Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het viij. Capittel.

De Ephraimiten murmureeren tegen Gideon, maer worden van hem gestilt, vers 1, etc. Hy vervolght de twee Koningen der Midianiten over de Iordane, alwaer die van Succoth ende Pnuël spytighlick weygeren sijn volck te ververschen, 4. Hy overvalt ende vanght de twee Koningen der Midianiten ende verstroyt haer overigh heyr, 11. Wederom komende straft hy die van Succoth ende Pnuël, 13. Doot de twee Koningen, Zeba ende Tsalmuna, 18. weygert heere te zijn over Israël, 22. Eyscht een geschenck van den roof, ende maeckt daer van eenen ergerlicken Ephod, ende stelt dien te Ophra, 24. Gideons kinderen, wijven, doot ende begraefnisse, 30. Israël wort weder afvalligh van Godt, ende is ondanckbaer tegen Gideons huys, 33.

1

¹ DOe seyden de mannen van ^a Ephraim tot hem; Wat ² stuck is dit, dat ghy ons gedaen hebt, dat ghy ons niet en riept, doe ghy henen tooght om te strijden tegen de Midianiten? ende sy twisteden sterckelick met hem.

1 Siet de aent. op het laetste vers van het voorgaende cap.

a Iudic. 12.1.

2 Hebr. dingh, sake.

2

Hy daer en tegen seyde tot hen; Wat heb ick nu gedaen, ³ gelijck ghylieden? zijn niet Ephraims ⁴ nalesingen beter als de wijn-oogst van ⁵ Abiëzer?

3 D. het welcke met uwe daet te vergelijcken zy.

4 Hy verstaet het vervolgen des vluchtenden heyrlegers der Midianiten, ende het vangen der twee Vorsten: dit vergelijckt hy by het nalesen der druyven, die in den wijn-oogst overgelaten zijn, ende sijn eygen doen by den wijn-oogst selve.

5 D. dit gantsche werck van my ende mijnen huyse. Want hy was een Abiëzriter. Siet boven 6. vers 11.

3

Godt heeft de Vorsten der Midianiten, Oreb ende Zeeb, in uwe hant gegeven; ⁶ wat heb ick dan konnen doen, gelijck ghylieden? Doe liet haren ⁷ toorn van hem af, als hy dit woort sprack.

6 Het schijnt dat Gideon te deser tijt de twee Koningen der Midianiten, Zeba ende Tsalmuna, noch niet geslagen hadde.

7 Hebr. geest, moedt.

4

Als nu Gideon gekomen was aen de Iordane, gingh hy over, met de drie hondert [kolom] mannen, die by hem waren, zijnde moede, nochtans ⁸ vervolgende.

8 T.w. den vyant.

5

Ende hy seyde tot de lieden van ⁹ Succoth; Geeft doch eenige ¹⁰ bollen broots aen ’t volck, dat mijn voetstappen ¹¹ volght: want sy zijn moede, ende ick jage Zebah ende Tsalmuna, de Koningen der Midianiten, achter na.

9 Naest gelegen over de Iordane, in Gads erfdeel, by de beke, ofte riviere Iabbok. Siet hier van Genes. cap. 33. vers 17. Psal. 60.8. ende 108. vers 8. ende van een ander Succoth, Exod. 12.37. Numer. 33.5.

10 And. stucken.

11 Hebr. dat by, of, aen mijne voeten is, D. mijne voetstappen volght, ofte, in mijnen dienst, onder mijn beleyt is. Vergel. Exod. 11.8.

6

Maer de Oversten van Succoth ¹² seyden; ¹³ Is dan de hant-palme van Zebah ende Tsalmuna alreede in uwe hant, dat wy uwen heyre broot souden geven?

12 Hebr. seyde: Te weten, een yeder van hen, ofte, een, als President, uyt aller name.

13 D. hebt ghy alreeds hare macht in u gewelt? Sy weygeren niet alleen Gideons versoeck, maer verachten ende bespotten hem daer en boven, als eenen, die sich te vroegh als victorieus drage, roepende haringh (als men seyt) eer hy gevangen is. Sy meynen dat het anders sal uytvallen: willen daerom met Gideon niet te doen hebben.

7

Doe seyde Gideon; Daerom, als de HEERE Zebah ende Tsalmuna in mijne hant geeft, soo sal ick u ¹⁴ vleesch dorschen, met doornen der ¹⁵ woestijne, ende met distelen.

14 D. uwe lichamen: straffende uwe ontrouwe ende bespottinge op eene bysondere wijse, die u tot smaet ende spot sal strecken.

