| |
| |
| |
Het Godtlicke liedt, waer in seer heerlick geroemt worden, soo Godt selve, als sijne overgroote weldaden aen Israël, vers 1, tot 5. ende vers 7, tot 15. daer tegen seer heftighlick gescholden hare grouwelicke ondanckbaerheyt, 5, 6, 15, etc. Godts toorn ende toekomstige straffen voorgestelt, 19. sonder nochtans de afgodische grouwelen van sijns volcks vyanden te verschoonen, 31. waer op dan Godt sijn volck wederom troostet, belovende dat hy sich aen sijne ende hare afgodische vyanden wreken, sijne Kercke met sich versoenen, verheugen, ende oock onder den Heydenen uytbreyden sal, 36. Mose dit liedt uytgesproken hebbende, vermaentse wederom tot betrachtinge van Godts woort tot haren besten, 44. ende ontfanght ten selven dage bevel, van het lant Canaan op eenen bergh te sien, ende aldaer te sterven, 48.
| |
1
NEyght de ooren, 1 ghy hemel, ende ick sal spreken: ende 2 d’aerde hoore de redenen mijnes monts.
| |
2
Mijne leere 3 druppe als een regen, mijn reden vloeije als een dauw: als een stofregen op de gras-scheutkens, ende als 4 droppelen op het kruyt.
| |
3
Want ick sal den naem des HEEREN 5 uytroepen: 6 geeft onsen Godt grootheyt.
| |
4
Hy is de 7 rotzsteen, wiens werck volkomen is; want alle 8 sijne wegen zijn gerichte: Godt is waerheyt, ende en is geen onrecht, rechtveerdigh ende recht is hy.
| |
5
9 Hy heeft’et tegens 10 hem verdorven, ’t en zijn 11 sijne kinderen niet, de schantvlecke is hare: het is een verkeert ende verdraeyt geslachte.
| |
6
Sult ghy dit den HEERE vergelden, ghy dwaes ende onwijs volck? is hy niet uwe vader, die u 12 verkregen, die u gemaeckt, ende u bevestight heeft?
| |
7
Gedenckt aen de dagen van 13 oudts, merckt op de jaren 14 van elck geslachte: vraeght uwen vader, die sal het u bekent maken; uwe oude, ende sy sullen het u seggen.
| |
8
Doe de Alderhooghste den volcken de | |
[fol. 91r\Het Godtlick liedt Mosis.]
| |
erffenissen uytdeylde, doe hy 15 Adams kinderen van een scheydde; heeft hy de lantpalen der volcken gestelt 16 na het getal der kinderen Israëls.
| |
9
Want 17 des HEEREN deel is sijn volck: 18 Iacob is het snoer sijner erve.
| |
10
Hy vondt hem in een lant der woestijne, ende 19 in eene woeste huylende wildernisse: hy voerde hem rontomme, hy onderwees hem, hy bewaerde hem, als 20 sijnen oogen-appel.
| |
11
Gelijck een arent 21 sijn nest opweckt, over sijne jongen sweeft, sijne vleugelen uytbreydt, 22 neemtse ende draeghtse op sijne vlercken:
| |
12
[Soo] leydde 23 hem de HEERE alleen: ende daer en was geen vreemt Godt met hem.
| |
13
Hy dede hem rijden op de 24 hooghten der aerde, dat hy ate de inkomsten des velts: ende hy deed’hem 25 honigh zuygen uyt de steenrotze, ende olie uyt de 26 keije der rotze:
| |
14
Boter van koeijen, ende melck van kleyn vee, met het vette der lammeren, ende der rammen, die 27 in Basan weyden, ende der bocken, met het vette der 28 nieren, van terwe: ende het druyven bloet, 29 reynen wijn, hebt ghy gedroncken.
| |
15
Als nu 30 Ieschurun vet wert, soo 31 sloegh hy achter uyt; (ghy zijt vet, ghy zijt dick, [ja met vet] overdeckt geworden) ende hy liet Godt varen, 32 die hem gemaeckt heeft, ende versmaedde den rotzsteen sijnes heyls.
