Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het Eerste Capittel.

De stam Iuda begint op Godts bevel krijgh te voeren tegen d’inwoonderen van Canaan, vers 1, etc. Overwint Adoni-Bezek, 4. Wint Ierusalem, 8. slaet de kinderen Enaks van Hebron, 10. Othniël wint Debir, ende bekomt daer door Calebs dochter tot een wijf, 11. De Keniten woonen onder Iuda, 16. Simeon wint Zephath, 17. ende Iuda verscheyden steden der Philistijnen, 18. Die van den huyse Iosephs winnen Bethel, 23. Verhael van de slappigheyt der stammen in het verdrijven der Canaaniten, waer door sy van deselve worden gequelt, ende onder malkanderen blijven woonende, 19, 21, etc.

1

ENde ’t geschiedde na den doot van Iosua, dat de kinderen Israëls den HEERE ¹ vraeghden, seggende: ^a Wie sal onder ons voor eerst optrecken na de Canaaniten, om tegens hen te krijgen?

1 Door den Hoogepriester, met den Ephod bekleet zijnde. Siet hier van Godts bevel, Num. cap. 27. vers 21. ende vergelijckt ond. 20.18. 1.Sam. 23.9.

a Iudic. 20.18.

2

Ende de HEERE seyde; ² Iuda sal optrecken: siet, ick hebbe dat lant in sijne hant gegeven.

2 D. de stam Iuda. Alsoo in ’t volgende, Simeon, D. de stam Simeons, ende soo voorts in de reste.

3

Doe seyde Iuda tot sijnen broeder ³ Simeon; Treckt met my op in mijn ⁴ lot, ende laet ons tegen de Canaaniten krijgen, soo sal ick oock met u optrecken in u lot: alsoo toogh Simeon met hem.

3 De erffenissen van Iuda ende Simeon waren voor een deel onder malkanderen vermenght ofte gemeen. Siet Iosu. 19.1, 9.

4 D. om het lant, dat my door het lot toegevallen is, in te nemen.

4

Ende Iuda toogh op, ende de HEERE gaf de Canaaniten ende de Phereziten in ⁵ hare hant: ende sy sloegense by ⁶ Bezek, tien duysent man.

5 In de hant van Iuda ende Simeon.

6 Niet verre van Ierusalem gelegen. siet oock 1.Sam. 11. vers 8.

5

Ende sy vonden Adoni-Bezek te Bezek, ende streden tegens hem: ende sy sloe-[kolom]gen de Canaaniten ende de Phereziten.

6

Doch Adoni-Bezek vluchtede, ende sy jaeghden hem na: ende sy grepen hem, ende ⁷ hieuwen de duymen sijner handen ende sijner voeten af.

7 De oorsake hier van, was sijne grouwelicke tyrannije verhaelt in het volgende vers.

7

Doe seyde Adoni-Bezek; Seventigh Koningen, met afgehouwene duymen harer handen ende harer voeten, waren onder mijne tafel ⁸ [de kruymen] oplesende; gelijck als ick gedaen hebbe, alsoo heeft my Godt vergolden: ende sy brachten hem tot Ierusalem, ende hy sterf aldaer.

8 Het gene van de tafel af viel, ofte hen toegeworpen wierde.

8

Want de kinderen van Iuda ⁹ hadden tegen Ierusalem gestreden, ende haddense ¹⁰ ingenomen, ende met de ¹¹ scherpte des sweerts geslagen: ende sy hadden de stadt in ’t vyer ¹² gesett.

9 Anders, streden: maer het meeste gevoelen is, dat alhier by occasie, dat in het voorgaende vers geseyt is, datse Adoni-Bezek te Ierusalem brachten, de inneminge van Ierusalem, ende eenige andere geschiedenissen (tot aen ’t 17 vers) uyt het boeck Iosua worden wederhaelt, als te sien is Iosua cap. 15.

10 Verst. dat deel der stadt, het welcke hen te deel gevallen was, niet het ander deel, dat Benjamin mede toe quam, ende het slot. siet Ios. 15. versen 8, 63. ende 18. versen 11, 28. Oock onder vers 21. met de aenteeckeninge.

11 Hebr. aen den mont des svveerts.

12 Hebr. gesonden: D. sy hadden ’t vyer daer in geworpen: alsoo ond. 20.48.

9

^b Ende ¹³ daer na waren de kinderen van Iuda afgetogen, te krijgen tegen de Canaaniten, woonende in ’t geberghte, ende in ’t Zuyden, ende in de leeghte.

b Iosu. 10.36. ende cap. 11. vers 21. ende 15.13.

