Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het x. Capittel.

Verhael van het maken der twee andere tafelen, ende de inschrijvinge der tien geboden in deselve, als oock van de kiste ofte Arke, waer inse van Mose wech geleyt zijn, vers 1, etc. Aarons doot, ende de afsonderinge van den stam Levi tot des HEEREN dienst, 6. Mosis verblijf op den bergh, 10. Een heerlicke vermaninge aen Israël tot Godes vreese, gehoorsaemheyt, ende liefde des naesten, in het bysonder der vreemdelingen, als oock tot de kennisse des waren Godes, met verscheydene beweeghlicke redenen, 12.

1

¹ TEr selver tijt seyde de HEERE tot my; ^a Houwt u twee steenen tafelen, als de eerste, ende klimt tot my op desen bergh: daer na sult ghy u eene ² kiste van hout maken.

1 Als des HEEREN toorn, na mijne voorbede, die in ’t eynde des voorgaenden Capittels verhaelt is, nu gestilt was.

a Exod. 34.1.

2 Ofte, Arke. Dit kan men verstaen van eene kiste, in dewelcke Mose de tafelen soude leggen, ter tijt toe dat de Arke des verbonts (Exod. 25. vers 21.) gemaeckt soude zijn: ofte, van de Arke des verbonts selve, die Godt hier bevolen heeft, datse naderhant soude gemaeckt worden.

2

Ende ick sal op die tafelen schrijven de woorden, die geweest zijn op de eerste tafelen, die ghy gebroken hebt: ende ghy sultse leggen in die kiste.

3

Alsoo maeckte ick eene kiste van ³ sittimhout, ende hieuw twee steenen tafelen als de eerste: ende ick klom op den bergh, ende de twee tafelen waren in mijner hant.

3 Siet Exod. 25. op vers 5.

4

Doe schreef ⁴ Hy op de tafelen, na het eerste schrift, de ⁵ tien woorden, die de HEERE ⁶ ten dage der versamelinge op den bergh uyt het midden des vyers tot u-lieden gesproken hadde: ende de HEERE gafse my.

4 Nam. de Heere.

5 D. de tien geboden.

6 Als bov. 9. 10.

5

Ende ick keerde my, ende gingh af van den bergh, ende leyde de tafelen in de kiste, die ick gemaeckt hadde: ende aldaer ⁷ zijnse, gelijck als de HEERE my geboden heeft.

7 Ofte, warense.

6

Ende de kinderen Israëls ^b reysden van ⁸ Beëroth Bene-Iaakan [ende] Mosera: aldaer ^c sterf Aaron, ende wert aldaer begraven, ende sijn soon Eleazar bediende het Priester-ampt in sijne plaetse.

b Numer. 33.30.

8 Of, van Beëroth der kinderen Iaakans na Moser. Sommige meynen, dat hier twee optochten t’samen gevoeght worden: hoewelse eerst van Moseroth zijn opgetogen, ende daer na van Bene-Iaakan. siet Num. 33.31, 32. Doch het kan zijn, datter eene plaetse by den bergh Hor (daer Aaron sterf) geweest is, die Moser ofte Mosera geheeten hebbe. Tusschen den optocht van Bene-Iaakan ende Aarons doot op Hor, worden Num. c. 33. verscheydene optochten ende legeringen gestelt. siet aldaer. Sulcks dat dit Beëroth Bene-Iaakan wel eene andere plaetse mochte geweest zijn, als Bene-Iaakan slechtelick alsoo genoemt: waer op de aendachtige leser kan letten.

c Num. 20.28. ende 33.38.

7

Van daer reysden sy na ^{d 9} Gudgod: ende van Gudgod na Iotbath, een lant van waterbeken.

d Num. 33.32, 33.

9 Num. 33.32, 33. Hor-Gidgad.

8

Ter selver tijt scheydde de HEERE de stamme Levi uyt, om de Arke des verbonts des HEEREN te dragen, ¹⁰ om voor het aengesichte des HEEREN te staen, om hem te dienen, ende om ¹¹ in sijnen name te zegenen, tot op desen dagh.

10 D. om hem in de verrichtinge des Godtsdiensts in sijne heylige wooninge te dienen, als de volgende woorden verklaren. Vergel. onder 17.12. ende 18. versen 5, 7. Iudic. 20.28. 1.Reg. 17.1. Psalm 134.1. ende 135.2. Ezech. 44.15, 16.

11 Om Godes zegen in sijnen name, ofte van sijnent wegen over den volcke, in ’t scheyden der vergaderinge uyt te spreken. Siet Levit. 9. op vers 23.

[fol. 82r\Vermaningen met beloften.]

9

Daerom en heeft ¹² Levi ^e geen deel noch erve met sijne broederen: ¹³ de HEERE, die is sijn erfdeel, gelijck als de HEERE uwe Godt tot hem gesproken heeft.

12 D. de stamme Levi, ofte, de Leviten.

e Num. c. 18. vers 20. ende 21, etc. Onder 18.1. Ezech. 44.28.

13 D. het gene den HEERE van de andere stammen geoffert wort, daer van sullen sy leven, volgens des Heeren ordinantie daer van gegeven. siet Num. cap. 18. versen 20, 21, 22, 23, etc.

10

Ende ick stont op den bergh, als de vorige dagen, ^f veertigh dagen ende veertigh nachten: ende de HEERE ^g verhoorde my oock op dat selve mael; de HEERE en heeft u niet willen verderven.

f Boven 9.18.

g Boven 9.19.