| |
16
Sy hebben hem tot 33 yver verweckt door vreemde [goden:] door grouwelen hebben sy hem tot toorn verweckt.
| |
17
Sy hebben den 34 duyvelen geoffert, niet Gode; den goden, die sy niet en kenden: nieuwe, die 35 van na by gekomen waren, voor dewelcke uwe vaders niet geschrickt en hebben.
| |
18
Den rotzsteen, die u 36 gegenereert heeft, hebt ghy vergeten: ende ghy hebt in vergetenis gestelt den Godt, die u gebaert heeft.
| |
19
Als het de HEERE sagh, soo versmaedde hyse: uyt 37 toornigheyt tegen sijne sonen ende sijne dochteren.
| |
20
Ende hy seyde; Ick sal mijn 38 aengesicht van hen verbergen, ick sal sien, welck haerlieder 39 eynde sal wesen: want sy zijn een 40 gantsch verkeert geslachte, kinderen, in welcken geene 41 trouwe en is.
| |
21
a Sy hebben my tot yver verweckt 42 door ’t gene dat geen Godt en is; sy hebben my tot toorn verweckt door hare ydelheden: Ick dan salse tot yver verwecken door die gene, die 43 geen volck en zijn, door een dwaes volck, sal ickse tot toorn verwecken.
| |
22
Want b een 44 vyer is aengesteken in mijnen toorn, ende sal bernen 45 tot in de onderste helle: ende sal het lant met sijne inkomste verteeren, ende de gronden der bergen 46 in vlamme setten.[kolom]
| |
23
Ick sal 47 quaden over hen hoopen: mijne 48 pijlen sal ick op hen verschieten.
| |
24
Uytgeteert sullense zijn van honger, op gegeten van den 49 carbonckel, ende bitter verderf: ende ick sal de tanden der beesten onder hen schicken, met vyerigh fenijn van slangen des 50 stofs.
| |
25
Van buyten sal ’t sweert 51 berooven, ende uyt de binnenkameren de verschrickinge: oock den jongelingh, oock de jonge dochter, het zuygende kint met den 52 grijsen man.
| |
26
Ick seyde; In alle hoecken soud’ickse 53 verstroijen; ick soud’hare gedachtenisse van onder de menschen doen ophouden:
| |
27
’t En ware, dat ick de 54 toornigheyt des vyants 55 schroomde, dat niet hare tegenpartijen sich 56 vreemt mochten houden: datse niet mochten seggen; 57 Onse hant is hooge geweest, de HEERE heeft dit alles niet gewrocht.
| |
28
Want 58 sy zijn een volck, dat door 59 raetslagen verloren gaet, ende daer en is geen verstant in hen.
| |
29
O dat sy wijs waren! sy 60 souden dit vernemen: sy souden op haer 61 eynde mercken.
| |
30
Hoe soude een 62 eenige 63 duysent jagen, ende twee tien duysent doen vluchten, het en ware, dat haerlieder 64 rotzsteen haer verkocht, ende de HEERE haer 65 overgelevert hadde.
| |
31
Want 66 haer 67 rotzsteen en is niet gelijck onse 68 rotzsteen: 69 selfs onse vyanden Richters zijnde.
| |
32
Want haer wijnstock is 70 uyt de wijnstock van Sodom, ende uyt de velden van Gomorra: hare wijndruyven zijn 71 vergiftige wijndruyven, sy hebben bittere besyen.
| |
33
Haer wijn is vyerigh draken fenijn: ende een wreet adderen vergift.
| |
34
72 Is dat niet by my opgesloten? verzegelt in mijne schatten?
| |
35
c Mijne is de wrake, ende de vergeldinge, ten tijde als haerlieder voet sal wanckelen: want de dagh hares onderganghs is na by, ende de dingen, 73 die hen sullen gebeuren, haesten.
| |
36
Want de HEERE sal sijnen volcke recht doen, ende het sal hem over sijne knechten 74 berouwen: want hy sal sien, dat de 75 hant is wech gegaen, ende de 76 beslotene ende verlatene niets en is.
| |
37
Dan sal hy seggen; Waer zijn 77 hare goden? de rotzsteen, op welcken sy betrouwden?