13 Na de inneminge van Ierusalem.

10

^c Ende ¹⁴ Iuda was henen getogen tegen de Canaaniten, die te ¹⁵ Hebron woonden, (de naem nu van Hebron was te voren Kiriath-Arba) ende sy sloegen den ¹⁶ Sesaï, ende Ahiman, ende Thalmaï.

c Iosu. cap. 15. vers 14.

14 Onder het beleyt van Iosua ende Caleb, Iosu. 15.14.

15 Siet Iosu. 15.13.

16 Drie reusen, kinderen Enaks, als ond. vers 20. verhaelt wort.

11

Ende van daer was ¹⁷ hy henen getogen tegen de inwoonderen van ^d Debir: de naem nu van ¹⁸ Debir was te voren Kiriath-Sepher.

17 Iuda.

d Ios. 15.15, etc.

18 Siet Iosu. cap.12. vers 13.

[fol. 103v.\ Slappigheyt der stammen. Godts --Engel bestraft Israël.]

12

Ende Caleb seyde; Wie Kiriath-Sepher sal slaen, ende nemense in, dien sal ick oock mijne dochter Achsa tot eene vrouwe geven.

13

Doe namse Othniël in, ¹⁹ de soon van Kenaz, ²⁰ broeder van Caleb, ²¹ die jonger was dan hy: ende [Caleb] gaf hem Achsa sijne dochter tot eene vrouwe.

19 D. nakomelingh van Kenaz, gelijck sommige dit verstaen.

20 D. bloet-verwant, nabestaende: Dit verstaen sommige van Othniël, andere van Kenaz. Vergel. Num. 32.12. Ios. 15.17. ond. 3. versen 9, 11. 1.Chron. cap. 4. versen13, 15.

21 Hebr. kleynder, ofte, minder als hy, namel. Kenaz. Anders die (T.w. Othniël) de jonghste was van, ofte, uyt hem, namelick, Kenaz: D. de jonghste ende geringhste van aensien onder alle nakomelingen van Kenaz, ende des niet tegenstaende vereert ende verheven boven andre door dese manlicke daet, het gevolghde houwelick, ende Richterschap, ond. 3.9, etc.

14

²² Ende het geschiedde, als sy [tot hem] quam, dat sy hem ²³ aenporde, om van haren vader een velt te begeeren; ende sy sprongh van den ezel af: doe seyde Caleb tot haer; Wat is u?

22 Siet van dit verhael Iosu. c. 15. versen 18, 19. ende de aenteeck. aldaer.

23 Of, aensochte.

15

Ende sy seyde tot hem; Geeft my eenen ²⁴ zegen; dewijle ghy my een ²⁵ dorre lant gegeven hebt, geeft my oock waterwellingen: doe gaf haer Caleb hooge wellingen, ende leege wellingen.

24 Siet Gen. 33. op vers 11.

25 Hebr. Zuydlant.

16

De kinderen des ²⁶ Keniters, Moses schoonvaders, togen oock uyt ²⁷ de Palmstadt op met de kinderen van Iuda, na de woestijne van Iuda, die tegen het Zuyden van ²⁸ Harad is: ²⁹ ende sy gingen henen ende woonden met het volck.

26 Verstaet Iethro. siet Num. 24.21, 22.

27 Iericho. Siet Deut. 34. op vers 3.

28 De naem eener stadt, gelegen by het geberghte Seïr, ende misschien oock van eenen Koningh der selver plaetse. Siet Num. 21.1.

29 Hebr. ende hy gingh ende woonde, ofte, bleef met, ofte, by den volcke. Hy, namelick, de Keniter, D. Iethros nakomelingen. Sommige setten ’t aldus over: Want hy (de Keniter) was [mede] getogen, ende was gebleven, ofte, hadde gewoont by den volcke, namel. Israël. Siet Num. 10.29. ende 24. versen 21, 22. 1.Sam. 15.6.

17

³⁰ Iuda dan toogh met sijnen broeder Simeon, ende sy sloegen de Canaaniten, woonende te ³¹ Zephath, ende sy ³² verbandense, ende men noemde den name deser stadt ³³ Horma.

30 Hier wort de historie, bov. vers 8. verlaten zijnde, hervatt ende vervolght.

31 Dese plaetse wort nergens meer vermelt: alleenlick vintmen 2.Chro. 14. versen 9, 10. het dal Zephata, by Maresa, in Iuda: Sommige setten ’t aldaer over: Het dal [liggende] na Zephath toe.

