Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het ix. Capittel.

Getrouwe waerschouwingen aen Israël, dat sy hare vyanden overwonnen hebbende, ende in het beloofde lant gebracht zijnde, geensins moesten gedencken, dat Godt sulcks om hare gerechtigheyt gedaen hadde, maer om der inwoonderen boosheyt te straffen, ende sijne genadige verbonts-beloften aen Israël te volbrengen, vers 1, etc. ’twelck Mose bewijst met een langh verhael van Israëls wederspannigheyt ende grouwelicke sonden, begaen aen Horeb, 7. te Tabhera, Massa, Kibroth-Taava, 22. Als oock te Kades-Barnea, 23. waer by Mose verhaelt, hoe seer hy om harer sonden wille zy ontstelt geweest, ende wat voorbiddingen hy heeft moeten doen, om Godts toorn te stillen, 25.

1

HOort Israël; ghy sult ¹ heden over de Iordane gaen, dat ghy inkomet om ² volcken te erven, die grooter ende stercker zijn dan ghy: steden, die groot, ende tot ³ in den hemel gesterckt zijn:

1 D. al haest, binnen korten tijt.

2 D. landen der volckeren, die etc. Want die volckeren moesten sy uytroeijen na Godes bevel.

3 Siet boven c. 1. op vers 28.

2

Een groot ende langh volck, kinderen der ⁴ Enakim: die ghy kent, ende [van welcken] ghy ^a gehoort hebt: ⁵ Wie soude bestaen voor ’t aengesichte der kinderen Enaks?

4 Als boven 1.28. ende 2.10, 11.

a Num. 13.32, 33.

5 Een gemeen spreeckwoort, ten tijde als dese reusen in fleur waren.

3

Soo sult ghy heden weten, dat de HEERE uwe Godt de gene is, die voor u aengesichte doorgaet, een ^{b 6} verteerende vyer; die salse verdelgen, ende die salse voor u aengesichte neder werpen: ende ghy sultse uyt de besittinge verdrijven, ende sultse haestelick te niete doen, gelijck als de HEERE u gesproken heeft.

b Boven 4.24. Hebr. 12.29.

6 Siet boven c. 4. op vers 24.

4

Wanneerse nu de HEERE uwe Godt voor u aengesichte sal hebben uytgestooten, soo en ⁷ spreeckt niet in u herte, seggende: De HEERE heeft my om mijne gerechtigheyt ingebracht, om dit lant te erven: want om de godtloosheyt deser volcken, verdrijftse de HEERE voor u aengesichte uyt de besittinge.

7 Siet bov. cap. 7. op vers 17.

5

Niet om ⁸ uwe gerechtigheyt, noch om de oprechtigheyt uwes herten komt ghy henen in, om haer lant te erven: maer om de godtloosheyt deser volcken, verdrijftse de HEERE uwe Godt voor u aengesicht uyt de besittinge; ende om het woort te bevestigen, dat de HEERE uwe Godt uwen vaderen, Abraham, Isaac, ende Iacob ^c gesworen heeft.

8 Want ghy, wil de HEERE seggen, geene gerechtigheyt by u selven hebt, maer ’t contrarie. siet versen 6, 7. etc. Eene gelijcke maniere van spreken gebruyckt de Apostel Titum 3.5. ende elders dickwils in het verhael van de oorsaken der saligheyt, D. onser verlossinge ende besittinge des hemelschen Canaans, als hy seyt: Niet uyt de vvercken, niet uyt de rechtveerdige vvercken, die vvy souden gedaen hebben, etc.

c Genes. 12.7. ende 13.15. ende 15.7. ende 17.8. ende 26.4. ende 28.13.

6

Weet dan, dat u de HEERE uwe Godt niet om uwe gerechtigheyt dit selve goede lant geeft, om dat te erven: want ghy zijt een ⁹ hartneckigh volck.

9 Siet Exod. 32. vers 9.

[fol. 81v\Godts genade aen Israël.Mosis yver, en gebedt.]

7

Gedenckt, en vergeet niet, dat ghy den HEERE uwen Godt in de woestijne ^d seer vertoornt hebt: van dien dage af, dat ghy uyt Egyptenlant uyt gegaen zijt, tot dat ghy quaemt aen dese plaetse, zijt ghylieden wederspannigh geweest tegen den HEERE.

d Exod. 14.11. ende 16.2. ende 17.2. Numer. 11.4.