| |
38
78 Welcker slacht-offeren vette sy aten, welcker dranck-offers wijn sy droncken: datse opstaen ende u helpen, datter 79 verberginge voor u zy.
| |
39
Siet nu, dat ick, ick, DIE ben, ende d geen Godt met my: ick e doode ende make levendigh, ick 80 verslae end ick heele; ende daer is niemant, die uyt mijner hant redde.
| |
| |
[fol. 91v\Mose zegent de twaelf--stammen.]
| |
40
Want 81 ick sal mijne hant na den hemel opheffen: ende ick sal seggen; 82 Ick leve in eeuwigheyt.
| |
41
Indien ick mijn 83 glintzerende sweert wette, ende mijne hant ten gerichte grijpt; soo sal ick de wrake op mijne tegenpartijen doen weder keeren, ende mijnen hateren vergelden.
| |
42
Ick sal mijne 84 pijlen droncken maken van bloet, ende mijn sweert sal vleesch eten: van het bloet des verslagenen, ende des 85 gevangenen, 86 van den hoofde af, sullender wraken des vyants zijn.
| |
43
f 87 Iuychet ghy Heydenen [met] 88 sijn volck; want hy sal het bloet sijner 89 knechten wreken: ende hy sal de wrake op sijnen tegenpartijen doen weder keeren, ende 90 versoenen sijn lant [ende] sijn volck.
| |
44
Ende Mose quam, ende sprack alle de woorden deses liedts voor de ooren des volcks: hy ende 91 Hosea, de sone van Nun.
| |
45
Als nu Mose ge-eyndight hadde alle die woorden tot gantsch Israël te spreken;
| |
46
Soo seyde hy tot hen; Settet u herte op alle de woorden, die ick heden onder u-lieden betuyge, dat ghyse uwen kinderen gebieden sult, dat sy waer nemen te doen alle de woorden deser wet.
| |
47
Want dat en is geen 92 vergeefs woort voor u-lieden, maer het is u leven: ende door dit selve woort sult ghy de dagen verlengen op het lant, daer ghy over de Iordane na toe gaet, om dat te erven.
| |
48
Daer na sprack de HEERE tot Mose, op dien selven dagh, seggende:
| |
49
g Klimt op den bergh Abarim (dese is de bergh Nebo, die in den lande Moabs is, die 93 tegen over Iericho is) ende siet het lant Canaan, dat ick den kinderen Israëls tot eene besittinge geven sal.
| |
50
Ende sterft op dien bergh, daer ghy henen opklimmen sult, ende wort 94 vergadert tot uwe volcken: gelijck als uwe h broeder Aaron sterf op den bergh Hor, ende wert tot sijne volcken vergadert.
| |
51
Om dat ghylieden u tegen my i vergrepen hebt, in het midden der kinderen Israëls, aen het twistwater te Kades in de woestijne Zin: om dat ghy my niet 95 geheylight en hebt in ’t midden der kinderen Israëls.
| |
52
Want van tegen over sult ghy dat lant sien, maer daer henen niet in komen, in ’t lant dat ick den kinderen Israëls geven sal.
|
-
1
- Sulcke aensprake der onvernuftige schepselen diende tot Israëls overtuyginge ende beschaminge. Vergel. boven c. 4. op vers 26.
-
2
- Ofte, ghy aerde, hoort.
-
3
- Of, sal druppen, D. ick sal eene leere voorstellen, die soo dienstigh ende heylsaem sal zijn voor de menschen, als de dauw ende regen is voor het kruyt. Vergel. Ezech. c. 21. vers 2. Amos cap. 7. vers 16. Mich. 2.6, etc.
-
4
- Ofte, een dichten regen.
-
5
- Hebr. roepen, D. openbaerlick verkondigen. Anders, aenroepen.
-
6
- D. schrijft hem toe de majesteyt ende grootmogentheyt die hy heeft, ende roemt hem van wegen deselve. Siet bov. 9.26. ende 11.2.
-
7
- D. vast ende onbeweeghlick, een gewisse toevlucht ende bescherminge voor den sijnen. Alsoo onder vers 31.
