sal evenwel den HEERE geheylight zijn.

51 Welverstaende, indien het sulcks is, dat het na Godts wet geoorloft is te offeren: nu was het niet alleen verboden menschen te offeren: maer oock onreyne beesten. Siet Levit. 27. versen 11, 12, 13.

32

Alsoo trock Iephtah door, na de kinderen Ammons, om tegen hen te strijden: ende de HEERE gafse in sijne hant.

33

Ende hy sloeghse van ⁵² Aroër af tot daer ghy komt te ⁵³ Minnith, twintigh steden, ende tot aen ⁵⁴ Abel Keramim, met eenen seer grooten slagh: alsoo werden de kinderen Ammons t’onder gebracht voor het aengesichte der kinderen Israëls.

52 Liggende aen de beke Arnon, Deut. cap. 3. vers 12. Niet, daer dese beke van ’t geberghte Gilead westwaert afloopt in de Iordane, maer uyt het zuyd-eynde van dit geberghte zuydwaert henen loopt, ende eyndlick valt in de soutzee.

53 Gelegen in het Oosten over de beke Arnon.

54 Dit wort van sommige overgeset, De pleyne der vvijngaerden.

34

Doe nu Iephtah tot Mizpa by sijn huys quam, siet soo gingh sijne dochter uyt hem te gemoete, met trommelen ende reijen: sy nu was alleen een eenigh [kint,] hy en hadde ⁵⁵ uyt sich [anders] geenen sone ofte dochter.

55 D. die uyt hem was voort gekomen.

35

Ende het geschiedde, als hy haer sagh, soo verscheurde hy sijne kleederen, ende seyde; Ach mijne dochter, ghy hebt my ⁵⁶ gantschlick neder gebogen, ende ghy zijt ⁵⁷ onder de gene die my beroeren: want ick hebbe mijnen mont opgedaen tot den HEERE, ende ick en sal niet konnen ⁵⁸ te rugge gaen.

56 Hebr. ghy hebt my nederbuygende neder gebogen. Aldus ontstelt sich Iephtah, om dat sijn eenigh kint in den maeghdelicken staet soude moeten blijven, ende hem geene nakomelingen van haer geboren mochten worden.

57 D. ghy verstoort my in dese sake, gelijck andere in andere saken my verstoort hebben. Vergelijckt Psal. 54. op vers 6.

58 D. ick sal van mijne gelofte niet konnen afwijcken, ick salse moeten volbrengen: niet denckende dat hyse met dertigh sikelen silvers, na den sikel des heylighdoms, hadde konnen lossen, na de wet Godes, Levit. 27.4, 5. Ofte hy heeft gemeynt, dat hy sijne gelofte soo hoogh ende sterck gedaen hadde, dat de lossinge geene plaetse hadde, ofte by hemselven was uytgesloten.

36

Ende sy seyde tot hem; Mijn vader, hebt ghy uwen mont opgedaen tot den HEERE, ⁵⁹ doet my, gelijck als uyt uwen monde gegaen is: nadien u de HEERE ⁶⁰ volkomene wrake gegeven heeft van uwe vyanden, van de kinderen Ammons.

59 De dochter onderwerpt haer de gelofte hares vaders, onder wiens macht sy noch stont, ende met wiens consent sy buyten dat vermochte eene gelofte te doen. siet Num. 30.4, 5. vergelijckt oock Luce cap. 2. vers 37. 1.Corinth. 7. versen 25, 26, 27, 28.

60 Hebr. vvraken gedaen heeft.

37

Voorts seyde sy tot haren vader; Laet dese sake aen my geschieden: ⁶¹ Laet twee maenden van my af, dat ick henen gae, ende gae ⁶² af tot de bergen, ende ⁶³ beweene mijnen maeghdom, ick ende mijne gesellinnen.

61 Dat is, vergunt my twee maenden tijts.

62 Hier uyt nemen sommige af, dat Iephtes huys op eenen hoogen bergh zy gelegen geweest, gelijck de plaetsen, Mizpa genoemt, gemeenlick, als wachtplaetsen, op hooge bergen gelegen waren. Siet boven cap. 10. op vers 17.

63 Om dat het voortbrengen van kinderen te dier tijt seer veel geacht, ende het contrarie voor smadelick gehouden wert. Siet Genes. 30. op vers 23. Merckt hier ende in het volgende, dat sy niet wil gaen weenen, om dat sy geslacht ofte gedoot ende ten brand-offer sal moeten worden opgeoffert, maer alleenlick spreeckt van haren maeghdom, over een komende met het gene dat in de volgende versen verhaelt wort.

38

Ende hy seyde, Gaet henen; ende hy lietse twee maenden gaen: doe gingh sy henen met hare gesellinnen, ende beweende haren maeghdom op de bergen.

39

Ende het geschiedde ten eynde van twee maenden, dat sy tot haren vader weder quam, die aen haer ⁶⁴ volbrachte sijne gelofte, die hy belooft hadde: ende sy en heeft geenen man ⁶⁵ bekent; Voorts wert het eene ⁶⁶ gewoonheyt in Israël; [kolom]

64 Doende haer blyven (als in het volgende verhaelt wort) in haren maeghdelicken stant, ende haer den Heere heyligende, ende afsonderende volgens sijne belofte, vers 31. Vergelijckt 1.Sam. 1.22. Luce 2.37. 1.Corinth. 7.32.

65 Siet Genes. cap. 4. op vers 1. ende 19. op vers 8. Dese woorden zijn eene platte ende naeckte verklaringe van het gene Iephtah aen sijne dochter, volgens den sin sijner gelofte, gedaen heeft.

66 Hebr. insettinge, ordinantie.

40

[Dat] de dochteren Israëls ⁶⁷ van jaer tot jaer henen gingen, om de dochter van Iephtah, den Gileaditer, ⁶⁸ aen te spreken: vier dagen in’t jaer.

67 Hebr. van dagen tot dagen, D. van jaer tot jaer, ofte jaerlicks: als de laetste woorden deses verskens verklaren. siet oock Levit. 25. op vers 29.

68 Ofte, t’samenspreken, kouten: T.w. om haer te vergeselschappen, ende in haren maeghdelicken stant te troosten ende verquicken. Het Hebreeusch woort wort oock gevonden boven cap. 5. vers 11. alwaer het deselve beteeckeninge heeft, die hier in den text gevolght is.