15 Die tusschen Succoth ende Pnuël gelegen was, by de beke Iabbok, die Iacob passeerde, als hy met Godt geworstelt, ende te voren de heyrlegers der Engelen gesien, ende van die plaetse geseyt hadde: Dit is Godes velt, noemende de plaetse Mahanajim, D. twee heyren, Gen. 32.1, 2, 22, 24. Hier van wort dese woestijne (als dichte by gelegen) genoemt, de woestijne van Mahanajim, uyt 2.Sam. cap. 17. versen 27, 29.

8

Ende hy toogh van daer op na ¹⁶ Pnuël, ende sprack tot ¹⁷ hen desgelijcks: ende de lieden van Pnuël antwoordden hem, gelijck als de lieden van Succoth geantwoort hadden.

16 Siet Gen. 32. vers 30. en 1.Reg. 12. vers 25.

17 Dien van Pnuël.

9

Daerom sprack hy oock tot de lieden van Pnuël, seggende: Als ick met vrede weder kome, sal ick desen ¹⁸ toren af werpen.

18 Op welcken sy hen, als eene vastigheyt, mogen hebben verlaten, ende daerom te trotzer gesproken.

10

Zebah nu ende Tsalmuna waren te Karkor, ende hare legers met hen, ontrent vijftien duysent, alle de overgeblevene van het gantsche leger der kinderen van Oosten; ende de ¹⁹ gevallene waren hondert ende twintigh duysent mannen, die ’t sweert ²⁰ uyt trocken.

19 Die te voren omgekomen waren.

20 Hebr. uyttrock. D. een yeder van hen was tot den krijgh bequaem geweest. Dit dient tot merckelicke vergrootinge van Gideons victorie. Siet oock dese maniere van spreken, van het uyttrecken des svveerts, ond. 20. versen 15, 17, 25, 46. 2.Sam. c. 24. vers 9. 2.Reg. 3.26, etc.

11

Ende Gideon toogh opwaerts, den wegh der gener, die in ²¹ tenten woonen, tegen ’t Oosten van ²² Nobah ende Iogbeha: ende hy sloegh dat leger, want het leger was ²³ sorgeloos.

21 T.w. der Arabiers, die daer van Scenitae genoemt zijn, als of men seyde, Tentenaers.

22 Dese twee plaetsen waren oock aldaer over de Iordane gelegen tegen ’t Oosten.

23 Of, seker, gerust, niet denckende, dat Gideon met sijn volck, van najagen vermoeyt zijnde, soo haest over de Iordane, ende voorts desen wegh na ’t Oosten haer soude konnen achterhalen.

12

Ende Zebah ende Tsalmuna vloden, doch hy jaeghdese na: ende hy ^b vingh de beyde Koningen der Midianiten, Zebah ende Tsalmuna, ende ²⁴ verschrickte het gantsche leger.

b Psal. 83. vers 12.

24 Om dat hyse onversiens overviel, werden sy verbaest, ende vluchtende verslagen, ofte immers gantsch ende teenemael verstroyt, ende machteloos gemaeckt.

13

Doe nu Gideon, de sone Ioas, van den strijt weder quam, ²⁵ voor der sonnen opgangh;

25 Of, van (D. korts na, of, tegen) het opgaen der sonne: Want hy sonder te rusten (al hoewel vermoeyt zijnde) met sijn volck den vyant vervolght hadde. And. van by den opgangh van Heres. Of, van der sonnen opgangh, D. van’t Oosten, daer henen hy de Midianiten vervolght hadde. And. na de opklimminge der sonne, D. tegen datse begost te dalen.

14

Soo vingh hy eenen jongen van de lieden te Succoth, ende ondervraeghde hem: die ²⁶ schreef hem op de Oversten van Succoth, ende hare Oudtsten, seven ende seventigh mannen.

26 D. hy gaf Gideon de namen der Oversten by geschrifte, op dat hy niemant, als den schuldigen, mochte straffen.

15

Doe quam hy tot de lieden van Succoth, ende seyde; Siet daer Zebah ende Tsalmuna, van dewelcke ghy my smadelick verweten hebt, seggende; Is de hantpalme van Zebah ende Tsalmuna alreede in uwe hant, dat wy uwen mannen, die moede zijn, broot souden geven?

16

Ende hy nam de Oudtsten dier stadt, ende doornen der woestijne, ende distelen, ende dede het den lieden van Succoth door de selve ²⁷ verstaen.

27 T.w. wat sy hadden misdaen, D. hy stelde een exempel door dese straffe, ofte bysondere kastijdinge, om die van Succoth sulcken hooghmoedt af te leeren. Ofse gedoot zijn, gelijck die van Pnuël, dan ofse met dese smadelicke kastijdinge zijn by leven gelaten, dat en staet’er niet.

17

Ende den toren van Pnuël wierp hy af, ende doodde de ²⁸ lieden der stadt.