-
8
- Al sijn doen, sijne gantsche regeeringe, is vergeselschapt met gerechtigheyt, streckende tot behoudenisse der vromen, ende straffe der boosen.
-
11
- Te weten, die het alsoo verdorven ende soo schandelick gemaeckt hebben. Anders, haer gebreck en is niet sijner kinderen, Dat is, betaemt den genen niet, die sijne kinderen genaemt worden, dewijl ’t niet uyt swackheyt maer uyt moetwille, ende een onboetveerdigh herte voort komt.
-
13
- Hebr. der eeuwe, ofte, eeuwigheyt: Dat is, gedenckt aen alles, wat van ’t begin der werelt in Godts Kercke gebeurt is. Siet Ierem. 2. op vers 20.
-
14
- Hebr. van geslachte ende geslachte, D. van alle geslachten, ofte, elcken geslachte. Siet 1.Reg. 8. op vers 39.
-
15
- And. des menschen kinderen.
-
16
- Alsoo, te weten, dat hy allen stammen ende nakomelingen van Israël hare wooningen ende besittingen heeft verordineert ende toegeleyt. Vergel. boven 3. versen 12, 13, etc. Ios. c. 13. versen 14.15, etc. Act. 17.26. De sin is, Dat Godt in sijnen raet ende regeeringe sijn ooge bysonderlick op sijn volck heeft gehadt.
-
17
- D. den HEERE seer lief, als den menschen haer erfdeel pleeght te zijn.
-
18
- D. ’t volck Israëls, van Iacob afkomstigh, is Gode soo na ende weert, als menschen haer erfdeel, dat men met snoeren plach af te meten ende uyt te deylen. siet boven 3. op vers 4.
-
19
- Hebr. in eene woestheyt des huylens der eensaemheyt, of, wildernisse.
-
20
- Als menschen haren oogen-appel, die seer teeder is, neerstighlick plegen te bewaren. Siet Ps. 17.8. Zach. 2.8. Vergel. Prov. 7.2.
-
21
- D. sijne nest-kieckens, of, jonghskens met eenigh geluyt wacker maeckt, om haer te verstaen te geven, dat hyse aen het vliegen wil brengen.
-
22
- Hebr. neemt het ende draeght het, te weten, elck jonghsken.
-
24
- D. hy verhooghde hem seer heerlick, ende gaf hem de hooghste ende vaste steden in. siet boven 1.28. Vergel. met c. 2. vers 36. en Num. 21.25, 32. Alsoo ond. 33.29.
-
25
- Want het beloofde lant vloeyde van honigh, Exod. c. 3. versen 8, 17. oock in bosschen, 1.Sam. cap. 14. ende holen van steenklippen, na der bijen aert, Psalm 81.17.
-
27
- Hebr. kinderen van Basan. siet Num. 32. vers 33. en op vers 34. ende elders dickwils, alwaer Basan (gelegen aen de oostzijde van de Iordane) verklaert wort geweest te zijn eene seer vette landouwe.
-
28
- D. met sonderlingh dicke ende geswollene terwe-koornkens, die ten aensien van hare gedaente, gelegentheyt in ’t vette, ende swellinge, met de nieren vergeleken worden.
-
29
- Ofte, rooden, wijnigen.
-
30
- Verst. het volck Israëls, dat hier Ieschurun genoemt wort, om dat sy recht behoorden te zijn, ende oprecht, ofte, recht uyt in Godes wegen te wandelen, als daer toe van hem geroepen zijnde, ende dewijle by haer alleen was den regel van ware gerechtigheyt: maer alsoo ’t verre van daer geweest was, ende in het toekomende soude zijn, wort hier desen tytel, de rechte, ofte, die recht geworden is, hen verwijts wijse gegeven: die andersins een treflick eeren-tytel was, als ond. 33.5, 26.
-
31
- Als dertele kalvers, of moetwillige peerden, D. hy wert rebel tegen Godt.
-
32
- Hebr. sijnen maker. siet Iob 4. op vers 17.
-
33
- Siet bov. 4. op vers 24.
