Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xj. Capittel.

Mose vermaent Israël wederom tot onderhoudinge van Godts geboden, ten I. met verhael van Godes weldaden ende wonderwercken aen hen bewesen, vers 1, etc. ten II. met beschrijvinge van het beloofde lant, 9. ten III. met belofte van bequaem weder ende vruchtbaerheyt des lants, 13. ten IIII. met dreygementen van het tegendeel, in geval van afwijckinge, 16. vermaninge van Godts geboden steeds voor oogen te hebben, ende den kinderen te leeren, met schoone beloften, 18. Voorstellinge van zegen ende vloeck, 26. Bevel ende ordre nopende de uytsprake van dien, als sy in Canaan souden gekomen zijn.

1

DAerom sult ghy den HEERE uwen Godt lief hebben: ende ghy sult ¹ t’allen dagen ² onderhouden sijn bevel, [kolom] ende sijne ³ insettingen, ende sijne rechten, ende sijne geboden.

1 Hebr. alle de dagen, T.w. uwes levens: als dickwils. Siet cap. 12. versen 1, 19. ende 16.3. ende 17. vers 19, etc.

2 Hebr. ghy sult sijne bewaringe bewaren, ofte, sijne onderhoudinge onderhouden. Sijne bewaringe, ofte, onderhoudinge, D. het gene hy u bevolen heeft te bewaren, ofte, te onderhouden. Siet Genes. cap. 26. op vers 5.

3 Siet bov. cap. 5. op vers 31.

2

Ende ghylieden sult heden weten; dat ick niet en [spreke] met uwe kinderen, die het niet en weten, ende de ⁴ onderwijsinge des HEEREN uwes Godts niet gesien en hebben: sijne ⁵ grootheyt, sijne stercke hant, ende sijnen uytgestreckten arm;

4 Dat is, alles wat Godt aen sijn volck om hen te onderwijsen te dier tijt gedaen hadde, het welck in ’t volgende verhaelt wort.

5 D. sijne Majesteyt ende groote Goddelicke macht, lichtende in sijne wercken, als de volgende woorden verklaren. alsoo bov. 3. vers 24. ende 9.26.

3

Daer toe sijne teeckenen ende sijne daden, die hy in het midden van Egypten gedaen heeft, aen Pharao den Koningh van Egypten, ende aen sijn gantsche lant;

4

Ende wat hy gedaen heeft aen het heyr der Eyptenaren, aen des selven peerden, ende aen des selven wagenen; dat hy de wateren van de schelfzee boven haer aengesicht dede overswemmen, als sy u-lieden van achteren vervolghden: ende de HEERE verdeedse, tot op desen dagh.

5

Ende wat hy u-lieden gedaen heeft in de woestijne: tot dat ghy gekomen zijt aen dese plaetse.

6

Daer en boven, wat hy gedaen heeft ^a aen Dathan, ende aen Abiram, sonen Eliabs, des soons Rubens; hoe de aerde haren mont op dede, ende verslondse met hare ⁶ huysgesinnen, ende hare tenten: ja al wat ⁷ bestont, ⁸ dat hen aengingh, in het midden van gantsch Israël.

a Num. 16.31. ende 27.3. Psalm 106.17.

6 Hebr. huysen.

7 Siet Genes. 7. op vers 4.

8 Hebr. dat aen haren voet vvas: D. in haren dienst, macht, ofte besit: ofte, wat hen aengingh, ofte volghde. Vergelijckt Exod. 11.8.

7

Want het zijn ⁹ uwe oogen, die gesien hebben al dit groote werck des HEEREN, dat hy gedaen heeft.

9 Mose wil seggen, dat het een bysondere weldaet Godts zy, dat alle dese wonderen by haer leven ende voor hare oogen geschiet zijn. Vergel. bov. 5.3.

8

Houdt dan ¹⁰ alle geboden, die ick u heden gebiede: op dat ghy gesterckt wordet ende inkomet, ende ervet het lant, daer henen ghy over treckt om dat te erven.

10 Hebr. allen, ofte, elck gebodt, dat ick, etc. alsoo onder vers 22.

9

Ende op dat ghy de dagen verlenget in het lant, dat de HEERE uwen vaderen gesworen heeft, haer ende haren zade te geven: een lant, ¹¹ vloeijende van melck ende honigh.