28 Verstaet, de Oversten der stadt, ofte alle schuldige, als uyt het voorgaende exempel kan afgenomen worden.

18

Daer na seyde hy tot Zebah ende Tsalmuna; wat waren ’t voor mannen, die ghy te ²⁹ Thabor doot sloeght? ende sy seyden; Gelijck ghy, alsoo waren sy, eenderley, van gedaente als Koninghs sonen.

29 Een bergh gelegen in Zebulon na de zee toe, dicht aen de beke Kison, aen de zuydzijde van het geberghte, tegen over het dal Iizreël, daer de Midianiten haerlieder leger hadden gehadt. Wanneer dit geschiet zy, en wort hier niet geseyt. Het is te vermoeden, dat sy het in desen tocht gedaen hebben, soo om de gelegentheyt der plaetse, als om dat Gideon noch niet sekerlick schijnt geweten te hebben, wat eygentlick van dese sake was, al hoewel hy schijnt geweten te hebben, dat dese sijne broeders gedoot waren, ende dat dese Koningen op desen bergh eenige notable persoonen hadden omgebracht, sonder te weten, wie, al hoewel suspicie hebbende van sijne broederen.

[fol. 107v.\ Gideons Ephod. Gideons doot.]

19

Doe seyde hy: Het waren mijne broeders, mijner moeder sonen: [soo waerlick als] de HEERE leeft, soo ghyse haddet laten leven, ick en soude u-lieden niet dooden.

20

Ende hy seyde tot Iether, sijnen eerstgeborenen; Staet op, dootse: maer de jongelingh en trock sijn sweert niet uyt, want hy vreesde, dewijle hy noch een jongelingh was.

21

Doe seyden Zebah ende Tsalmuna; Staet ghy op, ende valt op ons aen, want na dat de man is, soo is sijne macht: ^c soo stont Gideon op, ende doodde Zebah ende Tsalmuna, ende nam de ³⁰ maenkens, die aen harer kemelen halsen waren.

c Psalm 83.12.

30 Die goudene hals-cierselen, die in’t Hebr. haren naem hebben van de mane, om dat sy ront waren gelijck de vollemane.

22

Doe seyden de ³¹ mannen van Israël tot Gideon; Heerscht over ons, ³² soo ghy, als uwe soon ende uwes soons soon: dewijle ghy ons van der Midianiten hant verlost hebt.

31 Hebr. de man, D. een yegelick onder den volcke.

32 Hebr. oock ghy, oock uwe soon, oock uwes soons soon.

23

Maer Gideon seyde tot hen; ³³ Ick en sal over u niet heerschen, oock en sal mijn soon over u niet heerschen: de HEERE sal over u heerschen.

33 Uyt dese woorden, ende ond. vers 29. blijckt klaerlick, dat de gene die in dit boeck Richteren genoemt worden, geen Koningen, Lantsheeren, of oock ordinare Richteren des volcks geweest zijn, maer bysonderlick beroepen tot verlossinge, bescherminge, hulpe ende dienst van Israël, behoudens de vryheyt ende d’ordre van hare Republijcke. siet boven 2. op vers 16.

24

Voorts seyde Gideon tot hen; Eene begeerte sal ick van u begeeren; Geeft my maer, een yegelick een ³⁴ voorhooft-ciersel van sijnen roof: want ³⁵ sy hadden goudene voorhooft-cierselen gehadt, dewijle sy ³⁶ Ismaëliten waren.

34 Ofte, de voorhooft-cierselen, die hy gerooft heeft. Hebr. Een voorhooft-ciersel, ofte, oor-ciersel sijnes roofs. Het Hebreeusch woort wort gebruyckt van beyden, soo van gouden cieraet aen het voorhooft, als aen de ooren. siet Genes. 24. versen 22, 47. en 35.4.

35 De vyanden.

36 Siet Gen. 37. op vers 25. ende 25. vers 13, etc.

25

Ende sy seyden; Wy sullense ³⁷ geerne geven: ende sy spreydden een kleet uyt, ende wierpen daer op een yegelick een voorhooft-ciersel van sijnen roof.

37 Hebr. gevende sullen wy geven.

26

Ende ’t gewichte der goudene voorhooft-cierselen, die hy begeert hadde, was duysent ende sevenhondert ³⁸ [sikelen] gouts, sonder de maenkens, ende ³⁹ ketenen, ende purperen kleederen, die de Koningen der Midianiten aengehadt hadden, ende sonder de halsbanden, die aen de halsen harer kemelen geweest waren.

38 Siet Genes. 24. op vers 22. Num. 7. op vers 14.

39 Anders, goudene buskens, dooskens, kaskens, waer in sy welrieckende specerijen, ofte kostelicke salven mede voerden, om die in flaeuwten, kranckten, ofte oock voor wonden ende quetsuren te gebruycken.