-
34
- D. den afgoden door welcken de duyvelen gedient worden. Vergel. 1.Cor. 10.20. ’t Hebr. woort beteeckent verwoesters: alsoo de duyvelen met recht genoemt worden, gelijck de Engel des afgronts de verderver genoemt wort, Apoc. 9.11.
-
35
- D. nieuwlicks, of, onlanghs opgekomen waren.
-
36
- D. Godt, die als vader ende moeder over u is, hebbende u tot sijne kinderen gemaeckt, ende met vaderlicke ende moederlicke affectie gehandelt.
-
37
- Hebr. toorn sijner sonen, ende sijner dochteren, D. daer mede hy tegens hen vertoornt was. Vergel. Ierem. 7.29. Ioël 3.19. Obad. vers 10, etc. And. dien sijne sonen ende sijne dochteren verweckt hadden.
-
38
- Siet bov. 31. op vers 17.
-
39
- Hebr. laetste, uyterste, achterste. alsoo onder vers 29. D. wat hen ten laetsten wedervaren sal, hoe hen dit bekomen sal. Vergel. Psalm 37. op vers 37. Prov. 14.12. ende 16.25. met d’aent.
-
40
- Hebr. geslachte der verkeertheden.
-
41
- D. die geen geloof noch woort houden, die ontrouw ende meyneedigh zijn.
-
42
- D. door d’afgoden. siet 1.Cor. 8.4, 5. ende 10.19.
-
43
- Verst. de Heydenen, die Godt soude bekeeren, ende roepen tot sijner kennisse ende gemeenschap, in plaetse der Ioden. Siet Rom. 9.25. ende 10.19, etc.
-
44
- D. grouwelicke plagen, van verwoestinge, krijgh, honger, pestilentie, etc. als volght. Vergel. bov. 4. op vers 24. Siet Iob 22. op vers 20.
-
45
- Hebr. tot de helle van ’t onderste, ofte, der benedenheyt toe, D. tot in de plaetse der graven, diep in de aerde, die alsoo sal worden verwoest ende verdorven, datse in lange geene vruchten sal voort brengen. Siet wijders van het Hebreeusch woort Scheol, Genes. 37. op vers 35.
-
47
- D. plagen, ongelucken, die hier door Godts pijlen, ende vers 22. door het vyer verstaen worden.
-
48
- D. alle mijne plagen, die de Schrifture dickwils Godts pijlen noemt, om datse van hem worden toegesonden, ende gewisse ende diep treffen. alsoo ond. vers 42.
-
49
- D. vyerigh geswel, hebbende den name van eene vyerige kole.
-
50
- Die het stof der aerden eten, Gen. 3. vers 14.
-
51
- Den eenen van den anderen, sonder verschooninge, als volght.
-
52
- Hebr. man der grijsheyt, of, graeuwigheyt.
-
53
- Ofte, verdoen: uyt hoecken soud’ickse halen, hoeck uyt hoeck in soud’ickse jagen. Siet het vervolgh deses verskens vers 28.
-
55
- Menschelick van Godt gesproken: De sin is, ’t En ware, dat ick sulcks na liete om de eere mijns naems, op dat die onder de Heydenen niet gelastert en worde.
-
56
- T.w. alsoo, datse niet souden willen weten, dat ick het gedaen hadde om Israëls grouwelicke sonden, maer dat sy door hulpe harer afgoden Israël alsoo hadden vermeestert ende uytgeroeyt.
-
57
- D. wy hebben door onse macht de overhant over Israël bekomen: ’t En is Godts werck niet.
-
59
- Door eygenen quaden raet sich selven in ’t verderf stort.
-
60
- Ofte, dat sy dit verstonden! dat sy op haer eynde merckten!
-
63
- Der Israëliten. Anders, een [der Israëliten] soude duysent [vyanden] verjagen, etc. ’t en ware, etc.
-
65
- Ofte, besloten hadde, T.w. in der vyanden hant.
-
67
- D. afgoden, op welcken sy sich, als op eenen rotze verlaten.
-
68
- Onse Godt, op welcken wy ons verlaten, als op eene rotze.