11 Siet Exod. 3. vers 8.

10

Want het lant, daer ghy na toe gaet om dat te erven, dat en is niet als Egyptenlant, van waer ghy uyt gegaen zijt: het welcke ghy bezaeydet met u zaet, ende bewaterdet ¹² met uwen gangh, als eenen kruythof.

12 Hebr. met uvven voet, D. met uwen dienst ende arbeyt, moetende het water met moeyte daer in dragen, ofte leyden, om dat te bevochtigen. And. na u eygen goetduncken.

11

Maer het lant, waer henen ghy over treckt om dat te erven, is een lant van bergen ende van dalen: het drinckt water ¹³ by den regen des hemels.

13 Sonder menschen arbeyt ende toedoen.

12

Een lant, dat de HEERE uwe Godt ¹⁴ besorght: de oogen des HEEREN uwes Godts, zijn gedurigh daer op, van het begin des jaers, tot het eynde des jaers.

14 Hebr. soeckt, nasoeckt, of, navraeght: menschelick van Godt gesproken. Want de menschen plegen te soecken ende te vragen na het gene daer sy eene bysondere genegentheyt toe dragen. Vergel. Iob 3.4. Iesa. 62.12.

13

Ende het sal geschieden, soo ghy ¹⁵ neerstighlick sult hooren na mijne geboden, die ick u heden gebiede; om den HEERE uwen Godt lief te hebben, ende hem te dienen, met u gantsche herte, ende met uwe gantsche ziele;

15 Hebr. hoorende hooren sult.

14

¹⁶ Soo sal ick den regen uwes ¹⁷ lants geven te sijner tijt, ¹⁸ vroegen regen ende ¹⁹ spaden regen: op dat ghy u koorn, ende uwen most, ende uwe olie insamelet.

16 Hier voert Mose Godt selven in, aldus sprekende.

17 D. dien u lant vereysschen sal.

18 Dien Godt gaf, na dat het lant gebouwt ende bezaeyt was, om het zaet uyt de aerde te doen opschieten.

19 Die korts voor den oogst viel, om de vruchten swaer ende rijp te maken. Siet Ier. 5.24. Hose. 6. vers 3. Ioël 2. vers 23. Iacob. 5.7.

15

Ende ick sal kruyt geven op uwen velde voor uwe beesten: ende ghy sult eten, ende verzadight worden.

16

Wacht u selven, dat u-lieder herte niet verleyt en worde: dat ghy ^b afwijcket, ende anderen goden dienet, ende u voor die buyget,

b Boven 8.19.

17

Dat de toorn des HEEREN tegens u-lieden ontsteke, ende hy den hemel ²⁰ toesluyte, datter geen regen en zy, ende het aertrijck sijn gewas niet en geve: ende ghy haestelick omkomet van het goede lant, dat u de HEERE geeft.

20 Eene maniere van spreken, waer door by gelijckenisse wort uytgedruckt de Godtlicke regeeringe in de lucht, dienende tot weeringe ende ophoudinge des regens. siet 1.Reg. 8. vers 35. 2.Chron. 6. vers 26. ende 7.13.

18

^c Leght dan dese mijne woorden in u herte, ende in uwe ziele, ende ²¹ bindtse tot

c Boven 6.6, 8.

21 Siet Exod. 13. vers 9. en bov. c. 6. op vers 8.

[fol. 82v\Zegen ende vloeck. Plaetse des --Godtsdiensts.]

een teecken op uwe hant, datse tot voorhooftspanselen zijn tusschen uwe oogen:

19

Ende ^d leert die uwen kinderen, sprekende daer van; als ghy in uwen huyse sittet, ende als ghy op den wegh gaet, ende als ghy neder light, ende als ghy op staet.

d Boven 4.9. ende 6.7.

20

Ende schrijftse op de posten uwes huyses, ende aen uwe poorten.

21

Op dat uwe dagen, ende uwer kinderen dagen, in den lande, dat de HEERE uwen vaderen hen te geven gesworen heeft, vermenighvuldigen: ²² gelijck de dagen des hemels op der aerden.