8

^{10 e} Want aen Horeb vertoorndet ghy den HEERE seer: dat hy sich tegen u vertoornde, om u te verdelgen.

10 Dit volgende verhael dient tot bewijs van ’t 5 ende 6 vers, daer Mose seyde, dat Godt haer niet om hare gerechtigheyt in ’t lant Canaan brengen soude.

e Exod. 32.4. Psalm 106.19.

9

Als ick op den bergh geklommen was, om te ontfangen de steenen tafelen, de tafelen des ¹¹ verbonts, dat de HEERE met u-lieden ¹² gemaeckt hadde; doe ^f bleef ick veertigh dagen ende veertigh nachten op den bergh, ¹³ at geen broot, ende dronck geen water.

11 D. op dewelcke de tien geboden geschreven waren, die het verbont der wet Godes vervateden: alsoo vers 10. etc.

12 Siet Genes. 15. op vers 18.

f Exod. 24.18. ende 34.28.

13 D. ick nuttighde noch spijse noch dranck. alsoo vers 18. en 1.Reg. 13.8, 9.16. 2.Reg. 6.22.

10

Ende de HEERE gaf my de twee steenen tafelen, ^g met ¹⁴ Godes vinger beschreven: ende ¹⁵ op deselve, na alle de woorden, die de HEERE op den bergh uyt het midden des vyers ¹⁶ ten dage der versamelinge met u-lieden gesproken hadde.

g Exod. 31.18.

14 D. met sijnen vinger. Siet de geestelicke beduydinge van desen, 2.Cor. 3. versen 3, 7. ende vergel. Ierem. 31.33.

15 T.w. was geschreven.

16 Als Israël onder aen den voet des berghs stont om des HEEREN geboden aen te hooren.

11

Soo geschiedde ’t ten eynde van veertigh dagen ende veertigh nachten, [als] my de HEERE de twee steenen tafelen, de tafelen des verbonts, gaf;

12

Dat de HEERE tot my seyde: Staet op, gaet haestelick af van hier, want u volck, dat ghy uyt Egypten hebt uytgevoert, heeft ¹⁷ het verdorven: sy zijn haestelick afgeweken van den ¹⁸ wegh, dien ick hen geboden hadde, sy hebben hen een gegoten beelt gemaeckt.

17 Ofte, sich verdorven. Siet Exod. cap. 32. vers 7.

18 Siet Genes. 18. op vers 19.

13

Voorts sprack de HEERE tot my, seggende: Ick heb dit volck aengemerckt, ende siet, het is een ^h hartneckigh volck.

h Exod. 32.9. ende 33.3. ende 34.9. Onder 10.16. ende 31.27. 2.Reg. 17.14.

14

^{i 19} Laet van my af dat ickse verdelge, ende haren naem van onder den hemel uyt doe: ende ick sal u tot een machtiger ende meerder volck maken, dan dit is.

i Exod. 32.10. Psalm 106.23.

19 Of de HEERE seyde: En valt my niet meer lastigh met u voorbidden voor dit hartneckigh volck. Siet Mosis voorbede Exod. 32. versen 11, 12, etc. ende cap. 34. vers 9. ende onder vers 26, etc.

15

Doe keerde ick my, ende gingh van den bergh af; de bergh nu brandde van vyer, ende de twee tafelen des verbonts waren op beyde mijne handen.

16

Ende ick sagh toe, ende siet, ghy haddet aen den HEERE, uwen Godt, gesondight, ghy haddet u een gegoten kalf gemaeckt: ghy waert haestelick afgeweken van den wegh, dien u de HEERE geboden hadde.

17

Doe vattede ick de twee tafelen, ende wierpse henen uyt beyde mijne handen, ende brackse voor uwe oogen.

18

Ende ick wierp my neder voor het aengesichte des HEEREN, ²⁰ als ten eersten, veertigh dagen ende veertigh nachten, ick en at geen broot, ende dronck geen water: om alle uwe sonde, die ghy haddet gesondight, doende ²¹ dat quaet is in des HEEREN oogen, om hem tot toorne te verwecken.