32 Siet Deut. 2. op vers 34.

33 D. ban, verbanninge. Vergelijckt Num. c. 14. vers 45. en 21.3. Sommige meynen, dat dit Horma zy de Konincklicke stadt, gelegen aen de zuyder grensen van Canaan, aen het west-eynde des geberghtes Seïr: Siet Iosu. 12.14. ende 15.30. ende 19.4. 1.Sam. 30.30. 1.Chron. 4.30.

18

Daer toe nam Iuda ³⁴ Gaza in, met hare ³⁵ lantpale, ende Askelon met hare lantpale: ende Ekron met hare lantpale.

34 Dese steden waren gelegen in der Philistijnen lant, aen de middellantsche zee, ende worden dickwils in de H. Schrift vermelt.

35 D. ’t omliggende lant: alsoo in ’t volgende.

19

Ende de HEERE was met Iuda, dat hy [de inwoonders] van ’t geherghte verdreef: maer ³⁶ hy en [gingh niet voort] om de inwoonders des dals te verdrijven, ³⁷ om dat sy ysere wagenen hadden.

36 Nam. Iuda, And. maer niet verdrijvende.

37 Hoewel de Heere met Iuda geweest was in het innemen van ’t geberghte, soo en was hy evenwel niet hertigh genoegh om de reste te vervolgen, door menschelicke vreese, die hier by hem meer vermochte, als het bevel ende de beloften Godes, Iosu. 13.6. ende 17.18. Van de ysere wagenen te dier tijt in ’t strijden gebruycklick, siet Iosu. 17.18.

20

Ende sy gaven ³⁸ Hebron aen Caleb, gelijck als ^e[d] Mose gesproken hadde: ende hy verdreef van daer de ³⁹ drie sonen Enaks.

38 Siet hier van de historie Iosu. 14. van het 6 vers tot het eynde.

e[d] Num. 14.24. Iosu. 14.13.

39 Van dewelcke boven vermelt is, vers 10. Van Enak ende sijne nakomelingen, die reusen geweest zijn, siet Num. 13. op vers 22. And. des reusen.

21

Doch de kinderen Benjamins hebben de Iebusiten, ⁴⁰ te Ierusalem woonende, niet verdreven: maer de Iebusiten woonden met de kinderen Benjamins te Ierusalem, tot op ⁴¹ desen dagh.

40 Verstaet in ’t opperste deel der stadt, ende het slot, welck Benjamin te deele was gevallen, alsoo hare erffenissen by die van Iuda voor een deel gelegen waren, Iosu. 18.11. Iuda hadde het sijne ingenomen, als bov. vers 8. uyt het slot zijn de Iebusiten eerst van David verdreven, 2.Sam. 5.6, 7.

41 Als dit van den autheur deses boecks beschreven wert.

22

Ende het huys Iosephs toogh oock op na Bethel: Ende de HEERE was met hen.

23

Ende het huys Iosephs bestelde verspieders by Bethel: de naem nu deser stadt ^f was te vooren ⁴² Luz.

f Genes. 28.19.

42 Kiet Gen. 28.19.

24

Ende de ⁴³ wachters sagen eenen man, uytgaende uyt de stadt: ende sy seyden tot hem; Wijst ons doch den ingangh der stadt, ende wy sullen weldadigheyt by u doen.

43 Die uytgesonden waren, om de gelegentheyt der stadt te bespieden.

25

Ende als hy hen den ingangh der stadt gewesen hadde, soo sloegen sy de stadt met de scherpte des sweerts: maer dien man, ende sijn gantsche huysgesin, lieten sy gaen.

26

Doe toogh dese man in het lant der ⁴⁴ Hethiten: ende hy bouwede eene stadt, ende noemde haren name Luz; dit is haer naem tot op desen dagh.

44 Woonende aen de noordzijde van het geberghte Ephraims.

27

^g Ende ⁴⁵ Manasse en verdreef ⁴⁶ Beth-Sean niet, nochte hare ⁴⁷ onder-[kolom]hoorige plaetsen, nochte ⁴⁸ Taanach met hare onderhoorige plaetsen, nochte de inwoonderen van Dor met hare onderhoorige plaetsen; nochte de inwoonderen van ⁴⁹ Iibleam met hare onderhoorige plaetsen, nochte de inwoonderen van Megiddo met hare onderhoorige plaetsen: ende de Canaaniten ⁵⁰ wilden woonen in den selven lande.

g Iosu. 17.11, 12.