-
69
- Ofte, laet onse vyanden selfs richters zijn, D. sy moeten het selfs bekennen, als bevindende door d’ervarentheyt, dat hare afgoden gantsch geene macht en hebben om te wreken of te straffen, gelijck de Godt Israëls sijne macht aen sijn volck, ende de vyanden van dien in het openbaer betoont, aen beyden sijne rechtveerdigheyt bewijsende.
-
70
- Als of hy daer uyt gesproten ware: Dat is, sy zijn van gelijcken aert ende wercken, als die van Sodom ende Gomorra. Een seer schoon ende vruchtbaer lant, maer gantsch godtloose inwoonders: Ofte, dit siet op den wijn, die de afgoden geoffert wert. siet vers 38.
-
71
- Hebr. wijndruyven des vergifts. And. der galle, D. galachtigh.
-
72
- D. ick weet het alles seer wel, ende hebbe de wrake (waer van in ’t volgende) vastelick besloten, maer sal de executie opschorten tot den tijt, dien ick in mijnen verborgenen raet daer toe bestemt hebbe. Vergel. Iob 33. vers 16. Psalm 56. op vers 9.
-
c
- Rom. 12.19. Hebr. 10.30. 1.Petr. 2.23.
-
73
- And. die hen bereyt zijn.
-
74
- Siet Genes. 6. op vers 6.
-
75
- Dat is, alle macht, alle vermogen sijnes volcks.
-
76
- Ofte, datter geen beslotene noch verlatene zy. Dit schijnt een spreeckwoort geweest te zijn, beteeckenende de uyterste benauwtheyt ende verwoestinge. Vergel. 1.Reg. 14.10. ende 21.21. ende insonderheyt 2.Reg. 14.26. De sin is, Dat het oock selfs met die gedaen was, beyde die sich in de steden versteken ende verberght hadden, op hope van te ontkomen, ofte van yemanden door medelijden, ofte gunste, opgesloten, ofte in gevangenisse bewaert waren, ende die in ’t ruyme velt wech gelaten, ofte gevlucht waren, meynende dat men op hen niet meer en soude dencken, dat sy al van den vyant schenen verlaten ende vergeten te zijn. Wanneer soodanige mede opgesocht ende achterhaelt worden, ofte datter sulcke bykans geene zijn, dat is een teecken datter qualick yemant ontkomt, of gespaert wort. Als’t soo verre gekomen is, dan, wil de Heere seggen, sal Godt van den hemel hulpe ende verlossinge senden.
-
78
- And. dewelcke ’t vette van hare slacht-offeren aten, [ende] den wijn van hare dranck-offers droncken.
-
79
- Ofte, eene schuylplaetse: ofte, datter beschuttinge over u zy.
-
d
- Boven 4.35. Iesa. 45.5, 18, 22.
-
80
- Of, verwonde, doorsteke.
-
81
- D. ick sal sweeren: Godt spreeckt alsoo menschelicker wijse. Dese maniere van doen was in het eedtsweeren gebruyckelick. siet Gen. 14. op vers 22.
-
82
- Sweerende by my selven. siet Hebr. cap. 6. vers 13.
-
83
- Hebr. den blicksem, ofte, blick, glinster mijns sweerts.
-
84
- Siet boven op vers 23.
-
85
- Hebr. der gevangenisse.
-
86
- D. van boven af, beginnende van den hoofde. And. van het begin af sullen de wraken, of, wrekingen des vyants zijn: D. ick sal alles, wat de vyanden van den beginne af misdaen hebben, te samen wreken.
-
87
- Siet Rom. 15. vers 10.
-
89
- Vergel. Apoc. 19. vers 2.
-
90
- T.w. met sich selven, uyt genade, om des Messiae wille.
-
92
- Ofte, ydel. De sin is, Dit woort is soo ydel ofte slecht niet, dat het u de pijne niet weert en soude zijn op ’t hooghste dat selve te behertigen.
-
93
- Of, in’t gesichte van Iericho.
-
94
- Siet Gen. 15. op vers 15.
-
h
- Num. 27.13. ende 33.38.
-
95
- Dat is, ghy hebt sulck vertrouwen te dier tijt op my niet gehadt, ende tot mijner eere voor den volcke in ’t openbaer vertoont, als u betaemde. siet wijders Levit. 10. op vers 3.
|