22 D. soo lange de werelt staet, sal Godt sijn volck met sijnen zegen by blijven. Vergel. Psal. 89. versen 37, 38. Matt. 28. vers 20. And. uwe ende uwer kinderen dagen sullen veel zijn, gelijck de dagen van den hemel veel zijn.

22

Want soo ghy ²³ neerstighlick houdet alle dese geboden, die ick u gebiede om die te doen: den HEERE, uwen Godt lief hebbende, wandelende in alle sijne wegen, ende hem aenhangende:

23 Hebr. houdende houdet.

23

Soo sal de HEERE alle dese volcken voor u aengesichte uyt de besittinge verdrijven, ende ghy sult erflick besitten ²⁴ grooter ende machtiger volcken, dan ghy zijt.

24 D. landen van grooter ende machtiger volcken, als boven 9.1.

24

Alle plaetse, ^{e 25} daer uwe voetsole op treedt, sal uwe zijn: ²⁶ van de woestijne ende den Libanon, van de riviere, de riviere Phrath, tot aen de ²⁷ achterste zee, sal uwe lantpale zijn.

e Iosu. 1.3. ende 14.9.

25 Vergel. bov. 2. vers 5. Iosu. 1. vers 3. ende 14.9.

26 Vergel. Gen. 10. op vers 19. ende 15. op vers 18. Exod. 23. vers 31. Num. c. 34. bov. 1.7. Iosu. 1.4.

27 D. die in het Westen gelegen is. Oost, ofte, de opgangh der sonne wort genoemt het voorste deel, ende West, ofte de ondergangh, wort genoemt het achterste. Vergel. ond. 34.2. Iosu. 1.4. en 13.5. Ioël 2.20.

25

Niemant sal voor u aengesichte bestaen: de HEERE, uwe Godt, sal ²⁸ uwen schrick ende uwe vreese geven over al het lant, daer op ghy treden sult, ^f gelijck als hy u gesproken heeft.

28 Als bov. 2.25.

f Exod. 23.27.

26

Siet, ick ²⁹ stelle u-lieden heden voor, zegen ende vloeck.

29 Hebr. ick geve, ofte, stelle voor u-lieder aengesichte: alsoo ond. vers 32. en 30.1.

27

Den zegen; wanneer ghy hooren sult na de geboden des HEEREN uwes Godts, die ick u heden gebiede.

28

Maer den vloeck; soo ghy niet hooren en sult na de geboden des HEEREN uwes Godts, ende afwijcket van den wege, dien ick u heden gebiede: om andere goden na te wandelen, die ghy niet gekent en hebt.

29

Ende het sal geschieden, als u de HEERE uwe Godt sal hebben in gebracht in het lant, daer ghy na toe gaet, om dat te erven; ^g dan ³⁰ sult ghy den ³¹ zegen ³² uytspreken op den bergh Gerizim, ende ^h den ³³ vloeck op den bergh Ebal.

g Onder 27.12. Iosu. 8.33.

30 D. ghy sult bevel geven, dat de zegen uytgesproken worde. Siet de vervullinge Iosu. c. 8. versen 33, 34.

31 Die beschreven wort ond. cap. 28.

32 Of, uytten, uytgeven. Hebr. geven. Vergel. ond. c. 13. vers 1. 1.Reg. 13.5.

h Onder 27.13.

33 Die beschreven wort onder cap. 27. ende 28.

30

En ³⁴ zijnse niet aen gene zijde van de Iordane, achter den wegh van der sonnen ondergangh, in het lant der Canaaniten, die in het vlacke velt woonen? tegen over Gilgal, by de eyckenbosschen van ³⁵ More?

34 T.w. de plaetsen, in het eynde van ’t voorgaende versken genoemt, zijn gewisselick daer gelegen.

35 Siet Genes. 12. vers 6.

31

Want ghylieden sult over de Iordane gaen, dat ghy in komet om te erven het lant, dat de HEERE uwe Godt u geven sal: ende ghy sult dat erflick besitten, ende daer in woonen.

32

Neemt dan waer, te doen alle de insettingen, ende de rechten, die ick u heden voorstelle.