11

Maer de HEERE seyde tot my; Staet op, gaet op de reyse, voor het aengesichte des volcks: dat sy in komen, ende erven het lant, dat ick haren vaderen gesworen hebbe, hen te geven.

12

Nu dan, Israël, wat eyscht de HEERE uwe Godt van u? dan den HEERE uwen Godt te vreesen, in alle sijne ¹⁴ wegen te wandelen, ende hem lief te hebben, ende den HEERE uwen Godt ^h te dienen; ¹⁵ met u gantsche herte, ende met uwe gantsche ziele.

14 Siet Gen. 18. op vers 19.

h Boven 6.5. Matth. 22.37. Luce 10.27.

15 Als Deut. 6.5.

13

Om te houden de geboden des HEEREN, ende sijne insettingen, die ick u heden gebiede: ¹⁶ u ten goede.

16 Siet bov. 6.25.

14

Siet, des HEEREN uwes Godts is de hemel, ende de hemel ¹⁷ der hemelen; de ⁱ aerde, ende al wat daer in is.

17 D. de hooghste Hemel, als oock 1.Reg. 8.27. die de derde hemel genoemt wort, 2.Cor. 12.2. Hemel der hemelen wort geseyt, gelijck het Hoogeliedt Salomons, het liedt der liederen, ydelheyt der ydelheden, Koningh der koningen, knechten der knechten.

i Genes. 14.11. Psalm 24.1. ende 115.16.

15

¹⁸ Alleenlick heeft de HEERE lust gehadt aen uwe vaderen, om die lief te hebben: ende heeft haer zaet na hen, u-lieden, uyt alle de volcken verkoren, gelijck het te desen dage is.

18 Mose wil seggen, datter geene andere oorsake is van de verkiesinge Israëls, ende harer vaderen, als het enckel vry welbehagen ende de loutere genade Godes: want hem alle sijne schepselen, ten aensien der scheppinge, even na waren, hy hadde niemant van doen, ende het stont hem vry, Israël ende hare vaderen in haren sondigen staet, als andere volckeren, te laten, ofte te verkiesen ende te begenadigen, wien, ofte wat volck hy wilde. Vergel. Exod. 33.19 en bov. 9.4, 5, 6, etc. Iosu. 24. versen 2, 3. Matth. 11. vers 26. Actor. c. 13. vers 17. ende 14.16. Rom. 9. vers 15. ende 11.35. Eph. 1.5, 9, 11, etc.

16

¹⁹ Besnijdet dan de voorhuyt ^k uwes herten: ende en verhardet uwen ^l necke niet meer.

19 D. doet van u herte wech alles, wat tegen des HEEREN heyligen wille strijt, ende kruyciget u vleesch. Vergel. Ier. 4.4. Rom. 2. versen 28, 29. Col. 2. vers 11. Van het verharden der necken, siet Exod. cap. 32. op vers 9.

k Ierem. 4.4.

l Exod. 32.9. ende 33.3. ende 34.9. Bov. 9.13.

17

Want de HEERE uwe Godt, die is een Godt der ²⁰ goden, ende ^m Heere der heeren: die groote, die machtige, ende die vreeslicke Godt, die ⁿ geen ²¹ aengesicht aenneemt, nochte geschenck ontfanght.

20 D. de afgoden zijn niets, maer dese is de eenige, ware, alderhooghste Godt, die oock heerscht over alle Engelen ende menschen, die van wegen eenigh Godtlick ampt, of dienst, Goden genaemt worden. alsoo Psal. 50. vers 1. Vergel. 1.Cor. 8.5, 6. ende Apoc. 17.14. ende 19.16.

m Apoc. 17.14.

n 2.Chron. 19.6, 7. Iob 34.19. Actor. 10.34. Rom. 2.11. Gal. 2.6. Eph. 6.9. Coloss. 3.25. 1.Petr. 1.17.

21 D. die geen uyterlick onderscheyt der menschen aensiet, of yemant rijck ofte arm, ingeboren ofte vreemdelingh, Iode of Heyden zy, etc. siet oock Lev. 19. op vers 15.

18

Die het recht des weesen ende der weduwe ²² doet: ende heeft den vreemdelingh lief, dat hy hem broot ende kleedinge geve.

22 D. uytvoert.

19

Daerom sult ghylieden den vreemdelingh lief hebben: want ghy zijt vreemdelingen geweest in Egyptenlant.

20

Den HEERE uwen Godt sult ghy ^o vreesen, hem sult ghy dienen: ende hem sult ghy ^p aenhangen, ende by sijnen name ²³ sweeren.

o Bov. 6.13. Matt. 4.10. Luce 4.8.

p Ond. 13.4.

23 Siet bov. 6. op vers 13.

21

Hy is uwe ²⁴ lof, ende hy is uwe Godt: die by u gedaen heeft, dese groote ende vreeslicke dingen, die uwe oogen gesien hebben.

24 D. die u door sijne genade ende weldadigheyt oorsake geeft, om hem te loven, ende des ghy u hebt te beroemen, ende diens lof ghy steeds in u herte ende mont behoort te voeren. Vergel. Ier. 17.14.

22

Uwe vaderen togen af na ²⁵ Egypten met ^q seventigh ²⁶ zielen: ende nu heeft u de HEERE uwe Godt gestelt ^r als de ²⁷ sterren des hemels, in menighte.

25 Siet Genes. 12. op vers 10.

q Genes. 46.27. Exod. 1.5. Actor. 7.14.

26 Dat is, sy waren niet meer als seventigh persoonen.

r Genes. 15.5.

27 Siet Genes. 13. op vers 16. ende 15. 5.