45 Verstaet den halven stam, woonende in Canaan: niet, die over de Iordane in Gilead, ende Basan woonden.

46 D. de inwoonders van Beth-Kean: gelijck in het volgende verklaert wort. Beth-Kean lagh by de Iordane aen de westzijde. Siet Iosu. cap.17. vers 11.

47 Dat is, de omliggende plaetsen, onder haer sorteerende. Hebr. dochteren.

48 Gelegen aen het geberghte Gilboa. siet oock Ios. 17.11. ende 21.25.

49 Ios. 17. vers 11. Beyde dese plaetsen lagen na by de middellantsche zee.

50 Ofte, vonden goet, vervvillighden, of, begosten (Hebr. de Canaaniter vvilde, etc.) T.w. ofte uyt moetwille, ofte op conditie van tribuyt: gelijck sommige dit uyt het volgende vers verklaren. Alsoo onder vers 35. siet oock Ios. 17.12.

28

Ende ’t geschiedde, als Israël sterck wert, dat hy de Canaaniten op cijns stelde: maer hy en ⁵¹ verdreefse niet gantschelick.

51 Hebr. verdrijvende verdreef hy hem niet: T.w. den Canaaniter.

29

^h Oock en verdreef Ephraim de Canaaniten niet, die te ⁵² Gezer woonden: maer de Canaaniten woonden in het midden van hem, te Gezer.

h Iosu. 16.10.

52 Gelegen by de beke Gaas na de middellantsche zee toe: zijnde mede eene stadt der Leviten, Iosu. 21.21.

30

Zebulon en verdreef de inwoonderen van ⁵³ Kitron niet, nochte de inwoonderen van ⁵⁴ Nahalol: maer de Canaaniten woonden in het midden van ⁵⁵ hem, ende waren cijnsbaer.

53 Gelegen by het geberghte Zebulons westwaert, na by den oorspronck van de beke Iiphtahel.

54 Siet Iosu. 19. vers 15.

55 Zebulon.

31

Aser en verdreef de inwoonderen van ⁵⁶ Acco niet, nochte de inwoonderen van Zidon: nochte ⁵⁷ Achlab, nochte Achsib, nochte Chelba, nochte Aphik, nochte Rechob:

56 Dese plaetsen waren gelegen aen de middellantsche zee, alleenlick lagen Aphick ende Achlab wat lantwaert in. Van Asers lot siet Iosu. 19. vers 24, etc. Rechob was oock eene stadt der Leviten, Iosu. 21. vers 31. mede lantwaert in gelegen. siet Num. cap. 13. vers 21.

57 D. d’inwoonderen van dese steden.

32

Maer de Aseriten woonden in ’t midden der Canaaniten, die in den lande woonden: want sy en verdrevense niet.

33

Naphtali en verdreef de inwoonderen van ⁵⁸ Beth-Semes niet, nochte de inwoonderen van Beth-Anath, maer woonde in het midden der Canaaniten, die in den lande woonden; doch de inwoonders van Beth-Semes ende Beth-Anath werden hen cijnsbaer.

58 Siet van dese beyde steden, gelegen in Naphtali, Iosu. 19.38.

34

Ende de Amoriten drongen de kinderen Dans in ’t geberghte: wantse hen niet toe lieten af te komen in ⁵⁹ het dal.

59 D. in de leeghten.

35

Oock ⁶⁰ wilden de Amoriten woonen op het geberghte Heres, te ⁶¹ Ajalon, ende te Saalbim: maer de hant des huyses Iosephs wert swaer, soo datse ⁶² cijnsbaer werden.

60 Siet boven op vers 28.

61 Siet Iosu 19. vers 42. ende 21.24. Saalbim lagh in het dal Eskol, Ajalon van daer in t noordwest na de westzee, op de grenzen van Dan. Andere plaetsen van desen naem, siet onder cap. 12.vers 12.

62 Hebr. tot cijns werden, of, waren. De sin is, Die van den huyse Iosephs quamen Dan te hulpe, ende bedwongen de Amoriten soo verre, datse hen cijnsbaer werden.

36

Ende de lantpale der Amoriten was van den opgangh van ⁶³ Akrabbim, van den ⁶⁴ rotzsteen, ende opwaerts henen.

63 Gelegen by het zuyd-eynde van de zoutzee, ende aen ’t oost-eynde van het geberghte Seïr, op de uyterste grenzen van Canaan, tegen ’t Zuyden. Siet Iosu. 15.2, 3, 5.

64 And. Sela, ofte Petra Arabiae. eene vermaerde stadt, op een steenrotze gelegen.