20 Ick deed’wederom als ick te voren gedaen hadde.

21 D. dat hem mishaeght.

19

Want ick vreesde van wegen den toorne ende de grimmigheyt, daer mede de HEERE seer op u-lieden vertoornt was, om u te verdelgen: doch de HEERE verhoorde my oock op dat mael.

20

Oock vertoornde sich de HEERE seer tegen Aaron, om hem te verdelgen: doch ick badt oock ter selver tijt voor Aaron.

21

Maer ²² uwe sonde, het kalf, dat ghy haddet gemaeckt, ^k nam ick ende verbrandde ’t met vyer, ende stampte ’t, malende het wel, tot dat het verdunt wert tot stof: ende ²³ sijn stof wierp ick in de beke, die van den bergh afvliet.

22 D. als de volgende woorden uytwijsen, het gegoten kalf, daer mede ghy de grouwelicke sonde der afgoderije bedreven hadt. Vergel. Ies. c. 27. vers 9. Hos. 10. vers 8. Amos 8.14.

k Exod. 32.20.

23 Om desen grouwel op ’t hooghste te verfoeijen, ende alle gedachtenisse daer van in de diepte te versmooren. siet hier van breeder Exo. 32. op vers 20. ende vergel. 2.Reg. 23. op vers 12.

22

Oock vertoorndet ghy den HEERE seer te ^{l 24} Thabeëra ende te ^{m 25} Massa, ende te ^{n 26} Kibroth-Taava.

l Num. 11.1.

24 D. brant, waer om dese plaetse alsoo genaemt zy, siet Num. 11.2, 3.

m Exod. 17.7.

25 D. versoeckinge. siet Exod. 17.7.

n Num. 11.4, 34.

26 D. lustgraven. Siet Num. 11.34.

23

Voorts als de HEERE u-lieden sondt uyt Kades Barnea, seggende: ^o Gaet op ende ervet dat lant, dat ick u gegeven hebbe: soo waert ghy den ²⁷ monde des HEE-[kolom]RE uwes Godts wederspannigh, ende en ²⁸ geloofdet hem niet, ende en waert sijne stemme niet gehoorsaem.

o Num. 13.3. ende 14.1.

27 D. het bevel.

28 Siet boven 1. op vers 32.

24

Wederspannigh zijt ghy geweest tegen den HEERE: van den dagh af, dat ick u ²⁹ gekent hebbe.

29 D. met u omgegaen, ende volgens mijn beroep met u te doen gehadt hebbe.

25

Ende ick wierp my neder voor des HEEREN aengesicht, die veertigh dagen, ende veertigh nachten, in dewelcke ick my neder wierp: dewijle de HEERE geseyt hadde, dat hy u verdelgen soude;

26

Ende ick badt tot den HEERE, ende seyde, ^p Heere, HEERE, en verderft u volck ende u erfdeel niet, dat ghy door uwe ³⁰ grootheyt verlost hebt: dat ghy uyt Egypten door eene stercke hant hebt uytgevoert.

p Exod. 32.11. Num. 14.13.

30 D. Majesteyt, ofte, groote mogentheyt. siet ond. 11.2.

27

Gedenckt ³¹ uwer knechten, Abrahams, Isaacs ende Iacobs: Siet niet op de hardigheyt dese volcks, noch op sijne godtloosheyt, noch op sijne sonde.

31 D. des verbonts, dat ghy met hen gemaeckt hebt.

28

³² Op dat het lant, van daer ghy ons hebt uytgevoert, ^q niet en segge; Om datse de HEERE niet en konde brengen in het lant, daer van hy hen gesproken hadde; ende om ³³ dat hy’se hatede, heeft hy’se uytgevoert, om haer te dooden in de woestijne.

32 Hebr. op datse niet seggen, het lant, van daer, etc. Dat is, op dat de inwoonders des lants, van daer, etc. niet seggen, Namelick de Egyptenaers: als Exod. 32.12.

q Exod. 32.12. Numer. 14.16.

33 Vergel. bov. 1. vers 27.

29

Sy zijn doch u volck, ende u erfdeel, dat ghy door uwe groote kracht ende door uwen uytgestreckten arm hebt uytgevoert.