27

Ende Gideon maeckte daer van eenen ⁴⁰ Ephod, ende ⁴¹ stelde dien in sijne stadt, tot Ophra; ende gantsch Israël ⁴² hoereerde aldaer den selven na, ende het wert Gideon ende sijnen huyse tot een ⁴³ valstrick.

40 Siet Exod. 28. op vers 4.

41 T.w. op eenen hoogen stock, stange oft yet diergelijcks, tot een gedenck-teecken deser victorie, maer het wert na sijnen doot (als sommige uyt vers 33. afnemen) grootlicks misbruyckt.

42 Bedrijvende met dien Ephod geestelicke hoererije, D. afgoderije ende superstitie. siet Levit. c. 17. op vers 7. ende cap. 20. op vers 5. gelijck sy gedaen hebben met de koperen slange van Mose opgerecht, 2.Reg. 18.4.

43 Vergel. Exod. 23.33. ende 34.12. Deut. 7.16. De sin is, Dat het Gideon, (als hebbende onbedachtelick den volcke, tot afgoderije seer genegen zijnde, de occasie gegeven) tot sonde is gereeckent, ende sijnen huyse ten verderve gestreckt heeft. siet het volgende Cap.

28

Alsoo werden de Midianiten t’onder gebracht voor het aengesichte der kinderen Israëls, ende ⁴⁴ en hieven haren kop niet meer op: ende het lant was stil veertigh jaer, ⁴⁵ in de dagen Gideons.

44 Hebr. deden niet toe, of, voeren niet voort haren kop op te heffen.

45 D. soo lange Gideon leefde.

29

Ende ⁴⁶ Ierubbaal de sone Ioas gingh henen ende ⁴⁷ woonde in sijnen huyse.

46 D. Gideon. siet boven 7.1.

47 Sich de regeeringe des volcks, die hem was aengeboden, niet aennemende: haerlieden nochtans met sijne authoriteyt ende aensien dienende, tot onderhoudinge des reynen Godtsdiensts, ende bescherminge harer vryheyt; als uyt versen 28, 33. is af te nemen. Geheel anders dede sijn on-echte soon Abimelech, cap. 9.

30

Gideon nu hadde seventigh sonen die uyt sijne ⁴⁸ heupe voort gekomen waren: want hy hadde veel wijven.

48 Siet Genes. 46. op. vers 26.

31

Ende sijn ⁴⁹ bywijf, ’t welck tot ⁵⁰ Sichem was, dat baerde hem oock eenen sone: ende hy ⁵¹ noemde sijnen name ⁵² Abimelech.

49 Siet van bywijven, Genes. 22. op vers 24.

50 Gelegen op eenen bergh in Ephraim, niet verre van Samaria, ten Westen van Ophra, daer Gideon woonde. Siet Genes. 12. op vers 6. ende 33.18. Het was eene van de vrysteden, Iosu. 20.7. Hier ontrent zijn oock Iosephs beenderen begraven, Iosu. 24.32.

51 Hebr. stelde, settede.

52 Dien de Sichemiten, na Gideons doot, tot eenen Koningh maeckten, voorby gaende, ja doodende alle de echte sonen van Gideon, behalven Iotham, die sich verberghde. Siet cap. 9.

32

Ende Gideon, de sone van Ioas, sterf in goeden ⁵³ ouderdom: ende hy wert begraven in ’t graf sijns vaders Ioas, tot Ophra des ⁵⁴ Abiezriters.

53 Hebr. grauwigheyt, grijsigheyt. siet Gen. 15. op vers 15.

54 Siet bov. 6.11.

33

Ende ’t geschiedde, als Gideon gestorven was, dat de kinderen Israëls hen omkeerden, ende den Baalim na hoereerden: ende sy stelden hen ⁵⁵ Baal-Berith tot eenen Godt. [kolom]

55 D. den heere des verbonts. Verlatende alsoo ende verbrekende het verbont des waren Godts, die hen sulcks menighmael klaerlick ende op het hooghste verboden hadde: hoewel sy sich wijs maeckten, dat dit wel bestaen mochte, als sy Godes verbont ende name daer in betrocken, ende voor gaven het selve tot sijnen dienst ende eere te geschieden. Siet oock van desen afgodt, onder 9.4. ende van de Baals, Iudic. 2. op vers 11.

34

Ende de kinderen Israëls en dachten niet aen den HEERE haren Godt: diese geredt hadde van de hant aller harer vyanden van rontomme.

35

Ende sy en deden ⁵⁶ geene weldadigheyt by den huyse Ierubbaals, [dat is] Gideons: na al het goede, dat hy by Israël gedaen hadde.

56 Siet onder 9. versen 5, 16, 17, 24, 56, 57.